Doğrudan Çıkarımlardaki Bazı Mantıksal Eşdeğerlik İlişkileri

Yıl 2019, Sayı: 2, 17 - 31, 31.10.2019

Caner Çiçekdağı

Öz

Bilindiği gibi mantıkta çıkarımlar doğrudan veya dolaylı olabilir ve dolaylı bir çıkarım olan kıyaslar Aristoteles mantığının temel konusunu oluşturur. Kıyasın dolaylı olmasının gerekçesi, sonucunun birden fazla öncüle dayanması ve bu yüzden doğrudan değil, dolaylı bir şekilde çıkarılmasıdır. Doğrudan çıkarımlar ise tek bir öncül önermesinden hemen yine tek bir sonuç önermesi çıkarırlar. Böyle çıkarımlardan bazıları öncülü ile sonucunun aynı doğruluk değerinde olduğu “eşdeğer önermeler”den oluşur. Basit önermelerle yapılan bu tür “eşdeğerlik çıkarımları” (eduction) döndürme yöntemi uygulanarak gerçekleştirilir ama dört basit önermenin dördünden de eşdeğeri olan sonuçlar her zaman çıkarılamaz. Bu çalışma eşdeğeri çıkarılamayan bazı önermelerin döndürme kurallarında esneklik yapılarak eşdeğerinin yakalandığı durumları, böyle eşdeğer önerme çiftlerinin yapısını ve özelliklerini değerlendirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mantık, eşdeğerlik, döndürme, önerme, doğrudan çıkarım

Some Logical Equivalence Relations in Eduction

Öz

As it is known, inferences in logic can be immediate or mediate, and syllogisms, being mediate inference, are the subject matter of Aristotelean logic. Syllogism is a mediate inference because the conclusion is based on more than one premise and therefore inference not immediate but mediate. In immediate inferences, a conclusion immediately follows a single premise. Some of such inferences consist of “equivalent propositions” in which the premise and the conclusion have the same truth value. Such “equivalence inferences” (eduction) containing simple (categorical) propositions are performed by applying the transformation method but equivalent propositions from four simple propositions cannot be always obtainable. This work evaluates the situations in which the equivalence of some propositions whose equivalent cannot be deduced can be obtained by making flexibility in the transformation rules, and the structure and properties of such equivalence pairs.

Anahtar Kelimeler

Logic, equivalence, transformation, proposition, eduction

Kaynakça

• Çiçekdağı, C. (2018). Venn Şemalarıyla Kategorik Kıyasların Varoluşsal Kiplerinin Geçerliliğinin Denetlenmesinde Kural Önerileri. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 40, 288-317.
• Çüçen, A. K. (2016). Mantık (4. Basım). Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Emiroğlu, İ. (2007). Klasik Mantığa Giriş. Ankara: Elis Yayınları.
• Gödelek, K. (2003). Akıl Yürütmeye Dair (Mantık). (Basım yeri belirsiz): Su Kitap Dünyası Yayınları.
• Grünberg, T.; Grünberg, D.; Onart A.; Turan H. (2003). Mantık Terimleri Sözlüğü. Ankara: METU Press.
• Obtial, D. (t.b.). Eduction and Standard Form Categorical Syllogism. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2019, Erişim adresi: https://www.academia.edu/17263235/Eduction_and_Standard_Form_Categorical_Syllogism_Logic
• Öner, N. (1986). Klasik Mantık. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Özlem, D. (1991). Mantık. İstanbul: Ara Yayıncılık.
• Ural, Ş. (1985). Temel Mantık. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yıldırım, C. (1999). Mantık, Doğru Düşünme Yöntemi (3. Basım). İstanbul: Bilgi Yayınevi.