Atomcu Felsefe ve Modern Bilim

Yıl 2022, Sayı: 2, 102 - 122, 27.10.2022

Ercan Salgar

Öz

Modern bilimin kuruluş sürecinde, Grek menşeli atomcu felsefenin bir etkisinin olup-olmadığı ya da olduysa hangi bakımlardan olduğu bir tartışma konusudur. Söz gelimi E. Burtt, A. Koyré ve T. Kuhn gibi bilim filozofları, modern bilimin kuruluşunda atomcu felsefenin, bariz bir etkisinin olmadığını ileri sürerlerken, A. Chalmers ve D.C. Lindberg gibi düşünürler ise belirli bir düzeyde etkisinin olduğunu iddia etmişlerdir. Bu çalışmanın amacı, modern bilimin oluşum sürecinde Grek menşeli atomcu öğretinin ne türden bir etki ve öneme sahip olduğunu araştırmaktır. Bu maksatla öncelikle Grek menşeli atomcu öğretinin temel görüş ve tezleri, kısaca ortaya konulmuş daha sonra bu görüşlerin tarihsel süreç içerisindeki seyri betimlenmiş ve nihayetinde bu öğretinin modern dönemde özellikle de P. Gassendi, R. Boyle ve I. Newton gibi düşünürler üzerinde ne türden bir etkisinin olduğu ortaya konulmuştur. Nihayetinde modern bilimi nihai formuna ulaştıran düşünürün I. Newton olduğu kabul edildiğinde, Epikuros üzerinden alınan atomcu öğretinin, Newtoncu bilim tasarımını oldukça şekillendirdiği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Atomcu felsefe, modern bilim, bilimsel devrim, Epikuros, Newton

Kaynakça

• Aristoteles (1996). Metafizik, (Ahmet Arslan, Çev.). İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Aristoteles (2020). Fizik, (Saffet Babür, Çev.). İstanbul: YKY.
• Arslan, A. (2016). İlkçağ Felsefe Tarihi Cilt I, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Brown, A. (2001). Lucretius and the Epicureans in the Social and Political Context of Renaissance Florence, I Tatti Studies in the Italian Renaissance, Vol. 9, pp. 11-62.
• Betty, J.D. & Margaret, J.C. (2000). Newton ve Newtonculuk Kültürü, (Gökçen Ezber, Çev.). İstanbul: İzdüşüm Yayınları.
• Burnet, J. (2013). Erken Yunan Felsefesi, (Aziz Yardımlı, Çev.). İstanbul: İdea Yayınları.
• Burtt, A.E. (1931). The Metaphysical Foundations of Modern Physical Science , New York: Dover Publication,
• Carré, H.M. (1958), Pierre Gassendi and the New Philosophy, Philosophy, Vol. 33, No. 125, pp. 112-120.
• Chalmers, A. (2009). The Scıentıst’s Atom And The Phılosopher’s Stone, Springer.
• Chalmers, A. (2014). Atomism From The 17th To The 20th Century, https://plato. stanford. edu/entries/atomism-modern/.
• Drake, S. (1978). Galileo At Work, Chicago: University of Chicago Press.
• Feyerabend, P. (1999). Yönteme Karşı, (Ertuğrul Başer, Çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Fisher, S. (2017). Pierre Gassendi, https://plato.stanford.edu/entries/gassendi/.
• Hall, B.M. (1967) Robert Boyle, Scientific American, Vol. 217, No. 2, pp. 96-103
• Henry, J. (2009). Bilim Devrimi ve Modern Bilimin Kökenleri, (Selim Değirmenci, Çev.). İstanbul: Küre Yayınları.
• Johnson, R.M. (2013). Was Gassendi an Epicurean?, History of Philosophy Quarterly, Vol. 20, No. 4, pp. 339-360.
• Kargon, R. (1964). Walter Charleton, Robert Boyle, and the Acceptance of Epicurean Atomism in England, Isis Vol. 55, No. 2, pp. 184-192.
• Koyré, A. (1998). Kapalı Dünyadan Sonsuz Evrene, (Aziz Yardımlı, Çev.). İstanbul: İdea Yayınları.
• Koyré, A. (2000a). Yeniçağ Biliminin Doğuşu, (Kurtuluş Dinçer, Çev.). İstanbul: Gündoğan yayınları.
• Koyré, A. (2000b). Bilim Tarihi Yazıları, (Kurtuluş Dinçer, Çev.). Ankara: Tübitak Yayınları.
• Koyré, A. (2006). Bilim ve Devrim Newton, (Nur Küçük, Çev.). İstanbul: Salyangoz Yayınları.
• Koyré, A. (2018). Newton, (Orhan Düz, Çev.). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Kuhn, T.S. (2007). Kopernik Devrimi, (Halil Turan ve dğr., Çev.). Ankara: İmge Yayınları.
• Kuhn, T.S. (2008). Bilimsel Devrimlerin Yapısı, (Nilüfer Kuyaş, Çev.). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Laertios, Diogenes. (2015). Ünlü Filozofların Yaşamı ve Öğretileri, (Candan Şentuna, Çev.). İstanbul: YKY.
• Leukippos & Demokritos, (2019), Atomcu Felsefe Fragmanları, (Cengiz Çevik, Çev.). İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Lindberg, C. D. (2007). The Beginnings of Western Science, Chigago: The University of Chigago Press.
• MacIntosh J.J. & Anstey P. (2018). Robert Boyle, https://plato. stanford.edu/entries/boyle/.
• Newton, I. (1952). Opticks, Newyork: Dover Publication
• Newton, I. (2011). Principia, (Aziz Yardımlı, Çev.). İstanbul: İdea Yayınları.
• Peters, E.F. (2004). Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü, (Hakkı Hünler, Çev.). İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Rossi, P. (2009). Modern Bilimin Doğuşu, (Neşenur Domaniç, Çev.). İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Westfall, S.R. (1987). Modern Bilimin Oluşumu, (İsmail Hakkı Duru, Çev.). İstanbul: Verso Yayınları.
• Westfall, S.R. (2018), Newton, (Orhan Düz, Çev.). İstanbul: Alfa Yayınları
• Zeller, E. (2008). Grek Felsefesi Tarihi, (Ahmet Aydoğan, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.