Toplumsal Eşitsizlik ve Dijital Okuryazarlık: Lise Öğrencileri Üzerine Bir Alan Araştırması

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 2, 1 - 31, 14.12.2021

Elif Kaya

https://doi.org/10.53281/kritik.984041

Cited By: 1

Öz

Toplumsal eşitsizlik, insanlık tarihi kadar eski bir konu olmakla birlikte toplumsal yapının temel özelliği olarak bütün toplumlarda görülmektedir. Toplumsal eşitsizlik olgusu, kaynaklar, sahiplik ve otorite başta olmak üzere statü ve rolleri belirleyen bir duruma işaret etmektedir. Eşitsizliğin önemli parçalarından biri de eğitim ve okuryazarlıktır. Sosyal tabakalaşmanın önemli ölçütlerinden olan okuryazarlık, bireyin hangi toplumsal grup ve sınıfın içerisinde yer alacağını belirleyen unsurlardandır.
Dijitalleşme, bilginin dijital formata yani ses, görüntü, simge ve sembollerin sayısala dönüştürülmesidir. Dijitalleşme bununla birlikte kendi okuryazarlık dönüşümünü de meydana getirmektedir. Dijital okuryazarlık olarak adlandırılan yeni okuryazarlık türü, etkileşim kaynaklı olarak bireyin dijital dünyada var olmasını sağlamaktadır. Dijitalleşme, mevcut yapıların üzerine inşa edildiği için toplumsal alanda birçok olumsuz olguyu da beraberinde taşımıştır. Bu olgulardan biri de eşitsizliğin dijital alanda devam etmesidir. Dijital bölünme, bilgi ve iletişim teknolojilerine erişim, kullanım ve bunları analiz etme noktasında yaşanan eşitsizlikler olarak tanımlanır. Eşitsizliğin kökeninde demografik özelliklerin yanı sıra sosyo- ekonomik ve kültürel değişkenler yer almaktadır.
Toplumsal eşitsizlik ve dijital okuryazarlık ilişkisini ortaya koyan bu çalışmada, dijital okuryazarlık olgusu sosyo- ekonomik değişkenler göz önünde bulundurularak dijital yerli olarak adlandırılan sekiz yüz lise öğrencisi üzerinden analiz edilmiştir. Çalışmanın sonucuna göre; sosyo-demografik ve ekonomik özelliklerin teknolojik araç sahipliği ve kullanım amacı açısından farklılaşmalara neden olduğu, katılımcıların teknoloji kullanım amaçları ile dijital okuryazarlık alt boyutları arasında ilişki olduğu bulgulanmıştır. Aynı zamanda öğrencilerin okul türlerinin dijital okuryazarlık alt boyutları ile bağlantılı olduğu ve sosyo-ekonomik yapıların dijital okuryazarlık alt boyutlarında farklılaşmalar oluşturduğu gözlemlenmiştir. Diğer taraftan bireyin yer aldığı tabakanın dijital okuryazarlıkta önemli olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Eşitsizlik, Dijitalleşme, Dijital Bölünme, Dijital Okuryazarlık

Kaynakça

• Aydın, K. (2018). Max Weber, Eşitsizlik ve Toplumsal Tabakalaşma. Journal of Economy Culture and Society. 57, 245-267.
• Aytun, C. (2006). Enformasyon Toplumu Sürecinde Dijital Bölünme Kavramının Anlamı ve Önemi. inet-tr’06 - XI. "Türkiye'de İnternet" Konferansı Bildirileri. TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, 231- 238.
• Bawden, D. (2001). Information and Digital Literacies: A Review of Concepts. Journal of Documentation. 57(2). 218- 259.
• Berber, Ş. (2003). Modern Bir Olgu Olarak Sosyal Sınıflar. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 9, 223-232.
• Binark. M, (2015). Yeni Medya Çalışmaları Özel Sayısı Hakkında: Neden? folklor/edebiyat. 21(83). 9-18.
• Bourdieu, P. & Passeron, J. C. (1990). Reproduction in Education. (2. Baskı). Society and Culture. Sage Publications: London.
• Buckingham, D. (2015). Defining digital literacy, Ed. Morten Søby Nordic Journal of Digital Literacy Special, Norwegian Centre for ICT in Education. Scandinavian University Press, 21-34
• Celkan, Y. H. (1989). Eğitim Sosyolojisi, Atatürk Üniversitesi Yayınları No.664. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Yayınları No. 4, Ders Kitapları Serisi No. 4, Erzurum.
• Ceylan, T. (2011). Toplumsal Sistem Analizinde Toplumsal Statü ve Rol. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 15(1), 89-104.
• Chaney D. (1996). LıfeStyles. Routledge: Londra.
• Chen, W. & Wellman, B. (2003). Charting Digital Divides: Comparing Socioeconomic, Gender, Life Stage, and Rural-Urban Internet Access and Use in Eight Countries. Ed. William Dutton, Brian Kahin, Ramon O'Callaghan ve Andrew Wyckoff, Cambridge MA: MIT Press.
• Cho, J., De Zúñıga H., Rojas H. & Shah V. D. (2003). Beyond Access: The Digital Divide and Internet Uses And Gratifications. It&Socıety. 1(4). 46- 72.
• Christofides, Louis, N., Cirello J, & Hoy Michael (2001). Family Income and Postsecondary Education In Canada. The Canadian Journal of Higher Education. 31(1). 177-208.
• Dewan, S. & Riggins J. F. (2005). The Digital Divide: Current and Future Research Directions. Journal of the Association for Information Systems. 6(12), 298-337.
• DiMaggio, P. & Hargitta, E. (2001). From the ‘Digital Divide’ to `Digital Inequality’: Studying Internet Use As Penetration Increases. Working Paper #15, Center for Arts and Cultural Policy Studies, Woodrow Wilson School. Princeton University, 1-21.
• Dönmezer, S. (1994). Toplumbilim. (11. Baskı). Beta Basım Yayım Dağıtım: İstanbul.
• Duran, E. & Özen, N. (2018). Türkçe Derslerinde Dijital Okuryazarlık. Türkiye Eğitim Dergisi. 3(2), 31- 46.
• Erdendoğdu, F. (2014). Sosyal Tabakalaşma ve Eşitsizlik. Pamukkale Üniversitesi Sosyoloji Bölümü. (Erişim Tarihi: 14.11.2019). https://www.academia.edu/7259472/Sosyal_Tabakala%C5%9Fma_ve_E%C5%9
• Fuchs, C. & Horak, E. (2008). Africa And The Digital Divide. Telematics and Informatics. 25, 99-116.
• Gasset, O. J. (2007). İnsan ve Herkes. (Çev.: Neyyire Gül Işık). Metis Yayınları: İstanbul.
• Giddens, A. (2000). Sosyoloji. Ayraç Yayınevi: Ankara.
• Grusky, B. D. (2019). Social Stratification: Class, Race, and Gender in Sociological Perspective (2. Baskı). Routledge: New York.
• Gunkel, J. D. (2003). Second thoughts: toward a critique of the digital divide. New media & Society. 5(4). 499-522.
• Hobbs, R. (2010). Digital and Media Literacy: A Plan of Action, A White Paper on the Digital and Media Literacy Recommendations of the Knight Commission 135 on the Information Needs of Communities in a Democracy. The Aspen Institute: Washington.
• Huerta, E. & Sandoval-Almazan, R. (2007). Digital Literacy: Problems Faced by Telecenter Users in Mexico, Information Technology for Development. 13(2). 217–232.
• Hughes, M. & Kroehler, J. C. (2010). Sociology The Core. (10. Baskı). McGraw-Hill: New York.
• İnal, K. (2009). Medya Okuryazarlığı El Kitabı. Ütopya Yayınevi: Ankara.
• İnce, M. (2017). Toplumsal Tabakalaşma ve Eşitsizlik. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 19(1). 294-319.
• Kalaycıoğlu, S. (2002). Toplumsal Tabakalaşma. (Ed.: İhsan Sezal). Sosyolojiye Giriş. Martı Kitap ve Yayınevi: Ankara. 295-316.
• Kalaycıoğlu, S., Çelik, K., Çelen, Ü. & Türkyılmaz, S. (2010). Temsili Bir Örneklemde Sosyo-Ekonomik Statü (SES) Ölçüm Aracı Geliştirilmesi: Ankara Kent Merkezi Örneği, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi. 13(1). 183- 220.
• Kemerlioğlu, E. (1996). Toplumsal Tabakalaşma ve Hareketlilik. Saray Kitabevleri: İzmir.
• Keniston, K. (2003). The Four Digital Divides. (Ed. Kenneth Keniston ve Deepak Kumar). Sage Publishers, 1-34.
• Kılıç, Y. (2014). Türkiye’de Eğitimsel Eşitsizlik ve Toplumsal Tabakalaşma İlişkisine Dair Ampirik Bir Çalışma. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi. 4(2). 243-263.
• Koç, M. ve Barut, E. (2016). Development and Validation of New Media Literacy Scale (NMLS) for University Students. Computers in Human Behavior, 63, 834-843.
• Korkmaz A. (2005). Sosyal Hareketlilik: Eğitim ve Mesleğin Sosyal Hareketliliğe Etkisi. Sosyoloji Konferansları. 31, 79-92.
• Lareau, A. (1987). Social Class Differences in Family-School Relationships: The Importance of Cultural Capital. Sociology of Education. 60(2). 73-85.
• Lee, L., Chen, D., Li J. & Lin, T, (2015). Understanding new media literacy: The development of a measuring instrument, Computers & Education. 84- 93.
• Linton, R. (1936). The Study of Man. Appleton Century Crofts Inc.: New York.
• Livingstone, S. & Helsper, E. J. (2007). Gradations in digital inclusion: children, young people and the digital divide. New media & society. 9(4), 671-696.
• Livingstone, S. (2004). What is media literacy? Intermedia. 32(3).
• Luyt, B. (2003). Digital Divide: Civic Engagement, Information Poverty and the Internet Worldwide. Pippa Norris. Cambridge, UK: Cambridge University Press, Social Science Computer Review. 21(1). 120-123.
• Marshall, G. (2014). Sosyoloji Sözlüğü. Bilim ve Sanat Yayınları: Ankara.
• Monroe, B. (2004). Crossing the Digital Divide Race, Wrıtıng and Technology In The Classroom. Teachers College Press: New York.
• Nelson, K., Courier, M. & Joseph, W. G. (2011). Teaching Tip an Investigation of Digital Literacy Needs of Students. Journal of Information Systems Education. 22(2). 95-109.
• Norris, P. (2001). The Global Divide: Information Poverty and Internet Access Worldwide. Cambridge University Press.
• OECD, (2001). Understanding The Digital Divide. OECD Publications: France.
• Park, S. (2012). Dimensions of Digital Media Literacy and the Relationship with Social Exclusion. Media International Australia, 142(1). 87-100.
• Parsons, C. & Hick, S. (2008). Moving from Digital Divide to Digital Inclusion. New Scholarship in the Human Services. 7(2). 1-16.
• Ritzer, G. & Stepnisky, J. (2014). Sosyoloji Kuramları. (Çev. Himmet Hülür). De Ki Basım Yayım: Ankara.
• Sarıer, Y. (2010). Ortaöğretime Giriş Sınavları (OKS-SBS) ve PISA Sonuçları Işığında Eğitimde Fırsat Eşitliğinin Değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 11(3). 107-129.
• Sciadas, G. (2005). From the Digital Divide To Dıgıtal Opportunıtıes Measuring Infostates for Development. (Ed. George Sciadas), Claude-Yves Charron: Quebec.
• Selwyn, N. (2006). Digital division or digital decision? A study of non-users and lowusers of computers. Poetics, 34, 273-292.
• Steyaert, J. (2002). Inequality and the digital divide: myths and realities, Advocacy, Activism, and the Internet. Community Organization and Social Policy, Ed. Steven Hick ve John McNutt, Lyceum. 199-211. Press: Chicago.
• Stiglitz, E. J. (2015). Eşitsizliğin Bedeli Bugünün Bölünmüş Toplumu Geleceğimizi Nasıl Tehlikeye Atıyor?, (3. Baskı). İletişim Yayınları: İstanbul.
• Sunar, L. (2016). Türkiye’de Tabakalaşma ve Eşitsizliği Tartışmak. (Ed. Lütfi Sunar). Türkiye’de Toplumsal Tabakalaşma ve Eşitsizlik. 1-29, Matbu Kitap: İstanbul.
• Şeker, B. T. (2005). Bilgi Teknolojilerindeki Gelişmeler Çerçevesinde Bilgiye Erişimin Yeni Boyutları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 13, 377-391.
• Şengönül, T. (2007). Eğitimin- Bilginin ya da Profesyonel Meslek Sahibi Bireylerin Marxist ve Weberci Tabakalaşma Kuramındaki Yeri. Sosyoloji Dergisi. 18, 65-104.
• Şengönül, T. (2008). Toplumumuzda Eğitimin Dikey Sosyal Hareketliliğe Etkisi, İzmir’de Profesyonel Meslek Sahibi Bireyler Üzerine Bir Araştırma. Sosyoloji Dergisi. 19, 171-208.
• Tekin, N. (2014). Tüketim Temelli Hayat Tarzları ve Gösteri Mekânı Olarak Kentler. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi. 68 -84.
• Tezcan, M. (1996). Eğitim Sosyolojisi. (10. Baskı). Feryal Matbaası: Ankara.
• Turner, S. B. (1997). Eşitlik. (Çev. Bahadır Sina Şener). Dost Kitabevi: Ankara.
• Turner, S. B. (2000). Statü. (Çev. Kemal İnal). Doruk Yayınları: Ankara.
• Uysal, K. N. & Gelbal, S. (2018). PISA ve TÜİK Eğitimde Verileri Çerçevesinde Türkiye’de Eşitsizlik. Kastamonu Eğitim Dergisi. 26(4), 1195- 1206.
• Ünal, Z. A. (2017). Spor Etkinliğinin Sosyal Tabakalaşma Bağlamında Anlamı, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6 (2), 1274-1288.
• Van Deursen, A. & Van Dijk, J. (2015). New Media and the Digital Divide. 2nd ed., International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences. 16, 787-792.
• Van Dijk, J. (2006). Digital divide research, achievements and shortcomings. Poetics. 34, 221-235.
• Weber, M. (2006). Sosyoloji Yazıları. 8. Baskı. (Çev. Taha Parla). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Witte, C. J. & Mannon, E. S. (2010). The Internet and Social Inequalities. Routledge: New York.
• Wu, C. J.& Wang, Y. (2011). Unpacking New Media Literacy. Journal of Systemics, Cybernetics and Informatics. 9(2). 84-88.
• Yanıklar, C. (2010). Kültürel Sermaye, Eğitim ve Toplumsal Tabakalaşma: Pierre Bourdieu’nün Yeniden Üretim Kuramına Eleştirel Bir Bakış. Sosyoloji Dergisi. 22, 121-139.