معرفة الوقوف القبيحة وأثرها في تفسير القرآن الكريم -كتاب علل الوقوف للسجاوندي أنموذجا

Year 2025, Issue: 27, 85 - 99, 23.09.2025

Souleymane Ouedraogo

Abstract

معلوم أنّ الوقف والابتداء من العلوم المهمّة التي حظي بالاعتناء لدى العلماء قديما وحديثا، ومن ثمرة تلك الاعتناء التي بين أيدينا اليوم كتاب علل الوقوف للسجاونديّ (ت.٥٦٠/١١٦٥) التي أصبحت مصدرا أساسيا لضبط قراءة القرآن الكريم وتجويده في كثير من البلدان الاسلامية، ونظرا لكثرة ورود حرف "لا" الدالة على عدم الوقف فيه، والتي قد يشكل لبسا على قارئ القرآن الكريم فيما يتعلق بهذا الحرف المتكرر خوف الاخلال بمعاني الآيات عند التّرتيل، قام الباحث بدراسة استقصائية لمواضع هذا الحرف من خلال الكتاب لمعرفة ما إذا كان الوقف عليه جميعا يسبب تحريفا لمعاني الآيات أو أنّ ذلك يحصل في بعض المواضع دون أخرى، نظرا لاختلاف علماء التجويد في استعمال هذا الحرف بين مكثر ومقلٍّ، وبيان ما يترتب على الوقف القبيح منها من آثار في تفسير القرآن الكريم، وذلك صونا للألسن عن الخطأ في كتاب الله تعالى، والذي قد يترتّب عليه مفاسد في العقيدة والعبادة بل في الدّين عموما. ولأهمية البحث التي تكمن في صون لسان مَن تعلّمه وأتقنه من اللحون الجليّة، التي قد تؤدي الوقوع فيه إلى تحريف كتاب الله تعالى، والقول على الله بغير حق، اختار الباحث هذا العنوان موضوعا للمقالة، وسلك في سبيل تحقيقه منهجين أساسين: المنهج الاستقرائي والمنهج التحليلي، ولقد توصل الباحث في النتائج إلى أنّ ما لا وقف عليه عند السجاوندي ليس كله وقفا قبيحا.

Keywords

الوقوف القبيحة , التفسير , السجاوندي , علل الوقوف , قراءة القرآن الكريم

Vakf-ı kabîhleri bilmenin Kur’an-ı Kerim tefsirine etkisi- Secâvendî’nin İlelü’l-Vukûf kitabı örneği-

Abstract

Vakıf ve ibtidâ (durak ve başlama), eskiden ve günümüzde âlimlerin önem verdiği önemli ilimlerden biridir. Bu ilginin günümüze ulaşan meyvelerinden biri, Secâvendî'nin (ö. 560/1165) "İlelü'l-Vukûf" adlı eseridir. Bu eser, birçok İslam ülkesinde Kur'an-ı Kerim'in okunuşunu ve tecvidini düzenlemek için temel bir kaynak haline gelmiştir. Kitapta sıkça geçen ve durmamayı gösteren "lâ" harfinin çokluğu nedeniyle, Kur'an okuyucusunun âyetlerin anlamlarını bozma korkusuyla tereddüde düşmesi mümkündür. Bu nedenle araştırmacı, bu harfin geçtiği yerleri inceleyerek, tüm bu yerlerde durmanın âyetlerin anlamlarını bozup bozmadığını veya bazı yerlerde bozup bazı yerlerde bozmadığını tespit etmeye çalışmıştır. Tecvit âlimlerinin bu harfin kullanımında çok veya az kullanma konusundaki farklılıkları göz önüne alınarak, kabîh vakıfların Kur'an-ı Kerim'in tefsirinde ne gibi etkileri olduğu açıklanmıştır. Bu çalışma, Allah'ın kitabında hata yapmaktan dilleri korumak ve bunun sonucunda inanç, ibadet ve genel olarak dinde ortaya çıkabilecek bozulmaları önlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma konusunun önemi, onu öğrenen kişinin dilini hatalardan korumaktır. Bu hatalara düşmek, Allah’ın kitabını tahrif etmeye ve Allah hakkında haksız yere konuşmaya yol açabilir. Bu nedenle araştırmacı bu başlığı seçmiş ve amacına ulaşmak için tümevarım ve Analitik yöntemleri izlemiştir. Sonuç olarak, araştırmacı Secâvendî’nin kitabında durulmaması gereken yerlerin bazılarının Vakıf kabih anlamına gelmediği sonucuna ulaşmıştır.

Keywords

Vakf-ı kabihleri , Tefsir , Es-Secavendi , İlelü'l-vukuf , kuran kıraatı

The Eefect of Knowing Waqf Kabih on The Interpretation of The Quran - An Example of Imam Secavendî's Book of İlelü'l-vukûf-

Abstract

Within the science of the recitation of Qur’an the question of when to stop and when to start reciting was something taken into account by Muslim scholars in the past and in present times. A fruit of that scholarly concern is the book “Causes for Pausing The Quran’s Recitation” by al-sajạwandi (d. 560/1165) which has become a fundamental reference on the subject in many Muslim countries throughout history. Regarding the frequent appearance of the Arabic expression lā in the printed copies of the Quran to the extent that may cause significant confusion in the mind of the reciter, the book was written in order to conduct an extensive investigation regarding when on the appearance of the sign for lā in the written copy of the Quran, if the reciter does not stop for a moment his recitation the meaning of the Quranic verses may be altered. This judgement, was also arrived at depending on a study of different opinions by classical authorities on the question, with an in-depth explanation of whether the meaning of the verse recited can be altered, to what extent, how, or not. The purpose of such investigation is an evaluation of whether a person might be committing a sin in deed, or in creed, when, and how the meaning is altered. The importance of the research topic is to protect the language of the person who learns it from mistakes. Falling into these mistakes can lead to the distortion of God's book and speaking unjustly about God. For this reason, the researcher chose this title and followed inductive and analytical methods to achieve its goal. In conclusion, the researcher has determined that some of the places where one should not stop in Secavendi's book do not mean Vakıf kabih.

Keywords

Tefsir , Ilelü 'lvukuf , Quran , Al-SajÊwandÞ , waqf qabÞh

References

• Curcânî, Ali b. Muhammed. Mu’cemu’t-ta’rîfât. thk. Muhammed Sıddîk Minşâvî. Mısır: Dâru’l-Fadîle, ts. Dânî, Osman b. Said. el-Muktefâ fî’l-vakfi ve’l-ibtidâ. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 2. Basım, 1987.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş'as es-Sicistânî. es-Sünen. Riyad: Darüs-Selam, 1.Basım, 1999.
• Feyrûzabâdî, Mecduddin Muhammed. el-Kâmûsu’l-muhît. Beyrut: Müessetü’r-Risâle, 8. Basım, 2005.
• Husarî, Mahmûd Halîl. Meâlimu’l-ihtidâ ilâ ma’rifeti’l-vukûfi ve’l-ibtidâ. Kahira: Mektebetu’s-Sünne, 1. Basım, 2002.
• Hüzelî, Ebû’l-Kâsım Yusuf. el-Kâmil fi’l-kırââti’l-aşr ve’l-erbeîne’z-zâideti aleyhâ. thk. Cemal b. Seyyid. b.y. Müessesetu semâ li’n-Neşr ve’t-Tevz’î’, 1. Basım, 2007.
• İbn Faris, Ahmed b. Zekeriyyâ Ebû’l-Hasen. Mu’cem mekâyîsi’l-Luğa. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. 6 Cilt. b.y. Dâru’l-Fikr, 3. Basım, 1979.
• İbn Kesîr, İsmail b. Ömer. Tefsîrü'l-Kur'âni'l-azîm. thk. Ahmed Şâkir v.dğr. Cezayir: ed-Darü'l-Alamiyye, 1. Basım, 2017.
• İbn Manzur, Cemaluddin Muhammed b. Mekram. Lisânu’l-Arab. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Sabr, 2. Basım, ts.
• İbnü'l-Cezerî, Muhammed b. Yusuf. en-Neşr fî’l-kırââti’l-aşr. 1 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 1. Basım, 2006.
• Mersafî, Abdulfettâh Seyyid Acemî. Hidâyetu’l-kârî ilâ tecvîdi kelâmi’l-Bârî. el-Medînetu’l-Munevvera: Mektebetu Tayyibe, 2. Basım, ts.
• Nuhbatun Minel'ulema. et-Tefsîrül-müyesser. el-Medînetu’l-Munevvera: Vizaretü'ş-Şuuni'l-İslamiyye ve'l-Evkaf ve'd-Da've ve'l-İrşad, 6. Basım, 2019.
• Oeudraogo, Souleymane. Vakf-ı Lâzım ve Vakf-ı Kabîhleri Bilmenin Kuran Tefsirine Etkisi İmam Secâvendî'nin el-Vakf ve'l-İbtidâ adlı Kitabı Örneği. Gaziantep: Gaziantep üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Secâvendî, Ebû Abdullah Muhammed b. Tayfûr el-Gaznevî. ‘İlelu’l-vukûf. thk. Muhammed b. Abdullah el-Îdî. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 2. Basım, 2006.
• Secâvendî, Ebû Abdullah Muhammed b. Tayfûr el-Gaznevî. Kitâbu’l-Vakfi ve’l-ibtidâ. thk. Muhsin Hâşim Dervîş. Ummân: Dâru’l-Menâhic, 1. Basım, 2001.
• Sem'ân'î, Mansûr. Tefsiru'l- Kur'an, thk. Ebu Temim Yasir. 2 Cilt. Riyad: Dâru'l-Vatan Lin-Neşr, 1. Basım, 1997.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali. Fethu’l-Kadîr beyne fenneyi’r-rivâyeti ve’d-dirâyeti min ilmi’t-tefsîr. Beyrut: Dâru’l-Ma'rife, 4. Basım, 2007.
• Uşmûnî, Ahmed b. Muhammed. Menâru’l-hudâ fî beyâni’l- vakfi ve’l-ibtidâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 1. Basım, 2002.
• Zubîdî, Muhammed Murtedâ’l-Huseyn’i. Tâcü’l-ʿarûs min cevâhiri’l-kāmûs. thk. Abdüssettâr Ahmed Ferrâc. 1 Cilt. Kuveyt: Vizâratu’l-İrş’ad ve’l-enbâ, 1965.
• Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd, et-Tuhfe es-Seniyye bi-şerhi’l-Mukaddime el-Âcurrûmiyye. Katar: Katar Vakıflar ve İslami İşler Bakanlığı, 2007.