The Political and Administrative Situations in Iraq (1932-1958)

Yıl 2017, Cilt: 14 Sayı: 1, 112 - 137, 26.04.2017

Memet Yetişgin , Qasım Mohammed Faraj

Öz

Iraq had drawn an important role in the British policy for a long period, especially when their activities reached the gulf countries during the first quarter of the seventeenth century. They realized that their primary needs for raw materials can be obtained in these regions, apart from that Iraq was like a medium for linking Britain to the world economy, for this reason initially Britain spent their efforts for establishing some companies like Mackenzie. In fact these companies tasks were not only business, but they were also busy with political, commercial and social issues. The importance of strategic Iraq for the British traced back to its geographical location that occurs on the gulf territories, which was part of land paths to India that was a British colony, in addition to discovering oil in Abadan. These reasons were influential to urge the British politicians to stress on the importance of Iraq. Since they thought the plains of Mesopotamia were a lively field for the British commercial and political activities, in this regard Lord Curzon expressed the importance of Iraq in 1908.  Before the outbreak of the First World War the British planned their military attack on the southern Iraq, and then the Indo-British government created a council 1911 to study the needs and the way of occupying it. The council suggested occupying Faw and Basra. When the First World War broke out and the Ottomans fought alongside the Axis powers against the Allies, and Iraq as part of the Ottoman Empire became the war front line that paved the way for the British to invade Iraq and establish her manda system there. During the I. World War, despite her sound defeat at Kut, the British succeeded in invading Iraq and even after the Mudros Armistice she captured Mosul. Being the mandator, the UK founded a royal regim in Iraq.But political, administrative and economic problems under the UK mandate in Iraq could not end.This period experienced many coups and internal conflictsThis work focuses on administrative and political situations in Iraq from 1932 to 1958.

Anahtar Kelimeler

Iraq, Turkey, British Mandate, King Faisal, King Gazi

Irak’ta Siyasi ve İdari Durum (1932-1958)

Öz

Irak, uzun bir süre İngiltere’nin siyasetinde önemli bir yer tutmuştur.  17. asrın ilk yarısında İngiltere Basra körfezinde faaliyetlerde bulunmaya başladığında bu bölgedeki ham maddeleri elde edeceğini anlamıştı. Basra Körfezine kıyısı olan Irak, dünya ekonomisi için bir köprü gibiydi.  İngiltere, o yüzden Irak’ta ilk başta Mackenzie, Andrew gibi şirketleri kurmaya başladı. Bu şirketler yalnızca ticaretle değil siyasi, sosyal ve ekonomik işlerle de uğraşmaktaydı. Irak’ın stratejik önemi İngiltere’nin gözde müstemlekesi Hindistan’a giden yollar üzerinde olması ile artmaktaydı.  Bir de Abadan’da petrol bulunduktan sonra İngiltere siyasetinden daha önemli bir yere sahip oldu. İngilizler, I. Dünya Savaşı başlamadan önce siyasi ve ekonomik faaliyetler için Mezopotamya’nın kendisi için çok önemli bir ortam olacağını düşünmekteydi.  Bu önemine binaen Lord Curzon 1908 yılında planlar yaptı ki bu Irak’ın güney bölgelerine saldırmak için askeri planları içermekteydi.  1911’ de planı uygulamak için bir kurul oluşturdular. Kurul “Basra ve Faw” şehirlerinin sömürgeleştirilmesi önerisinde bulundu.  1914 yılında Birinci Dünya Savaşı başladığında Osmanlı İmparatorluğu Merkezi ülkelerle birlikte İtilaf Devletlerine karşı savaşı girdi.  Irak da diğer Osmanlı toprakları gibi savaş meydanına dönüştü. Bu da İngiltere’nin Irak’ı sömürgeleştirmesine fırsat verdi. Birinci Dünya Savaşı sırasında Kut’ta aldığı ağır askeri başarısızlığa rağmen İngilizler Irak’ı işgal etmeyi başardılar ve hatta Mondros Ateşkesi sonrasında Musul’u işgal ettiler.  Savaş sonrasında Irak’ta mandater bir ülke olan İngiltere Irak’ta krallık rejimi kurdu.  Ancak İngiliz mandası altındaki Irak’ta bir türlü siyasi, idari ve ekonomik sorunlar son bulmadı.  Bu dönem birçok darbeye ve iç çekişmeye konu oldu.  Bu çalışma 1932 ile 1958 arası Irak’ın siyasi ve idari yapısındaki gelişmeleri konu edinmektedir.

Anahtar Kelimeler

Irak, Türkiye, Kral Faysal, Kral Gazi, Britanya Mandası

Kaynakça

• AHMED, Ibarhim Halil (19829. Tatavur El-Ta’alim El-Vatani Fi El-Irak 1869-1923, Basra Universte Matbasi, Basra.
• AHMED, Ibarhim Halil, JAFER, Abas (1982). Tarih Irak El-Muasir, Musul.
• ALAVİ, Hasan (1988). TasıratTurkıya Fi Maşru El-Kavmi El-Arabi Fi Iarak, London, Dar Zavraa.
• AL-WARDİ, Ali Hüseyn (1982).SafahatMnTarih El-Irak El-Ijtima’ai, Dar Jmhuriya, Bağdad.
• ARİF, Fuad (1999). Müzakarati, 1, Dıhok.
• AZAVİ, Abas (1953). Tarih L-Irak Be Ihtilalin, 8, Bağdad.
• BELL, Gertrude Margaret Lowthian (1971). Fsul Mn Tarih El-Irak El-Karıb, ÇEV: Jafer Hayat, Bagdad.
• BROWNE, J., Gilbert (2006). El-Kuat El-Liviya El-Britaniya, 1915-1932, ÇEV: Muaed Ibrahim, Slimani.
• ÇADIRÇİ, Kamil (1970) .Tarih Hızb El-Vatani El-Dimukrati.
• DUMAN, Sabit (2015). “Birinci Dünya Savaşında Irak Cephesi,” 2. Uluslararası Tarih Sempozyumu: 100. Yılında Birinci Dünya Savaşı, İzmir.
• EL-A’AKAM, Abid-El-Amir Hadi (1975). El-Haraka El-Vataniya Fi Irak 1921-1933, Adab Matbasi, Najaf.
• EL-ATİYA, Gassan (1988).El-IrakNaşaat El-Davla 1908-1932, Darel-Lam, London.
• EL-HAFAJİ, Muştak Talib Hüsyin (1990). El-Irak Fi El-Sanvat El-Azma El-Iktisadıya El-Alamiya, Küfa.
• EL-HASANİ, Abd-El-Razaq (1952). El-SavraIrakiya El-Kubra, Irfan Matbası, Saeda.
• EL-HASANİ, Abd-El-Razaq (1957).Tarih El-Sahafa El-Irakiya, 1, Zahra Matbasi, Bağdad.
• EL-HASANİ, Abd-El-Razaq (1980).Tarih El-Ahzab El-Siyasiya El-Irakiya 1918-1958, 1.Baskı, Beyrut.
• EL-HASANİ, Abd-El-Razaq (1988).Tarih El-Vuzarat El-Irakiya, Dar El-ŞunA’ama, Bağdad.
• EL-HASANİ, Abd-El-Razaq (2008).Tarih El-Irak El-Siyasi El-Hadis, Beyrut.
• EL-HASRİ, Satıh (1967). Muzakarti Fi El-Irak 1921-1941, Beyrut.
• EL-JBURİ, GanımVahid Halid (1995). Asar El-Musakafin El-Arab Fi Ttavur El-Irak El-Muasır 1921-1941, Musul Universtsi.
• EL-JIZANİ, Ahmed Ali (1994). Hız El-IstklalIrakı, Bağdad.
• EL-MALAH, Abul-Gani (1980).Tarih El-Haraka El-Dimukratiya Fi Irak, Beyrut, Dar El-Arabiy.
• EL-ZA’AI, Najib (1990). MnAvraki Fi Ahd El-Malaki, Maktabat El-Eakza.
• EROĞLU, Hamza (1990). Türk İnkılâp Tarihi, Savaş Yayınları, Ankara.
• GAFURİ, Halil Adil (1948). Ahzab El-Muaraza El-Alaniya Fi Irak, Maktbat El-Alamiya, Bağdad.
• HADİD, Muhammed (2006). Sıa’aMnAjl El-Dimukrati Fi El-Iraki, Dar Saki Lilnaşır. HADÜRİ, Majid (1946). Nizam El-Hkum Fi El-Irak, Çev: Faesal Najmadin, Bağdad.
• HAMADANİ, Hamid Hsarif (1996). Safahat Mn Tarih El-İrak El-Hadis MnSavrat 14 Tamuz Hata Harb Halij El-Saniya,1.Baskı, Sweden.
• HENRİ, Fustır (1945). Naşaat El-Irak El-Hadis, ÇEV:Abd-El-Samih Javıd, Bağdad.
• HÜSIYN , Jamil (1987). Irak El-ŞahadaSiyasıya, London.
• IRELAND, Philip Willard (1949). El-IrakDirasat Fi Ttvur El-Siyasi, ÇEV: Jafır El-Hayat, Bağdad.
• JBBURİ, Abd-Jabar Hasan (1977). El-AhzabVe El-Jamiyat El-Siyasiya Fi Kutr El-Iraki 1908-1958, Bağdad.
• JBURİ, Ibrahim (1998). Naşat El-Siyasi El-Muştarak Lil-HızbIstklalVe El-Vatani El-Dimukrati, Bağdad.
• KURTCEHE, İsrafil, Aydın Beden (2006). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I, Alp Yayınevi.
• LONGRİGG,Stephen Hemsley (1986). Arba’a Qrun Mn Tarih El-Irak El-Hadis, ÇEV: Ja’afır Hayat, Bağdad.
• LONGRİGG,Stephen Hemsley (1988). El-Irak El-Hadis MnSenat 1900 Ela Senat 1950 TarihSiyasiVeEjtna’ai VeIktsadi, ÇEV:SalimTaah El-Tkriti, Bağdad.
• MAHDİ, El-Basır Muhammed (1923). Tarih El-Kazıya El-Irakıya, 1, Bağdad.
• MANSHAVİLİ, ElbırtMehalov (1978). El-Irak Fi Senvat El-Intidab Britani, ÇEV: HaşımTkreti, Baghdad.
• MUHAMMED, Suad Rauf Şarif (1988). NüriSaaed Devrhu Fi Hayat El-Siyasi Hata Aam 1945, Maktabat El-Eakza.
• MUHAMMED, Ala Jasım (1983). Rjal El-Irak El-Malaki.
• NASSRİ, Akil (1988). El-Jaesh Ve Sulta Fi Irak El-Malaki 1921-1932, 1.Baskı, Dar El-Hikma, Şam.
• NIMMA, Kazim (1988). El-Malik Fesal Ve El-Ingliz Ve El-Istklal, Dar Arabiya Lil-Mavsua’at.
• QAESİ, Sami Abıd Hafiz (1975). Yasin Haşmi Ve Devra Fi Siyasat El- Iark Ben Aami 1922-1936, 1, Hadad Lil Neşer , Basra.
• RAUF, El-Burkavi Ahmed (1980). El-Ilakat El-Siyasiya Bın Irak Ve Britaniya, Bağdad. SA’ADUN, Abul-Muhsin (1988). Fi Tarih El-Irak El-Siyasi, Bağdad.
• SAFUAT, Najdafathi (1987).El-Irak Fi El-Vasaık El-Britaniya, Müsul.
• SAHRUDİ, Najmadin (1989). Hakaık An Saurat Raşid Ali Gaylani, Dar El-Marifa, Bağdad.
• SARICA, Murat, (1983). Siyasal Tarih, Ar, İstanbul,
• SHAVKAT, Naji, 1990. Sırat Zkrayat Samanin A’am, 1. Dar El-Yakza, Bağdad.
• SHBIR, Hasan (1990). Tarih El-Irak El-Siyasi El-Muasır, Beyrut..
• SUSA, Ahmed (1968). Hayati Fi Nsif Karın, Dar El-Şun ,Bağdad.
• VAKİL, Fuaad Hüsyin (2000). Jamaat El-Ahali Fi El-Irak El-Muasır 1932-1937, 3.Baskı, Dar El-Şıun El-Sakafa El-A’ama, Bağdad.
• WILSIN, Arnlod (1971). Bilad Mabın El-Nahrın Ve Bın Vulaaın, ÇEV: Fuaad Jamil, 2, Dar El-Jmhuriya, Bağdad.
• WILSIN, Arnlod (1971). El-Savra El-Iarakıya, ÇEV: Jafer Hayat, Dar El-KutıpMatbasi, Lübnan.
• YALÇIN, Semih (2000). “Misak-ı Milli ve Lozan Barış Konferansı Belgelerinde Musul Meselesi,” Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.