Batı Resim Tarihinde Türk Halılarının Tasviri

Year 2024, Volume: 1 Issue: 2, 13 - 28, 31.12.2024

Mustafa Diğler

Abstract

Tarih boyunca Orta Asya`dan Anadolu'ya kadar Türk sanatkârlarının sadece düğüm örmekle kalmayıp, kültür ve inanç sistemlerini de derinden benimsedikleri, desenlerinde sembolik anlamlarla dolu mesajlar aktardıkları bilinmektedir. Ancak bu gizemli dili günümüzün seri üretilen eserlerinde bulamıyoruz ve hala tüm eserlerde bulunduğunu iddia edemeyiz. Dünya halı tarihinde oldukça önemli bir yere sahip olan Türk
halılarının kökeni, Orta Asya Türkleri tarafından yapılan, dünyanın en eski ve ilk düğümlü halıları olan Pazırık halılarına kadar uzanmaktadır. Pazırık'tan bu yana Türk sanatçılar, gündelik tekstiller ve ticari amaçla üretilen taklitler dışında tüm eserlerine mutlak anlam, dil ve söylem yüklemişlerdir. Bu sembolik ifadeyi Pazırık merkezindeki 24 yıldızda, Oğuz boyunun 24 oymağa bölünmesinde ve Selçuklu hanedanının İslam kültürüyle yeni oluşumunda görmek mümkündür. Türk kilim geleneği Anadolu Selçukluları tarafından da sürdürülmüştür. Bu eşsiz sanat, Anadolu'da dokunan Selçuklu halılarında doruğa ulaştı. Türk halı sanatının ikinci görkemli dönemi 16. yüzyılda Uşak ve çevresinde dokunan
madalyon motifleri ve çiçek desenli halılarla başlamıştır. 16. yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu dönemine rastlamaktadır. 19. yüzyıl, Bursa ve çevresinde natüralist halı dokumanın altın çağını yaşadı. Türk medeniyetinin ve kültürünün ayrılmaz bir parçası olan el dokuması kilimler, tarih boyunca yabancıların ayrıcalığı olarak değerlendirilmiş ve bunların resimlerle tasvir edilmesi moda olmuştur. Rönesans döneminde Avrupalı ressamlar tarafından çeşitli ülkelere yapılan dini ve sosyal temalı tablolarda yer alan Türk halıları, zenginliğin ve ihtişamın ifadesi olarak kabul edilmiştir. Bu çalışmada, Türk halılı batılı ressamların yapmış olduğu resimler üzerine literatür çalışması yapılmıştır. Ayrıca incelediğimiz
resimlerin ressamları ortaya koydukları resimler ve Türk halılarının motif özellikleri ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Sanat tarihi disiplini içerisinde halıların Türk kültür tarihindeki yeri ve Türk kültürüne etkilerinin ortaya konulması amaçlanmıştır.

Keywords

Halı, Sanat, Kültür, Türk Halısı, Rönesans, Resim.

References

• Aslanapa, O. (2005) Türk Halı Sanatının Bin Yılı, İstanbul: İnkılap Yayınları.
• Aytaç, A ve Aksoy, A. (2006) Yabancı Ressamların Tablolarında Tasvirlenen (15-20. Yy.) Türk Halıları, Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları.
• Batarı, F. (2004) Macaristan Uygulamalı Sanatlar Müzesi’ndeki Türk Halıları, Ankara: Türkeli Dergisi, s. 74-79.
• Diyarbekirli, N. (1969) “Türk Sanatının Kaynaklarına Doğru”, Türk Sanat Tarihi Araştırma ve İncelemeleri, İstanbul, s. 112-177.
• Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, Uşun Tükel, İstanbul: Yem Yayın Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, 1997, “Crivelli, Carlo” maddesi.)
• Franses, M. (2007) Erken Türk Halılarının Kısa Tarihi, Tanrıya Adanmış Halılar, Transilvanya kiliselerinde Anadolu halıları 1500-1750, İstanbul:Sakıp Sabancı Müzesi Yayınları.
• Mack Rosamond E.(2002), Bazaar to Piazza, Islamic Trade and Italian Art 1300-1600. Berkeley: University of California Press.
• Polo, M. (1955) La Description du Monde (L. Hambis, Çev.). Librairie C.Klincksieck.
• Rosamond, E. Mack, (2005) Doğu Malı Batı Sanatı, (Çeviren:Ali Özdemir) İstanbul: Ötüken Neşriyat Yayınları
• Sherill, S. B. (1996) Avrupa ve Amerika Halı ve Kilimleri, Aberville.
• Sönmez, Z. (2006) Türk-İtalyan Siyaset ve Sanat ilişkileri, İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Uğurlu, A. (1987) Orta Çağ Anadolu Dokuma Sanatı, İlgi Dergisi, sy. 48, İstanbul, s. 2-7.
• Yetkin, Ş. (1981) Türkiye'de Tarihi Türk Halıları, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yetkin, Ş. (1964) İstanbul Türk Ve İslam Eserleri Müzesinde Bulunan Bazı Halılar Ve Rönesans Ressamlarının Eserleri, Ankara: Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi, (2), .206- 222.
• Yıldız, N. (2002) İngiliz Kültüründe Osmanlı Etkileri, Türkler (yayına haz. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek ve Salim Koca'. Yeni Türkiye, 564-580.
• İnternet Kaynakçası Behrang N. N. (2012) The Meaning of Oriental Carpets in the Early Modern domestic Interior: The Case of Lorenzo Lotto’s Portrait of a Married Couple, ARTiculate, Vol 1, s. 4-21 (Erişim 11.11.2023) https://journals.uvic.ca/index.php/articulate/article/view/10731 Dunkerton,J. (2008) “The Technique and Restoration of The Virgin and Child Enthroned, with Four Angels by Quinten Massys”, National Gallery Technical Bulletin Vol 29. (Erişim 11.11.2023)28 https://www.nationalgallery.org.uk/research/research-resources/technical-bulletin/the-technique-andrestoration-of-the-virgin-and-child-enthroned-with-four-angels-by-quinten-massys Hickson,S. (2020) “Carlo Crivelli, The Annunciation with Saint Emidius,” Smarthistory, 15 Haziran, 2020. Erişim 10. 11. 2023. https://smarthistory.org/crivelli-annunciation/ Hughes,D.O.(1986) Representing the Family: Portraits and Purposes in Early Modern Italy, The Journal of Interdisciplinary History, Vol 7 No 1, s.20-21. https://www.jstor.org/stable/204123 (Erişim 11.11.2023). Kim, D.Y.(2016) Lotto’s carpets: Materiality, Textiles, and Composition in Renaissance Painting, The art Bulletin, vol 98 No 2, (2016), s.184. (erişim 11.11.2023) https://www.jstor.org/stable/43948874 Görsel Kaynakça Görsel1.https://www.diariodesevilla.es/galerias_graficas/Lorenzo-Lotto-Retratos-MuseoPrado_3_1255104485.html#slide-28 Erişim Tarihi:15.10.2023 Görsel 2. https://tr.glosbe.com/tr/nl/seccade Erişim Tarihi:15.10.2023 Görsel3.https://serkanhizli.wordpress.com/2022/12/13/meryeme-mujde-carlo-crivelli-1486-tarihli/ Erişim Tarihi:15.10.2023 Görsel4.https://enacademic.com/pictures/enwiki/67/Crivelli_carpet_Anatolia_late_15th_early_16th_centu ry.jpg Erişim Tarihi:15.10.2023 Görsel 5. http://www.levantineheritage.com/interview13b.html Erişim Tarihi:15.10.2023 Görsel6..https://www.wikidata.org/wiki/Q6685059#/media/File:Western_Anatolian_knotted_woll_carpet _with_Lotto_patern_16th_century_Saint_Louis_Art_Museum_vertical.jpg Erişim Tarihi:15.10.2023 Görsel7,https://www.wikidata.org/wiki/Q3944518#/media/File:Domenico_Ghirlandaio_Madonna_and_C hild_enthroned_with_Saint_c_1483.jpg Erişim Tarihi:15.10.2023 Görsel8.https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/55/West_Anatolian_%E2%80%98Ghirlanda io%E2%80%99_Rug.jpg Erişim Tarihi:15.10.2023 Görsel 9. https://www.nationalgallery.org.uk/paintings/carlo-crivelli-the-annunciation-with-saint-emidius Erişim Tarihi:15.10.2023 Görsel 10. https://www.nationalgallery.org.uk/paintings/davide-ghirlandaio-the-virgin-and-child-withsaint-john Erişim Tarihi:15.10.2023 Görsel 11. https://www.nationalgallery.org.uk/paintings/quinten-massys-the-virgin-and-child-enthronedwith-four-angels Erişim Tarihi:15.10.2023 Görsel 12. https://www.nationalgallery.org.uk/paintings/lorenzo-lotto-portrait-of-giovanni-della-voltawith-his-wife-and-children Erişim Tarihi:15.10.2023