TÜRKİYE’DEKİ EĞİTİM FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİNİN TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİNE YÖNELİK GÖRÜŞLERİ

Year 2019, Volume: 20 Issue: 2, 794 - 844, 01.05.2019

Tuba Acar-erdol Fatmanur Özen Çetin Toraman

Abstract

Çocukların sosyalizasyonunun gerçekleştiği ikinci kurum olan eğitim kurumlarında, öğretmenlerin davranış, tutum ve söylemleri, toplumsal cinsiyet eşitliğine duyarlı bir ortamın oluşmasında anahtar bir role sahiptir. Geleceğin öğretmenlerinin, toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik algılarının belirlenmesi olası sorunlar için gerekli önlemlerin alınması açısından önemlidir. Bu araştırmanın amacı, Türkiye’de eğitim fakültelerinde öğrenim gören üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik görüşlerinin belirlenmesi ve çeşitli değişkenler bakımından karşılaştırılmasıdır. Araştırmada nedensel karşılaştırma yöntemi kullanılmış ve katılımcılarının belirlenmesinde İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflamasının birinci düzeyi esas alınmıştır. Her bölgeden bir devlet üniversitesinin toplam 12 örneklem kapsamına alındığı araştırmada veriler Gözütok, Toraman ve Acar-Erdol 2017 tarafından geliştirilmiş olan Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Verilerin analizinde Mann Whitney U Testi ve Kruskal Wallis Testi kullanılmıştır. Araştırma sonuçları, öğretmen adaylarının kadını erkeğe bağımlı kılan ve erkeği üstün gören anlayışlarının orta düzeyde olduğunu, sınıf düzeyi arttıkça görüşlerinin olumsuza yöneldiğini; toplumsal cinsiyetle ilişkili görüşlerinin okudukları bölüm, yaşadıkları bölge, ebeveynlerinin öğrenim düzeyi gibi değişkenlerden etkilendiğini göstermektedir. Kültürün yeni nesillere aktarılmasında kuşkusuz öğretmen en önemli figürlerden biridir. Öğretmen adaylarının, toplumsal cinsiyete ilişkin olumsuz görüşlere sahip olması, hatta görüşlerinin eğitim fakültesinde bulundukları süreden olumsuz etkileniyor olması, gelecekte de toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin öğretmenlerce sunulan eğitim yoluyla pekişeceği ihtimaline işaret etmektedir. Bu kapsamda araştırma sonuçları diğer araştırma sonuçları ile birlikte tartışılmış ve bazı öneriler sunulmuştur.

Keywords

Toplumsal cinsiyet, Öğretmen adayı, Eğitim fakültesi, Üniversite öğrencileri

Türkiye’deki Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine Yönelik Görüşleri

Abstract

Bu araştırmanın amacı, Türkiye’de eğitim fakültelerinde öğrenim gören üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik görüşlerinin belirlenmesi ve çeşitli değişkenler bakımından karşılaştırılmasıdır. Araştırmada nedensel karşılaştırma yöntemi kullanılmış ve katılımcılarının belirlenmesinde İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflamasının birinci düzeyi esas alınmıştır. Her bölgeden bir devlet üniversitesinin toplam 12 örneklem kapsamına alındığı araştırmada veriler Gözütok, Toraman ve Acar-Erdol 2017 tarafından geliştirilmiş olan Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Verilerin analizinde Mann Whitney U Testi ve Kruskal Wallis Testi kullanılmıştır. Araştırma sonuçları, öğretmen adaylarının kadını erkeğe bağımlı kılan ve erkeği üstün gören anlayışlarının orta düzeyde olduğunu, sınıf düzeyi arttıkça görüşlerinin olumsuza yöneldiğini; toplumsal cinsiyetle ilişkili görüşlerinin okudukları bölüm, yaşadıkları bölge, ebeveynlerinin öğrenim düzeyi gibi değişkenlerden etkilendiğini göstermektedir. Kültürün yeni nesillere aktarılmasında kuşkusuz öğretmen en önemli figürlerden biridir. Öğretmen adaylarının, toplumsal cinsiyete ilişkin olumsuz görüşlere sahip olması, hatta görüşlerinin eğitim fakültesinde bulundukları süreden olumsuz etkileniyor olması, gelecekte de toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin öğretmenlerce sunulan eğitim yoluyla pekişeceği ihtimaline işaret etmektedir. Bu kapsamda araştırma sonuçları diğer araştırma sonuçları ile birlikte tartışılmış ve bazı öneriler sunulmuştur.

Keywords

Toplumsal cinsiyet, Öğretmen adayı, Eğitim fakültesi, Üniversite öğrencileri

References

• Acar-Erdol, T. (2018). Ortaöğretim öğrencilerinin karar alma mekanizmalarına katılımlarının toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 43(196), 151-170. doi: 10.15390/EB.2018.7645
• Acar-Erdol, T. ve Gözütok, F. D. (2017). Ortaöğretim öğrencileri için toplumsal cinsiyet eşitliği öğretim programı ihtiyaç analizi:(Bir Anadolu lisesi örneği). Eğitim ve Bilim, 42(190), 39-65. doi: 10.15390/EB.2017.6429
• Alptekin, D. (2014). Çelişik duygularda toplumsal cinsiyet ayrımcılığı sorgusu: Üniversite gençliğinin cinsiyet algısına dair bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32, 203- 211.
• Arar, K. (2014). Gender discourse in an Arab-Muslim high school in Israel: Ethnographic case study. Journal of Educational Change, 15(3), 281-301.
• Asan, H. T. (2010). Ders kitaplarında cinsiyetçilik ve öğretmenlerin cinsiyetçilik algılarının saptanması. Fe Dergisi, 2(2), 65-74.
• Bağlı, M.T. ve Esen, Y. (2003). Ders kitabı yazarları için insan hakları ışığında bazı somut öneriler. M. T. Bağlı ve Y. Esen (Ed.), Ders kitaplarında insan hakları: İnsan haklarına duyarlı ders kitapları içinde (127-153). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Bayne, E. (2009). Gender pedagogy in Swedish pre-schools: An overview. Gender Issues, 26(2), 130-140. doi: 10.1007/s12147-009-9076-x
• Bhasin, K. (2003). Toplumsal cinsiyet “Bize yüklenen roller”. K. Ay (Çev.). Kadınlarla Dayanışma Vakfı.
• Biddle, B. J., Bank, B. J. ve Slavings, R. L. (1990). Modality of thought, campus experiences, and the development of values. Journal of Educational Psychology, 82(4), 671-682. doi: 10.1037/0022- 0663.82.4.671
• Büyüköztürk, Ş. (2013). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Chapman, A. (2002). Gender biases in education. 29 Temmuz 2019 tarihinde http://www. edchange.org/multicultural/papers/genderbias.html adresinden erişilmiştir. Culley, L. (1988). Girls, boys and computers. Educational Studies, 14, 3-8. doi:10.1080/0305569880140101
• Cushman, P. (2012). You're not a teacher, you're a man: The need for a greater focus on gender studies in teacher education. International Journal of Inclusive Education, 16(8), 775-790. doi: 10.1080/13603116.2010.516774
• Davis, G. A., Rimm, S. B. ve Siegle, D. (2014). Education of the gifted and talented. Essex: Pearson Education.
• Duffy, J., Warren, K. ve Walsh, M. (2001). Classroom interaction: Gender of teacher, gender of student and classroom subject. Sex Roles, 45(9-10), 579-593. doi: 10.1023/A:1014892408105.
• Erbaş, S. (1995). Öğretmenlerin öğrencilere ilişkin cinsiyet rolleri ile ilgili kalıp yargılarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Esen, Y. (2013). Eğitim süreçlerinde cinsiyet ayrımcılığı: Öğrencilik deneyimleri üzerinde yapılmış bir çözümleme. International Online Journal of Educational Sciences, 5(3), 757-782.
• Gözütok, F. D., Toraman, Ç. ve Acar-Erdol, T. (2017). Toplumsal cinsiyet eşitliği ölçeğinin geliştirilmesi. İlköğretim Online, 16(3), 1036-1048. doi: 10.17051/ilkonline.2017.330240
• Hannaford, C. (1995). Smart Moves: Why learning is not all in your head. Arlington, VA: Great Ocean.
• Hyde, J. S. (2005). The gender similarities hypothesis. American Psychologist, 60(6), 581-592.
• Hong, Z. R., Lawrenz, F. ve Veach, P. M. (2005). Investigating perceptions of gender education by students and teachers in Taiwan. The Journal of Educational Research, 98(3), 156-163.
• Jan, C. T. E. ve Janssens, M. A. M. (1998). Maternal influences on daughters' gender role attitudes. Sex Roles, 38(3-4), 171-186. doi: 10.1023/A:1018776931419
• Jöreskog, K. G. ve Sörbom, D. (1993). Lisrel 8: Structural equation modeling with the simplis command language. Hillsdale: Erlbaum Publication.
• Kabira, W. M. ve Masinjila, M. (1997). ABC of gender analysis. 29 Temmuz 2019 tarihinde http://www.fawe.Org/publications/Manuals/abcgenderanalysis.pdf adresinden erişilmiştir.
• Kahraman, L., Kahraman, A. B., Ozansoy, N., Akıllı, H., Kekillioğlu, A. ve Özcan, A. (2014). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi toplumsal cinsiyet algısı araştırması. Turkish Studies, 9(2), 811- 831.
• Kalaycı, Ş. (2005). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Kalayci, N. ve Hayirsever, F. (2014). An analysis of citizenship and democracy education text book in the context of gender equality and determining students’ perceptions on gender equality. Educational Sciences: Theory & Practice, 14(3), 1065-1072. doi: 10.12738/estp.2014.3.1813. 1066.
• Kırık, A. M. ve Korkmaz, M. (2014). Toplumsal cinsiyet eşitliğinde medyanın rolü. UHPPD Uluslararası Hakemli Psikiyatri ve Psikoloji Araştırmaları Dergisi, 1(1), 1-16. doi: 10.17360/UHPPD.2014019262
• Kline, R.B. (2005). Principles and practice of structural equation modeling. NewYork: The Guilford. Kuurme, T. ve Kasemaa, G. (2015). Gender advantages and gender normality in the views of Estonian secondary school students. Discourse & Communication for Sustainable Education, 6(1), 72-85. doi: 10.1515/dcse-2015-0005
• Libby, E. D. (2007). Gender socialization: Implications for gender differences in self-concept among adolescents Master’s Thesis, University of New Hampshire, Durham, United States. 11.01.2019 tarihinde https://scholars.unh.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1044&context=thesis adresinden erişilmiştir.
• Ling Chen, E. S. ve Rao, N. (2011). Gender socialization in Chinese kindergartens: Teachers’ contributions. Sex Roles, 64(1-2), 103-116. doi:10.1007/s11199-010-9873-4.
• McLaren, P. (2011). Okullarda Yaşam Eleştirel Pedagojiye Giriş. M. Y. Eryaman ve H. Arslan (Çev.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• MEB. (2016). Okulların toplumsal cinsiyete duyarlılık açısından değerlendirilmesi. 22.08.2017 tarihindehttp://etcep.meb.gov.tr/application/assets/admin/uploads/userfiles/files/arastirma_ra poru.pdf adresinden erişilmiştir.
• Özdamar, K. (2013). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi. Ankara: Nisan Kitapevi. Resmi Gazete. (2002, Eylül 28). İstatistiki bölge birimleri sınıflandırmasının tanımlanmasına ilişkin hakkında karar (Sayı: 4720). 12.02.2019 tarihinde http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2002/09/20020922.htm#3 adresinden erişilmiştir.
• Rutledge, S. A. (2005). A case study of the perceptions of educators and representation of gender in the curriculum of a rural school district. Doctoral dissertation, Indiana University of Pennsylvania, Indiana.
• Sakallı-Uğurlu, N. (2002). Çelişik duygulu cinsiyetçilik ölçeği: Bir geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, 17(49), 47-58.
• Sakallı-Uğurlu, N. (2003). Cinsiyetçilik: Kadınlara ve erkeklere ilişkin tutumlar ve çelişik duygulu cinsiyetçilik kuramı. Türk Psikoloji Yazıları, 6(11-12), 1-20.
• Sayılan, F. (2012). Toplumsal cinsiyet ve yetişkin okuma yazma eğitimi: Ders kitaplarının eleştirel anallizi. Sayılan, F. (Der.), Toplumsal cinsiyet ve eğitim içinde (77-102). Ankara: Dipnot Yayınları.
• Sayılan, F. ve Özkazanç, A. (2012). İktidar ve direniş bağlamında toplumsal cinsiyet. F. Sayılan (Der.), Toplumsal Cinsiyet ve Eğitim içinde (103-142). Ankara: Dipnot Yayınları.
• SETA. (2019). Toplumsal cinsiyet eşitliği-1. (23 Şubat 2019) Fikriyat. 27 Temmuz 2019 tarihinde httpss://www.setav.org adresinden erişilmiştir.
• Stake, J. E. ve Hoffmann, F. L. (2001). Changes in student social attitudes, activism, and personal confidence in higher education: The role of women’s studies. American Educational Research Journal, 38(2), 411-436. doi: 10.3102/00028312038002411
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: Temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-73.
• Şenol, Ş. (2012). Araştırma ve örnekleme yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Şimşek, Ö.F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş: Temel ilkeler ve LISREL uygulamaları. İstanbul: Ekinoks Yayınları.
• Tang, K. (2008). Gender equity and Cambodian high school students in a large urban school district: Perspectives from administrators, teachers, and students. Doctoral dissertation, University of Southern, California, United States.
• Tanrıöver, H. U. (2003). Ders kitaplarında cinsiyet ayrımcılığı. B. Çotuksöken (Der.) Ders kitaplarının insan hakları: Tarama sonuçları içinde. (106-122). İstanbul: Tarih Vakfı.
• Toraman, Ç. ve Özen, F. (2019). An investigation of the effectiveness of the gender equality course with a specific focus on faculties of education. Educational Policy Analysis and Strategic Research, 14(2), 6-28. doi:10.29329/epasr.2019.201.1
• Torun, Y. (2002). Gender-bias in student-teacher interactions and its effect on reproduction of gender roles in the classroom. Yüksek Lisans Tezi,. Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Tsouroufli, M. (2002) Gender and teachers' classroom practice in a secondary school in Greece, Gender and Education, 14(2), 135-147. doi: 10.1080/09540250220133996.
• Uğurlu, N. S., Türkoğlu, B., Kuzlak, A. ve Gupta, A. (2018). Stereotypes of single and married women and men in Turkish culture. Current Psychology, 1-13. doi: 10.1007/s12144-018-9920-9.
• UNESCO (2000). Gender sensitivity, module 5. 18 Ağustos .2015 tarihinde http://unesdoc.unesco.org/images/0013/001304/130428e.pdf adresinden erişilmiştir.
• UNESCO. (2015). A quide for gender equality in teacher education policy and practices. Paris. 27 Temmuz 2019 tarihinde https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000231646 adresinden erişilmiştir.
• Ünlü, A. (2012). Bazı değişkenlere göre okulöncesi çocuklarının cinsiyet rolü davranışlarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Ünlu-Çetin, S. (2016). Investigation of gender role equality in family support and education guidebook integrated with early childhood education program (OBADER): A focus on father involvement. Current Research in Education, 2(2), 61-83.
• Vatandaş, C. (2007). Toplumsal cinsiyet rollerinin algılanışı. Sosyoloji Konferansları Dergisi, 35, 29-56.
• Wharton, A. S. (2005). The sociology of gender: An introduction to theory and research. Malden: Blackwell Publishing.
• Yazıcı, F. ve Budak, F. (2017). The investigation of the students’ attitudes toward identity differences in faculty of education. International Online Journal of Educational Sciences, 9(3), 879-896. doi: 10.15345/iojes.2017.03.020
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılgör, A. G. (2019, Şubat 19). “Toplumsal Cinsiyet Eşitliği” yerine “Adalet Temelli Kadın Çalışmaları”. BİA Haber Merkezi. 01 Mart 2019 tarihinde http://bianet.org/bianet/bianet/205597- toplumsal-cinsiyet-esitligi-yerine-adalet-temelli-kadin-calismalari adresinden erişilmiştir.
• YÖK. (2018). Rehberlik ve psikolojik danışmanlık lisans programı. 28 Temmuz 2019 tarihinde www.yok.gov.tr adresinden erişilmiştir.
• YÖK Akademide Kadın Çalışmaları Birimi. (2016). “Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine Duyarlı Üniversite Çalıştayı” düzenlendi. 11 Şubat 2019 tarihinde http://www.yok.gov.tr adresinden erişilmiştir.