SHAMANISTIC ELEMENTS AS A COMPOSITIONAL COMPONENT IN CONTEMPORARY TURKISH PAINTING ART

Year 2025, Volume: 1 Issue: 1, 28 - 43, 20.08.2025

Nusret İbrahim Yurtsever , Serkan İlden

Abstract

This article examines the reflections of the Shamanic belief system in contemporary Turkish painting. Shamanism, which has maintained its influence in various cultures from prehistoric times to the present, has left profound traces in the cultural and artistic production of Turkish society. Although Turks have adopted different religions throughout history, Shamanic elements have continued to exist in their intellectual structures, traditions, and aesthetic sensibilities. Within the scope of this study, elements unique to Shamanism—such as spirit animals, color symbolism, the tree of life, drums, and tamgas—are explored in a descriptive manner regarding their place in artistic expression.

The works of contemporary Turkish artists such as Kadir Şişginoğlu, Ö. Gökhan Temizel, and Necati Seydi Ferahoğlu are analyzed in terms of their use of Shamanic elements. These elements are observed to be employed by artists at times as a means of aesthetic expression and at other times as a reflection of a connection with cultural memory. The continuity of Shamanic themes in artistic production reveals that these elements are not merely traditional motifs of the past, but also symbols that carry meaning within the context of contemporary art.

Keywords

Shamanism , Turkish Art , Contemporary Turkish Painting

ÇAĞDAŞ TÜRK RESİM SANATINDA KOMPOZİSYON UNSURU OLARAK ŞAMANİZM

Abstract

Bu makale, Şamanist inanç sisteminin çağdaş Türk resim sanatındaki yansımalarını ele almaktadır. İlkel dönemlerden günümüze kadar çeşitli kültürlerde etkisini sürdüren Şamanizm, Türk toplumunun kültürel ve sanatsal üretiminde derin izler bırakmıştır. Türkler tarihsel süreçte farklı dinleri benimsemiş olsalar da Şamanist unsurlar düşünsel yapılarında, geleneklerinde ve estetik anlayışlarında varlığını sürdürmeye devam etmiştir. Çalışma kapsamında, Şamanizme özgü güç hayvanları, renk sembolizmi, yaşam ağacı, davul ve tamgalar gibi ögelerin sanatsal ifadedeki yeri betimleyici biçimde ele alınmıştır. Kadir Şişginoğlu, Ö. Gökhan Temizel ve Necati Seydi Ferahoğlu gibi çağdaş Türk sanatçılarının eserlerinde Şamanist unsurların kullanımı incelenmiş, bu unsurlara sanatçılar tarafından kimi zaman estetik bir ifade biçimi olarak, kimi zaman ise kültürel hafızayla kurulan bir bağın yansıması olarak yer verildiği gözlemlenmiştir. Şamanist temaların sanatsal üretim içerisindeki sürekliliği, bu öğelerin yalnızca geçmişe ait geleneksel motifler değil, aynı zamanda çağdaş sanat bağlamında da anlam taşıyan semboller olarak varlığını sürdürdüğünü ortaya koymaktadır.

Keywords

Şamanizm , Türk Sanatı , Çağdaş Türk Resmi

References

• Alsan, Ş. (2005). Türk mimari süsleme sanatlarında mitolojik kaynaklı hayvan figürleri (Yayımlanmış Doktora tezi). Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Çoruhlu, Y. (2002). Türk mitolojisinin ana hatları (1. baskı). Kabalcı Yayınevi.
• Dalkıran, A. (2010). Çağdaş Türk resminde Şamanist etkiler (Yayımlanmış Doktora tezi). Selçuk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Diyarbekirli, N. (1969). Türk sanatının kaynaklarına doğru. In Türk sanatı tarihi ve incelemeleri. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Erbek, G. (1986). Hayat ağacı motifi I. Antika Dergisi, (15).
• Genç, R. (1999). Türk inanışları ve milli geleneklerinde renkler ve sarı kırmızı yeşil (3. baskı). Atatürk Kültür Merkezi Bakanlığı Yayınları.
• İlden, S. (2017). Türk sanatında ikonografik bir anlatım öğesi olarak hayvan figürü. In VIII. Uluslararası Türk Sanatı, Tarihi ve Folkloru Kongresi / Sanat Etkinlikleri.
• Perrin, M. (2003). Şamanizm (B. Arıbaş, Çev.) (2. baskı). İletişim Yayınları.
• Radloff, W. (2008). Türklük ve Şamanlık (1. baskı). Örgün Yayınevi.
• Şener, C. (2013). Şamanizm: Türkler’in İslamiyet’ten önceki dini. Etik Yayınları.
• Uraz, M. (1994). Türk mitolojisi (1. baskı). Düşünen Adam Yayınları.
• Uslu, B. (2016). Türk mitolojisi (1. baskı). Kamer Yayınevi.
• Yılmaz, A. H. (2016). Türklerde ölüm anlayışının çağdaş Türk resminde göstergebilimsel açıdan incelenmesi. İdil Dergisi, 5(20).
• Görsel 1: https://okuryazarim.com/wp-content/uploads/2016/09/Eyer-%C3%96rt%C3%BCs %C3%BCBelleme.jpg (Erişim Tarihi: 23 Haziran 2025)
• Görsel 2: https://tarihvearkeoloji.blogspot.com/2014/07/pazirik-kucuk-buluntular-ve-kurgan.html (Erişim Tarihi: 23 Haziran 2025)
• Görsel 3: https://tr.pinterest.com/pin/363454632423374386/ (Erişim Tarihi: 23 Haziran 2025)
• Görsel 4: https://tr.pinterest.com/pin/548946642076817419/ (Erişim Tarihi: 23 Haziran 2025)
• Görsel 5: https://www.tarihlisanat.com/wp-content/uploads/2018/06/kk4.png (Erişim Tarihi: 23 Haziran 2025)
• Görsel 6: Şişginoğlu, K. (2017). Türk Tören Atı, T.Ü.A.B., 120 × 140 cm.
• Görsel 7: Şişginoğlu, K. (2020). Umut ve Özgürlük, T.Ü.A.B., 120 × 100 cm.
• Görsel 8: Temizel, Ö. G. (2015). Kam Ana, T.Ü.Y.B., 80 × 80 cm.
• Görsel 9: Temizel, Ö. G. (2016). Şaman Güzellemesi, T.Ü.Y.B., 80 × 80 cm.
• Görsel 10: Ferahoğlu, N. S. (2021). İsimsiz, T.Ü.A.B., 100 × 100 cm.
• Görsel 11: Ferahoğlu, N. S. (2021). İsimsiz, T.Ü.A.B., 100 × 100 cm.