The Impact of Religious Culture and Ethics Teachers' Ethical Leadership Behaviors on Classroom Management

Yıl 2025, Sayı: 45, 413 - 447, 30.06.2025

Serkan Gökalp , Necati Çobanoğlu

https://doi.org/10.35209/ksuifd.1648545

Öz

The aim of this study is to examine the views of Religious Culture and Ethics (RCE) teachers regarding the impact of ethical leadership behaviors on classroom management. The study employed a phenomenological research design and utilized maximum variation sampling, a purposeful sampling technique. The study group consisted of 42 RCE teachers working in public middle and high schools in the central districts of Mersin during the 2024–2025 academic year. Data were collected through interview forms and analyzed using content analysis. The responses provided by the participants were examined, and codes with similar characteristics were grouped to form themes and sub-themes. In this study, participants generally defined teacher leadership through concepts related to pedagogical leadership, such as enhancing student learning and increasing student achievement, as well as concepts associated with ethical leadership, such as providing guidance. Most participants stated that ethical aspects of teacher leadership are reflected in personality traits such as being principled, reliable, and fair, as well as behaviors such as serving as a role model, consistency between words and actions, and value-based guidance. According to the participants, the ethical leadership roles that should be demonstrated in classroom management primarily include acting with a sense of responsibility, being just, acting honestly, and not prioritizing personal interests in decision-making. Participants stated that the ethical leadership behaviors they most frequently employ in classroom management include demonstrating behaviors consistent with moral values and being reliable within the role model dimension, fair grading and assessment practices within the justice and equality dimension, taking responsibility for decisions within the accountability dimension, and providing moral guidance to students within the value-based education dimension. Participants expressed that the impact of teachers’ ethical leadership behaviors on classroom management is mostly related to creating a trust-based classroom environment in the social and emotional dimension of classroom management, implementing fair disciplinary rules in the behavior management dimension, establishing clear and direct communication in the communication dimension, modeling ethical values through behaviors in the values education dimension, and supporting self-confidence and self-respect while considering individual differences in the psychological dimension. According to the findings, the outcomes of ethical leadership behaviors in classroom management are most frequently associated with improved student learning, increased teacher job satisfaction, enhanced trust in the school organization, and strengthened parent-teacher communication. Based on these findings, it is recommended that in-service training programs include topics on ethical leadership to strengthen teachers' ethical leadership behaviors in classroom management.

Anahtar Kelimeler

Religion Education , Religious Culture and Ethics , Ethical Leadership , Classroom Management , Teachers

Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Etik Liderlik Davranışlarının Sınıf Yönetimi Üzerindeki Etkisi

Öz

Bu araştırmanın amacı, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (DKAB) öğretmenlerinin etik liderlik davranışlarının sınıf yönetimi üzerindeki etkisi hakkındaki görüşlerini incelemektir. Bu çalışmada, fenomenolojik yöntem ve amaçlı örnekleme yöntemlerinden maksimum çeşitlilik örneklemesi kullanılmıştır. Çalışma grubu, 2024-2025 eğitim-öğretim yarıyılında Mersin merkez ilçelerindeki resmi ortaokul ve liselerde çalışan 42 DKAB öğretmeninden oluşmaktadır. Görüşme formları ile toplanan veriler içerik analizi yöntemine göre analiz edilmiştir. Katılımcıların sorulara verdikleri cevaplar incelenmiş ve benzer özelliklere sahip kodlar bir araya getirilerek temalar ve alt temalar oluşturulmuştur. Bu çalışmada katılımcılar çoğunlukla öğretmen liderliğini, pedagojik liderlik alanıyla ilgili olan öğrenci öğrenmesini sağlama, öğrenci başarısını artırma ve etik liderlik alanıyla ilgili olan rehberlik etme kavramlarıyla tanımlamışlardır. Araştırmaya katılan katılımcıların çoğu lider öğretmenlerin sahip olduğu “Değerlere bağlı (İlkeli)”, “Güvenilir” ve “Adil” kişilik özelliklerinin ve lider öğretmenlerin gösterdiği “Rol model olma”, “Söylem-davranış tutarlılığı” ve “Değer temelli rehberlik” davranışlarının öğretmen liderliğinin etik yönleri ilgili olduğunu ifade etmiştir. Katılımcılar tarafından sınıf yönetiminde sergilenmesi gereken etik liderlik rollerinin en çok sorumluluk duygusuyla hareket etme, adaletli olma, dürüst davranma ve kararlarında bireysel çıkarları düşünmeme şeklinde ifade edildiği görülmüştür. Araştırmaya katılan katılımcılar, sınıf yönetimi için en çok kullandıkları etik liderlik davranışlarının rol model olmakla ilgili olan ahlaki değerlere uygun davranışlar sergileme ve güvenilir davranışlar sergileme, adalet ve eşitlikçi yaklaşımla ilgili olan adil not verme ve değerlendirme, sorumluluk ve hesap verebilirlikle ilgili olan kararların sorumluluğunu üstlenme ve ahlaki ve değer temelli eğitimle ilgili olan öğrencilere ahlaki rehberlik sağlama davranışları olduğunu ifade etmişlerdir. Araştırmaya katılan katılımcılar, öğretmenlerin etik liderlik davranışlarının sınıf yönetimi üzerindeki etkisinin çoğunlukla sınıf yönetiminin sosyal ve duygusal boyutunda güven temelli sınıf oluşturma, sınıf yönetiminin davranış yönetimi boyutunda adil disiplin kuralları uygulama, sınıf yönetiminin iletişim boyutunda açık ve net iletişim kurma, sınıf yönetiminin değerler eğitimi boyutunda davranışlarla etik değerleri örnekleme ve psikolojik boyutta özgüven ve özsaygıyı destekleme ve bireysel farklılıkları gözetme alanlarıyla ilgili oluğunu ifade etmiştir. Araştırmaya katılan katılımcılar öğretmenlerin etik liderlik davranışlarının sınıf yönetimi üzerindeki etkisinin sonuçlarının en fazla öğrenci öğrenmesinin artması, öğretmenlerin iş doyumun artması, okul örgütüne güvenin artması ve veli-öğretmen iletişimin güçlenmesi ile ilgili olduğunu ifade etmişlerdir. Araştırma bulgularına dayanarak, öğretmenlerin sınıf yönetiminde etik liderlik davranışlarını güçlendirmek için hizmet içi eğitim programlarına etik liderlik konusunun dahil edilmesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi , Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi , Etik Liderlik , Sınıf Yönetimi , Öğretmenler

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm.

Kaynakça

• Ağaoğlu, Esmahan. “Sınıf Yönetimi İle İlgili Genel Olgular”. Sınıf Yönetimi. ed. Zeki Kaya. 17. Ankara: Pegem Akademi, 2019.
• Alshammari, Atiya vd. “Ethical Leadership: The Effect on Employees”. International Journal of Business and Management 10/3 (2015), 108-116.
• Arain, Ghulam Ali vd. “Do as I Do: The Effect of Teachers’ Ethical Leadership on Business Students’ Academic Citizenship Behaviors”. Ethics & Behavior 27/8 (2017), 665-680.
• Aydın, İnayet. Eğitim ve Öğretimde Etik. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2023.
• Ayvalı, Özge. Öğretmen Liderliğine İlişkin Yönetici ve Öğretmen Görüşleri. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Bello, Shukurat Moronke. “Impact of Ethical Leadership on Employee Job Performance”. International Journal of Business and Social Science 3/11 (2012), 228-236.
• Brown, Michael - Treviño, Linda K. “Ethical Leadership: A Review and Future Directions”. The Leadership Quarterly 17/6 (2006), 595-616.
• Brown, Michael E. vd. “Ethical Leadership: A Social Learning Perspective for Construct Development and Testing”. Organizational Behavior and Human Decision Processes 97/2 (2005), 117-134. https://doi.org/10.1016/j.obhdp.2005.03.002.
• Can, Niyazi. Öğretmen Liderliği. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 4. Basım, 2014.
• Ciula, Joanne B. “Leadership Ethics: Mapping the Territory”. Leadership Ethics. ed. Joanne B. Ciulla vd. 1-22. Los Angeles: Sage, 2011.
• Çelik, Vehbi. Eğitimsel Liderlik. Ankara: Pegem Yayıncılık, 2013.
• Demirtaş, Hasan. “Sınıf Yönetiminin Temelleri”. Etkili Sınıf Yönetimi. ed. Hüseyin Kıran - Kazım Çelik. 20. Ankara: Anı Yayıncılık, 2018.
• Drucker, Peter. The Practice of Management. Oxford: Routledge, 2012.
• Eisenbeiss, Silke Astrid. “Re-thinking Ethical Leadership: An Interdisciplinary Integrative Approach”. The Leadership Quarterly 23/5 (2012), 791-808. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2012.03.001
• Erdoğan, İrfan. Sınıf Yönetimi: Ders, Konferans, Panel ve Seminer Etkinliklerinde Başarının Yolları. İstanbul: Alfa Yayınları, 2008.
• Fidan, Samed Nuri. Karar Verme Süreci ve Yönetim Uygulamalarında Etik Liderliğin Rolüne İlişkin Okul Yöneticilerinin Görüşlerinin İncelenmesi. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2024.
• Genç, Emine. “The Effects of Ethical Leadership Perceptions and Personal Characteristics on Professional Burnout Levels of Teachers”. Upravlenets – The Manager 11/5 (2020), 70-80. https://doi.org/10.29141/2218-5003-2020-11-5-6
• Gökalp, Serkan. Okul Yönetiminde Kültürel Sermaye ve Liderlik. Ankara: Akademisyen Yayınevi.
• Harmanlı, Mehmet Taha. Etik Liderlik Üzerine Okul Yöneticileri ve Öğretmenlerin Görüşlerinin İncelenmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Harris, Alma - Muijs, Daniel. Improving Schools Through Teacher Leadership. Philadelphia: Open University, 2005.
• Helvacı, Mehmet Akif. “İlköğretim Okulu Yöneticilerinin Etik Liderlik Davranışı Gösterme Düzeyleri”. Türklerin Dünyası Dergisi 2/1 (2010), 391-410.
• Havard-Dew, Tonia Y. The Relationship Between Leadership Behaviors, Trust in Leadership and Teacher Organizational Citizenship Behaviors. Illinois: Olivet Nazarene University, Doktora Tezi, 2021.
• Hickey, Daniel T – Schafer, Nancy Jo . “Design-Based, Participation-Centered Approaches to Classroom Management”, Handbook of Classroom Management: Research, Practice, and Contemporary Issues. ed. Carolyn M. Evertson - Carol S. Weinstein 281-308. New York: Routledge, 2006.
• Hoy, Wayne K. - Miskel, Cecil. Eğitim Yönetimi: Teori, Araştırma ve Uygulama. çev. Selahattin Turan. Ankara: Nobel Yayınları, 7. Basım, 2014.
• Igwe, Chinyere vd. “Ethical Leadership Antecedent and Prospect”. Academic Journal of Current Research 7/3 (2020), 24-34.
• Kalshoven, Karianne vd. “Ethical Leadership at Work Questionnaire (ELW): Development and Validation of a Multidimensional Measure”. The Leadership Quarterly 22/1 (2011), 51–69.
• Kara, Fırat. Farklılıkların Yönetiminin İş Tatmini, Örgütsel Adalet ve Etik Liderlik ile İlişkisi: Sağlık Kurumlarında Bir Araştırma. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2024.
• Katzenmeyer, Marilyn - Moller, Gayle. Uyuyan Devi Uyandırmak: Öğretmen Liderler Yetiştirmek. çev. Servet Özdemir. Ankara: Nobel Yayınları, 2013.
• Kerry, Trevor. Ethics for Teachers and Middle Leaders: A Practical Guide. London: Routledge, 2021.
• Kirschenbaum, Howard. 100 Ways to Enhance Values and Morality in Schools and Youth Settings. Massachusetts: A Longwood Professional Book, Pearson Education, 1995.
• Ko, Changsuk vd. “Ethical Leadership: An Integrative Review and Future Research Agenda”. Ethics & Behavior 28/2 (2017), 104-132. https://doi.org/10.1080/10508422.2017.1318069
• Kökden, İsmail. Ortaokul Müdürlerinin Etik Liderlik Davranışları ile Öğretmenlerin Örgütsel Özdeşleşme Düzeyleri Arasındaki İlişki. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2024.
• Lemoine, James. “Taking Stock of Moral Approaches to Leadership: An Integrative Review of Ethical, Authentic, and Servant Leadership”. Academy of Management Annals 13/1 (2019), 148-187.
• Miles, Matthew-Huberman, Michael. Qualitative Data Analysis. London: Sage Publication, 1994.
• Nelson, Johnathan vd. “Developing Efficacy Beliefs for Ethics and Diversity Management”. Academy of Management Learning & Education 11/1 (2012), 49-68.
• Neubert, Michael J. vd. “The Virtuous Influence of Ethical Leadership Behavior: Evidence from the Field”. Journal of Business Ethics 90/2 (2009), 157–170. https://doi.org/10.1007/s10551-009-0037-9.
• Okutan, Mehmet. “Disiplin Problemlerinin Sürekliliği”. Sınıf Yönetimi. ed. Emin Karip. 2-9. Ankara: Pegem Akademi, 2024.
• Robbins, Stephen P. - Judge, Timothy A. Organizational Behavior New York: Pearson, 15. Basım, 2013.
• Robbins, Stephen P. Organizational Behavior: Concepts, Controversies, and Applications. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall, 2000.
• Rubin, Robert vd. “Do Ethical Leaders Get Ahead? Exploring Ethical Leadership and Promotability”. Business Ethics Quarterly 20/2 (2010), 215-236. https://doi.org/10.5840/beq201020216.
• Savaş, Gökhan. “Okul Müdürlerinin Görüşlerine Göre Öğretmen Liderliği: Nitel Bir Araştırma”. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama 2/3 (2019), 207-222.
• Sharma, Avnish vd. “Impact of Teachers’ Ethical Leadership Behaviour: A Students’ Perspective”. International Journal on Leadership 6/1 (2018), 36-45.
• Stekelenburg, Lieke vd. “Equipping Students with an Ethical Compass. What Does It Mean, and What Does It Imply?”. Ethics and Education 16/1 (2021), 91-107.
• Su, Ahmet. Başarı Belgesi Almış Okul Yöneticilerinin Etik Liderlik Uygulamalarının İncelenmesi (Afyonkarahisar İli Örneği). Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Şişman, Mehmet. “Sınıf Yönetimi ve Disiplin Modelleri”. Sınıf Yönetimi. ed. Mehmet Şişman – Selahattin Turan. 21–40. Ankara: Pegem Akademi, 2019.
• Töngel, Orhan vd. “Ethical Leadership of the Teacher in Classroom Management”. Uluslararası Eğitime Özgün Bakış Dergisi 1/2 (2023), 302-323. https://doi.org/10.5281/zenodo.8263905.
• Treviño, Linda Klebe vd. “A Qualitative Investigation of Perceived Executive Ethical Leadership: Perceptions from Inside and Outside the Executive Suite”. Human Relations 56/1 (2003), 5-37. https://doi.org/10.1177/0018726703056001448.
• Turhan, Muhammed. Genel ve Mesleki Lise Yöneticilerinin Etik Liderlik Davranışlarının Okullardaki Sosyal Adalet Üzerindeki Etkisi. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 11. Basım, 2018.
• Yılmaz, Ercan. “Etik Liderlik Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. XIV. Eğitim Bilimleri Kongresi Bildiri Kitabı. ed. Pamukkale Üniversitesi. 808-814. Denizli: Pamukkale Üniversitesi, 2005.
• Yoğurtcu, Burcu. Bir Yükseköğretim Kurumunda Örgütsel Gücün Etik İklim ve Etik Liderlik ile İlişkisi. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Yukl, Gary vd. “An Improved Measure of Ethical Leadership”. Journal of Leadership & Organizational Studies 20/1 (2013), 38-48. https://doi.org/10.1177/1548051811429352.
• Yukl, Gary - Mahsud, Rubina. “Why Flexible and Adaptive Leadership is Essential”. Consulting Psychology Journal: Practice and Research 62/2 (2010), 81-93. https://doi.org/10.1037/a0019835.