THE DECISION NOTEBOOK OF KURE TAX COLLECTION ASSEMBLY

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 36, 11 - 50, 04.05.2024

Sibel Kundakçı

https://doi.org/10.18220/kid.1477982

Öz

Timar system has a very important place in the structure of the provincial organizasiton of the Ottoman State. It was quite a difficult task to collect the income by the center, especially in the provinces, and distribute them as salaries in medieval conditions. This difficulty brought about the necessity for officier to collect agriculture income directly instead of salaries. Thus, the State was able to collect most taxes in the provinces through owners of the dirlik. However, the measures taken against the deteriorations in the timar system revealed the iltizam and manor system over time. In this way, taxes were collected by local administrators such as mültezim, mütesellim and even ayans (notables). The iltizam system was tried to be abolished and muhassillik assemblies (assemblies of tax collection) were established to ensure that taxes were collected by the center, with the Tanzimat Edict (Imperial Edict of Reorganisation). One of these assemblies was the Kure-i Nuhas (Copper) Muhassillik Assembly. The main source of the study is the notebook in which written the decisions taken by this assembly, established in the Kure-i Nuhas District of Kastamonu Sanjak. According to notebooks, the assemblies associated to the Kure-i Nuhas Muhassillik Assembly, the members of the assembly and their appointment methods, the decisions taken by the Assembly in the administrative field will be evaluated and it will be also explained that the assembly worked like a court. Only two muhassillik assemblies were opened within the Sanjak, including Kastamonu and Kure-i Nuhas. The Kure-i Nuhas Muhassillik Assembly, which is evaluated, was able to work for about six months.

Anahtar Kelimeler

Kastamonu, Kure-i Nuhas, Muhassillik, Assembly, Tanzimat Edict

OSMANLI TAŞRA MECLİSLERİNE BİR ÖRNEK: KÜRE-İ NÜHAS MUHASSILLIK MECLİSİ

Öz

Osmanlı Devleti’nin taşra teşkilatının yapılanmasında tımar sistemi oldukça önemli bir yere sahiptir. Ortaçağ şartlarında özellikle taşradaki gelirlerin merkez tarafından toplanması ve maaş olarak dağıtılması oldukça zor bir işti. Bu zorluk, vazife sahiplerinin maaş yerine doğrudan tarım gelirlerini toplaması gerekliliğini beraberinde getirmiştir. Böylece devlet, dirlik sahipleri aracılığıyla taşradaki çoğu vergiyi toplayabilir hale gelmiştir. Ancak zamanla tımar sisteminde meydana gelen bozulmalar karşısında alınan tedbirler, iltizam ve malikâne sistemini ortaya çıkarmıştır. Bu şekilde, vergiler, mültezim ve mütesellim ve hatta ayan gibi yerel idareciler tarafından toplanmıştır. Tanzimat Fermanı ile iltizam sistemi kaldırılmaya çalışılmış ve vergilerin merkez tarafından toplanmasını sağlamak amacıyla muhassıllık meclisleri kurulmuştur. Bu meclislerden biri de Küre-i Nühas Muhassıllık Meclisi olmuştur. Kastamonu Sancağı’na bağlı Küre-i Nühas Kazası’nda kurulan bu meclisin aldığı kararların yazılı olduğu defter çalışmanın ana kaynağını oluşturmaktadır. Deftere göre, Küre-i Nühas Muhassıllık Meclisi’ne bağlı olan meclisler, meclis üyeleri ve atanma şekilleri, meclisin idarî alanda aldığı kararlar değerlendirilerek meclisin bir mahkeme gibi de çalıştığı anlatılacaktır. Sancak dâhilinde Kastamonu ve Küre-i Nühas’ta olmak üzere sadece iki muhassıllık meclisi açılmıştır. Değerlendirilen Küre-i Nühas Muhassıllık Meclisi ise yaklaşık altı ay kadar çalışabilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kastamonu, Küre-i Nühas, Muhassıllık, Meclisi, Tanzimat Fermanı

Kaynakça

• Kastamonu Şer’iyye Sicili, Defter No: 104. (KŞS, 104).
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Cevdet Darbhane 23, 1114. (BOA, C.DRB. 23, 1114).
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Cevdet Dahiliye 39, 1933. (BOA, C..NF..39, 1933).
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Cevdet Dahiliye, 246, 12255. (BOA, C..DH..246, 12255).
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Cevdet Zabtiye 56, 2788. (BOA, C..ZB..56, 2788).
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, İrade Meclis-i Vala 17, 266. (BOA, İ..MVL. 17, 266).
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Evrakı 1215, 75. (BOA, TS.MA.e 1215, 75).
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Maliye Nezareti Masraf Defterleri 1875. (BOA., ML. MSF. d…, 1875).
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Maliye Nezareti Varidât Defterleri 490. (BOA, ML. VRD.d… 490)
• ACAR, Kadir, “Osmanlı’da Taşra meclislerinin Mülkî ve Hukuki Görevlerinin Ayrılması”, Uluslararası Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3 (1), 2015, ss. 1-15.
• BOZOKLU, Gamze, 104 Numaralı Kastamonu Şer’iyye Sicilinin (H. 1256/M. 1840) Transkripsiyon ve Değerlendirmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kastamonu Üniversitesi SBE, Kastamonu 2021.
• ÇADIRCI, Musa, “Tanzimat Döneminde Türkiye’de Yönetim (1839-1856), Belleten, 52/203, 1988, ss. 601-626.
• ÇADIRCI, Musa, “Türkiye’de Kaza Yönetimi”, Belleten, LIII/17, 1989, ss. 237-257.
• ÇADIRCI, Musa, Tanzimat Döneminde Türkiye’de Yönetim, TTK, Ankara 1988.
• EFE, Ayla, “Osmanlı Devleti’nde Mali Sistem Arayışının Getirdiği Yerel Yönetim Uygulamaları: Muhassıllık Örneği”, Tarih Dergisi, 49, 2009, ss.59-89.
• EFE, Ayla, “Tanzimat’ın Eyalet Reformları 1840-64: Silistre Örneği”, Karadeniz Araştırmaları, 6/22, 2009, ss. 87-113.
• EFE, Ayla, Muhassıllık Teşkilatı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi SBE, Eskişehir 2002.
• ERGENÇ, Özer, “XVIII. Yüzyılda Osmanlı Taşra Yönetiminin Mali Nitelikleri”, Şehir, Toplum, Devlet Osmanlı Tarihi Yazıları, Tarih Vakfı, İstanbul 2012, ss. 367-382.
• GENÇ, Mehmet, “Malikâne”, DİA, 22, 2000, ss. 154-158.
• GÜL, Ümran, Osmanlı Arşiv Belgelerine Göre 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Küre-i Nühas Madeni, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kastamonu Üniversitesi SBE, Kastamonu 2013.
• İNALCIK, Halil, “Eyalet”, DİA, 11, 1995, ss. 548-550.
• İNALCIK, Halil, “Tanzimat’ın Uygulanması ve Sosyal Tepkileri”, Belleten, XXVIII, ss. 623-690.
• İNALCIK, Halil, “Tımar”, DİA, 41, 2012, ss. 168-173.
• İNALCIK, Halil, Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ, YKY, İstanbul 2008.
• KAYA, Gülşah, “Küre Bakır Madeni (1800-1821)”, ASOBİD/AJOSS, 3/2, 2019, ss. 121-143.
• KÖPRÜLÜ, Mehmet Fuat, Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu, TTK, Ankara 1991.
• KUNT, Metin, Sancaktan Eyalete 1550-1650, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1978.
• ORTAYLI, İlber, Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840-1880), TTK, Ankara 2000.
• ORTAYLI, İlber, Tanzimattan Cumhuriyete Yerel Yönetim Geleneği, Hil Yayınları, İstanbul 1985.
• ÖZKAYA, Yücel, Osmanlı İmparatorluğu’nda Ayanlık, TTK, Ankara 2014.
• ŞAHİN, İlhan, “Sancak”, DİA, 36, 2009, ss. 97-99.