Tartışmalı Bir Akide Problemi Olarak Kabir Azabı

Yıl 2017, Sayı: 30, 503 - 567, 27.12.2017

Mehmet Ödemiş

Öz

Genelde berzah hayatı özelde ise kabir azabı meselesi, İslam’ın ilk devirlerinden bu yana tartışma konusu olmuştur. Bu tartışmalı mevzu, akaid kitaplarında kendisine yer bulmasına rağmen itirazlar da eksik olmamıştır. Tartışmanın temel nedeni, kabir azabı ile ilgili Kuran’da delaleti açık bir ayetin yokluğudur. Bu sebeple ‘kabir azabı vardır’ diyenler, daha çok hadisleri referans almaktadır. Konuyla ilgili hadislerin âhâd haber kategorisinde değerlendirilmesi ise tartışmayı biraz daha köreltmekte ve içinden çıkılmaz hale getirmektedir. Bugün İslam’ın ahiret takdiminde kabir azabına dair anlatı ve tasvirlerin, Kuran’da varlığı açıkça belirtilen ve insanların kendisiyle uyarıldığı cehennem azabından daha fazla yer teşkil eder hale gelmesi konunun önemini artırmaktadır. Makalenin amacı, ‘kabir azabı vardır’ ya da ‘yoktur’ şeklinde bir hüküm vermekten ziyade tartışmaya sadece usul açısından bir katkı sunmaktır.

Anahtar Kelimeler

Ruh, Berzah, Münker-Nekir, Kabir, Azap

Kaynakça

• Abdülcabbar, Kâdî Ebu’l-Huseyn, Şerhu’l-Usûli’l-Hamse, Çev: İlyas Çelebi, İstanbul, 2013.
• Aliyyü’l-Kârî, Fıkh-ı Ekber Şerhi, Çev: Yunus Vehbi Yavuz, Bursa, 1978.
• Askalânî, Ahmet b. Ali b. Hacer, Fethü’l-Bâri bi şerhi Sahihi’l-Buhârî, Thk. Abdülaziz b. Abdullah b. Bâz, Muhammed Fuad Abdülbaki, Muhibbüddin el-Hatip, Beyrut, Dârü’l-Mârife, h.1379.
• Ardoğan, Recep, Delillerden Temellere, İstanbul, 2014.
• Ateş, Süleyman, Yüce Kuran’ın Çağdaş Tefsiri, Yeni Ufuklar Neşriyat.
• ______, İnsan ve İnsanüstü Varlıklar, Ruh, Melek, Cin, İnsan, İstan-bul, 2002.
• Bayraklı, Bayraktar, Yeni Bir Anlayışın Işığında Kuran Tefsiri, İstanbul, 2007.
• Bozkurt, Mustafa, “Müslüman Kelamında Haberin Bilgi Değeri”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, y.2007, s. II.
• Buhârî, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail, Sahih-i Buhârî, Thk. İsmail Lütfü Çakan, Riyad, 1989.
• Cevherî, İsmail bin Hammâd, es-Sıhâh Tâcü’l-Lüga ve Sıhâhü’l-Arabiyye, Thk. Ahmet Abdülgafur Attar, Beyrut, 1979.
• Cürcânî, Seyyid Şerif, Şerhu’l-Mevâkıf, Çev: Ömer Türker, İstanbul, 2015.
• ______,Kitâbü’t-Târifat, Çev: Arif Erkan, İstanbul, 1997.
• Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn, Kitâbü’l-İrşâd, Çev: Bülent Baloğlu, Ankara, 2012.
• Çantay, Hasan Basri, Kuran-ı Kerim ve Meal-i Kerim, Haz. Yekta Saraç, İstanbul, 1957.
• Derveze, Muhammed İzzet, et-Tefsiru’l-Hadis, Çev: Muharrem Önder-Vahdettin İnce, İstanbul, 1997.
• Ebû Hanife, Numan bin Sabit, El-Fıkhü’l-Ekber, Çev: Mustafa Öz, İstanbul, 2015,
• el-Cerrâh, Raşid, “Kabir Azabı Tartışmasını Özeti”, 2009, http://www.dr-rasheed.com/2014/02/blog-post_2.html
• El-Cevziyye, İbn Kayyım, Kitâbü’r-Ruh, Çev: Şaban Haklı, İstanbul, 2007.
• el-Habbâzî, Celâlüddin Umer bin Muhammed bin Umer, Kitabü’l-Hâdî fi Usûli’d-Din, (Nşr. Adil Bebek, “Habbazî, Kelami Gö-rüşleri ve el-Hadi Adlı Eseri” içinde), İstanbul, 2006.
• Ertürk, “Haber-i Vâhid”, Mustafa, Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1996.
• Esed, Muhammed, Kuran Mesajı, İstanbul, 1999.
• Eşârî, Ebu’l-Hasen, Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve’htilâfü’l-Müsallîn, Çev: Mehmet Dalkılıç, Ömer Aydın, İstanbul, 2005.
• ______,el-İbâne an Usuli’d-Diyâne, Çev: Ramazan Biçer, İstanbul, 2010.
• Fahru’r-Râzî, Tefsîr-i Kebîr, nşr. Abdurrahman Muhammed, Mı-sır, 1937.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed, el-İktisât fi’l-İtikât, Çev: Ömer Dönmez, İstanbul, 2010.
• ______,el-Mustasfâ, Çev:Yunus Apaydın, Kayseri, 1994
• Gökçe, Cüneyt, “Berzah”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1992.
• Gümüşhânevî, Ahmed Ziyâüddin, Câmiu’l-Mütûn fi Hakki Envâi’s-Sıfati’l-İlâhiyye ve Elfâzi’l-Küfri ve Tashihi’l-A’mali’l-Acibiyye, Çev: Abdülkadir Kabakçı, Fuad Günel, s.58, İstanbul, 2015.
• Harpûtî, Abdüllatif, Tenkîhu’l-Kelam fî Akâidi Ehli’l-İslam, Haz. Fikret Karaman, İstanbul, 2016.
• Hatipoğlu, Mehmed Said, Hz. Peygamber ve Kuran Dışı Vahiy, Ankara, 2015.
• İbn Haccâc, Ebu’l-Hüseyn Müslim, Sahihi-i Müslim, Thk. Sıdkı Cemil Attar, Beyrut, 2004.
• İbn Hazm, Ebu Muhammed Ali b. Ahmed, Kitâbü’l-Fasl fi’l-Milel ve’l-Ehvâ ve’n-Nihal, Beyrut, 1996.
• ______,el-Usul ve’l Füru, Beyrut, 1984.
• İbn Manzur, Ebu’l-Fazl Cemâlüddin Muhammed, Lisânü’l-Arap, Beyrut, 1997.
• İbn Rüşd, Ebu’l-Velid Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî, Faslu’l- Makâl, Haz. Süleyman Uludağ, Dergah Yayınları, 2015.
• İbn Teymiye, Takiyyuddin Ebu’l-Abbas Ahmed bin Abdülhalim, Mecmu’u Fetevâ, Riyad, 1991.
• Îcî, Adudüddin Abdurrahman, Mevâkıf, İran, 1907.
• İkbal, Muhammed, İslam Düşüncesi, Çev: Yusuf Kaplan, İstanbul, 2008.
• ______,İslam’da Dini Düşüncenin Yeniden Doğuşu, Çev: Ahmet Asrar, İstanbul.
• İsfehânî, el-Huseyn b. Muhammed er-Râgıb, Müfredât Elfazü’l-Kuran, Thk. Savfan Adnan Davudi, Beyrut, 1996.
• İslamoğlu, Mustafa, Hayat Kitabı Kuran, İstanbul, 2008.
• Kâdî Ebu Said Abdullah bin Amr bin Muhammed Beyzâvi, Tavâlîu’l-Envâr min Metâliu’l-Enzâr, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul, 2014.
• Kılavuz, Ahmet Saim, İman Küfür Sınırı, Marifet Yayınları, İstanbul, 1984.
• Kırca, Celal, İslam Dinine Göre Reenkarnasyon, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Kayseri, 1986.
• Koç, Turan, Ölümsüzlük Düşüncesi, İstanbul, 1991.
• Koçkuzu, Ali Osman, Rivayet İlimlerinde Haber-i Vahidlerin İtikat ve Teşri Yönlerinden Değeri, İstanbul, 2014.
• Kutsal Kitap (Yeni Dünya Çevirisi), Watch Tower and Tract Society of Pennsylvania, 2008.
• Makdisî, Hasen bin Ebi Bekir, Gâyetü’l-Meram fi Şerhi Bahrü’l-Kelam, Thk. Abdullah Muhammed Abdullah İsmail, Mısır, 2012.
• Maturîdî, Ebu Mansur Muhammed bin Muhammed bin Mahmud, Kitâbü’t-Tevhit, Thk. Fethullah Huleyf, Beyrut, 1970. ______,Tevilât-ü Ehli’s-Sünnet, Thk. Fatıma Yusuf el-Hıyemi, Beyrut, 2004.
• Merdin, Sadettin, İslam’ın Pavlusları II, İstanbul, 2015.
• Mevdûdî, Ebu’l-Âlâ, Tefhîmu’l-Kuran, İnsan Yayınları, İstanbul, 1996.
• Miftâhu’l-Kelimâtü’l-Kuran, Çev: Mahmud Çanga, İstanbul, 1994.
• Nesefî, Ebu’l-Muîn, Tebsıratü’l-Edille fi Usuli’d-Din, Thk. Claude Sellame, Dımeşk, 1993.
• ______,Kitâbü’t-Temhit li Kavâidi’t-Tevhit, Çev: Hülya Alper, İstanbul, 2007.
• Okuyan, Mehmet, Kuran’a Göre Kabir Azabı, İstanbul, 2015.
• Özdemir, Metin, “Kabir Azabı Tartışmasına Farklı Bir Bakış”, İsla-miyât S:V (2002), S.3, s.155-168.
• Özdemir, Veysel, “Kabir Azabı ile İlgili Bazı Hadislerin İsnadları Üzerine Bir İnceleme”, Ekev Akademi Dergisi, y.2014, sayı.59, s.265-330.
• Râzî, Fahruddin, Meâlimu Usûli’d-Din, Çev: Nadim Macit, Erzurum, 1996.
• ______,Tefsir-i Kebir, Beyrut, (Baskı tarihi yok).
• Sarmış, İbrahim, Rivayetler ve Yorumlarla Akaid Oluşturmak ve Kabir Azabı, İstanbul, 2013.
• Sifil, Ebubekir, Tahavî Akidesi Şerhi, İstanbul, 2016.
• Sübkî, Taceddin, Tabakâtü’ş-Şafiiyye, Kahire, 1906.
• Suyûtî, Celaleddin, Âlemü’l-Berzah, Çev: Bahaeddin Sağlam, İs-tanbul, 1985.
• Şehristânî, Ebu’l-Feth Tâcüddin, Kitâb-u Nihâyetü’l-İkdâm fi İlm-i Kelam. (Basım yeri ve yılı belirsiz.)
• Taberânî, Süleyman bin Ahmed bin Eyyub, el-Mu’cemü’l-Kebir, Thk. Abdülmecid es-Selefi, Kahire, 1984.
• Taberî, Ebî Cafer Muhammed bin Cerir, Câmiu’l-Beyan fî Tefsîri’l-Kuran, Beyrut, 1987.
• Câmiu’l-Beyan an Te’vîli Âyi’l-Kuran, Kahire, 1904.
• Teftazânî, Saduddin Mesud b. Ömer, Şerhu’l-Akâid/Kelam İlmi ve İslam Akaidi, Haz. Süleyman Uludağ, Dergah Yayınları, İs-tanbul, 1982.
• Tirmizî, Muhammed b. İsa, Câmiu’t-Tirmizî, Thk. Muhammed bin Salih er-Racihi, Riyad.
• Tümer, Günay - Abdurrahman Küçük, Dinler Tarihi, Ankara, 1997.
• Toprak, Süleyman, Ölümden Sonraki Hayat-Kabir Hayatı, Konya, 1986.
• Yar, Erkan, Ruh Beden İlişkisi Bakımından İnsanın Bütünlüğü So-runu, Ankara Okulu Yayınları, 2011.
• Yaran, Cafer Sadık, Bilgelik Peşinde - Din Felsefesi Yazıları, Samsun, 2002
• Yavuz, Yusuf Şevki, “Azap”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1992.
• Yazır, Muhammed Hamdi, Hak Dini Kuran Dili, İstanbul.
• Yüceer, İsa, “Kelam İlminin Felsefeleşmesi Süreci”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, s. 3, y. 2000, s.35-62.
• Zühaylî, Vehbe, Tefsîrü’l-Münîr fi’l Akîdeti ve’ş-Şerîati ve’l-Menhec, Beyrut, 1991.