Okul Pansiyonlarından Sorumlu Müdür Yardımcılarının Stres Kaynakları ve Stresle Başa Çıkma Yöntemleri

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 31, 685 - 711, 31.12.2024

Osman Bayram , Melike Günbey

https://doi.org/10.38155/ksbd.1486642

Öz

Bu araştırmanın amacı pansiyondan sorumlu müdür yardımcılarının stres kaynaklarını ve stresle başa çıkma yöntemlerini belirlemektir. Nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması deseni ile yürütülen bu araştırmanın çalışma grubunu Türkiye’de bir ilde pansiyonlu ortaöğretim kurumlarında görev yapan 13 müdür yardımcısı oluşturmaktadır. Çalışma grubu, amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt ve maksimum çeşitlilik örneklemesi kullanılarak seçilmiştir. Araştırmanın verileri yarı-yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla katılımcılarla yapılan yüz yüze görüşmelerden elde edilmiştir. Görüşmelerden elde edilen veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Çalışmadan elde edilen bulgular müdür yardımcılarının stres kaynaklarını; sorumluluk alanlarının fazla olması, ödenek yetersizliği, aileye zaman ayıramama, mesai saatleri dışında çalışma, güvenlik sorunları, öğrencilerde sorumluluk bilincinin olmaması, yönetici, öğretmen ve yardımcı personellerin görev ve sorumluluklara yaklaşımı olarak ortaya çıkarmıştır. Müdür yardımcılarının mali konularda ödenek yetersizliği konularında stres yaşadıkları tespit edildiğinden ödeneklerin artırılması gereklidir.

Anahtar Kelimeler

stres, örgütsel stres, stres kaynakları, stresle başa çıkma yöntemleri

Kaynakça

• Adamson, J., Cant, R. Atyeo, J. (2001). Managerial skills for new practitioners in medical radiation sciences in Australia: Implications for the tertiary education sector. Radiography, 7 (4), 235-247.
• Akman, Y. (2020). The relationship between social justice leadership, trust ın principals and student motivation. International Journal of Educational Methodology, 6(4), 775-788.
• Armenta, T. & Reno, T. (1997). The forgotten leadership skill: Range of interest and the school principal. NASSP Bulletin 81(592): 81–84.
• Aronson, E., Wilson, T. D. & Akert, R. M. (2012). Sosyal psikoloji (O. Gündüz, Çev.). Kaknüs Yayınları.
• Aydın, B., Günbey, M. ve Kara, E. (2020). İlk defa görevlendirilen okul müdürlerinin karşılaştıkları sorunlar. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20 (2), 1194-1205.
• Bakioğlu, A. ve Demiral, S. (2013). Okul yöneticilerinin belirsizlik durumlarını algılama ve karar verme tarzları. Eğitim Bilimleri Dergisi, 38(38), 9-35. Doi: 10.15285/EBD.2013385564
• Balaban, Ö. ve Özdemir, Y. (2013). Kadın girişimcilerin iş-yaşam dengesi algısının belirlenmesine yönelik bir araştırma: Sakarya örneği. Farklı Boyutlarıyla Kadın Girişimcilik (Ed. Erdoğan Kaygın ve Bülent Güven) içinde. Veritas Akademi.
• Baltaş, A. ve Baltaş, Z. (1987). Stres ve başa çıkma yolları (5. Baskı). Remzi Kitabevi.
• Barnett, B. G., Shoho, A. R. & Oleszewski, A. M. (2012). The job realities of beginning and experienced assistant principals. Leadership and Policy in Schools, 11(1), 92-128. doi: 10.1080/15700763.2011.611924 Chua, W. C., Thien, L. M., Lim, S. Y., Tan, C. S., & Guan, T. E. (2020). Unveiling the practices and challenges of professional learning community in a Malaysian Chinese secondary school. Sage Open, 10(2). doi: 10.1177/2158244020925516
• Catano, N. & Stronge, J.H. (2006) What are principals expected to do? Congruence between principal evaluation and performance standards. NASSP Bulletin 90(3): 221–237.
• Creswell, J. W. (2016). Nitel araştırma yöntemleri: beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (M. Bütün, S. B. Demir, Çev. Ed.). Siyasal Kitabevi.
• Curbow, B., Spratt, K., Ungaretti, A., McDonnell, K., & Breckler, S. (2000). Development of the child care worker job stress inventory. Early Childhood Research Quarterly, 15(4), 515-536.
• Çarıkçı, H. İ. ve Çelikkol, Ö. (2009). İş-aile çatışmasının örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyetine etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (1), 153-170.
• Çelikten, M. (2001). Etkili okullarda karar süreci. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(11), 1-12.
• Çevik, M. S., Neyişci, N. ve Erçetin, Ş. Ş. (2022). Stress sources of school principals’ and ways of coping with stress: A qualitative analysis. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(1), 274-290. doi: 10.16986/HUJE.2020065191
• Çınkır, Ş. (2010). İlköğretim okulu müdürlerinin sorunları: sorun kaynakları ve destek stratejileri. İlköğretim Online 9(3), 1027-1036.
• DeMatthews D.E, Serafini, A. & Watson, T.N (2020). Leading inclusive schools: Principal perceptions, practices, and challenges to meaningful change. Educational Administration Quarterly 57(1): 3–48. doi: 10.1177/0013161X20913897
• Demirtaş, H. ve Özer, N. (2014). Okul yöneticilerinin bakış açısıyla okul yöneticiliği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(1), 1-24.
• Demirtaş, H.; Üstüner, M. ve Özer, N. (2007). Okul yönetiminde karşılaşılan sorunların öğrenci ve okul ile ilgili değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 13(3):421-455.
• Elomaa, M., Eskelä-Haapanen, S., Pakarinen, E., Halttunen, L., & Lerkkanen, M. K. (2023). Work-related stress of elementary school principals in Finland: Coping strategies and support. Educational Management Administration & Leadership, 51(4), 868-888.
• Erçetin, Ş.Ş. & Eriçok, B. (2016). Yayınlarda Yer Alan Okul Yöneticilerinin Yeterliklerinin Analizi (ULAKBİM 2004-2016). Turkish Studies, 11(14), 239-256.
• Erdem, A, R., Kamacı, S. ve Aydemir T, (2005). Birleştirilmiş sınıfları okutan sınıf öğretmenlerinin karşılaştıkları sorunlar: Denizli örneği. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 1 (1-2),1-13.
• Esin, M. (2017). Kadın öğretmenlerin iş aile yaşam dengeleri ile denetmenlik eğilimleri arasındaki ilişki. [Yüksek Lisans Tezi] Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya
• Glanz, J. (1994). Redefining the roles and responsibilities of assistant principals. Clearing House, 67(5), 283-287. doi: 10.1080/00098655.1994.9956089
• Graham-Bonnalie, F. E. (1972). The doctor’s guide to living with stress. Drake Publishers.
• Grissom, J. A., Loeb, S., & Mitani, H. (2015). Principal time management skills: Explaining patterns in principals’ time use, job stress, and perceived effectiveness. Journal of Educational Administration, 53(6), 773-793. doi:10.1108/JEA-09-2014-0117
• Gül H. (2006). Çevresel baskı gruplarının okulun genel işleyişine etkileri. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11, 71-84.
• Güler, A. (2013). Örgütsel stres ve sağlık çalışanlarında örgütsel stresle başa çıkma yolları [Yüksek lisans tezi]. Beykent Üniversitesi.
• Karakütük, K., Tunç, B., Bülbül, T., Özdem, G., Taşdan, M., Çelikkaleli, Ö., & Bayram, A. (2012). The adequacy of physical conditions of public high schools in Turkey according to their sizes. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 45(2), 183-204.
• Karakütük, K. ve Özbal, E. Ö. (2019). Eğitim yöneticilerinin yaşadıkları sorunlar ile sorun çözmede kullandıkları teknikler. Milli Eğitim Dergisi, 48(223), 33-60.
• Kavak, Y., Ekinci, E. ve Gökçe, F. (1997). İlköğretimde kaynak arayışları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 3(3), 309-320.
• Koşar, S., Sezgin, F. ve Aslan, H. (2013). Okul müdürlerinin resmî görev tanımlarının dışında olduğunu düşündükleri işlere ilişkin görüşleri. GEFAD (Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi), 33(1), 147-164.
• Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. Sage Publication.
• Mahfouz, J. (2020). Principals and stress: Few coping strategies for abundant stressors. Educational Management Administration & Leadership, 48(3), 440-458.
• Merriam, S. B. (2009). Qualitative research: A guide to design and implementation.Jossey-Bass.
• Oplatka, I. (2017). Principal workload: Components, determinants and coping strategies in an era of standardization and accountability. Journal of Educational Administration, 55(5), 552-568. doi: 10.1108/JEA-06-2016-0071
• Özbal, E. Ö., & Karakütük, K. (2020). Advices on Budget Models for Equality in High Schools: The Case of Turkey. Journal of Education and Future, (18), 55-67.
• Özdemir, M., Eriçok, B., Topaloğlu, H., & Tuti, G. (2024). Transformational leadership and job satisfaction in vocational high schools in Türkiye: A multilevel mediation model of teacher professional learning and self-efficacy. Journal of Educational Administration, 62(3), 309-324. https://doi.org/10.1108/JEA-08-2023-0200
• Özdoğan Özbal, E. (2017). Genel liselerde bütçe yönetimine ilişkin karşılaştırmalı bir çözümleme. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(2), 151-170.
• Patton, M. Q. (2015). Qualitative research & evaluation method. Sage Publication.
• Aydın, İ. (2008). İş yaşamında stres (3. Baskı). Pegem Yayıncılık.
• Polat, S., Uğurlu, C. T., & Aksu, M. B. (2018). Okul yöneticilerinin kendi mesleki gelişimleri ve okulu geliştirmeye yönelik liderlik davranışlarına ilişkin görüşleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 6(1), 205-224.
• Pont, B. (2020). A literature review of school leadership policy reforms. European Journal of Education, 55(2), 154-168. doi:10.1111/ejed.12398
• Sebastian, J., Camburn, E. M., & Spillane, J. P. (2018). Portraits of principal practice: Time allocation and school principal work. Educational administration quarterly, 54(1), 47-84. doi:10.1177/0013161X17720978.
• Sergiovanni, T. J. (2001). Leadership: What’s in it for Schools? Routledge Falmer.
• Şahin, B. (2007). Okul yöneticilerinin günlük mesailerinde yaptıkları işlere genel bir bakış. [Yüksek lisans tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
• Şenaras, B. ve Çetin, Ş. (2018). Okul müdürleri ile öğretmenlerin algilarina göre ilk ve ortaokullarda veli baskisi: nitel bir araştirma. Milli Eğitim Dergisi, 47(220), 157-176.
• Tan, C. Y., Gao, L., & Shi, M. (2022). Second-order meta-analysis synthesizing the evidence on associations between school leadership and different school outcomes. Educational Management Administration & Leadership, 50(3), 469-490.
• Tutar, H. (2011). Kriz ve stres yönetimi (3. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Uçucak, K. (2017). Türk kamu yönetiminde bürokratik işlemlerin azaltılmasında bilgi teknolojileri ve inovasyona dayalı uygulamaların önemi: E-devlet, UYAP ve BİMER örnekleri. [Yüksek Lisans Tezi] Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş.
• Webb, R., & Vulliamy, G. (2002). The social work dimension of the primary teacher's role. Research Papers in Education, 17(2), 165-184.
• Wicher, M. (2017). Positive psychology: a pathway to principal wellbeing and resilience. Education Today, 1, 24-26.
• Yan, R. (2020). The influence of working conditions on principal turnover in K-12 public schools. Educational Administration Quarterly, 56(1), 89-122. doi:10.1177/ 0013161X19840391.
• Yıldırım, N., Eriçok, B., (2015). Okul yöneticilerinin duygusal zekâ ve yönetsel yeterlilik düzeyleri arasındaki ilişki: Nevşehir ili örneği. Turkish Studies 10(11), 567-592. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8461