Kayyum Nasırî in Abdurrahman Sadi's History of Tatar Literature

Yıl 2020, Cilt: 17 Sayı: 1, 129 - 167, 30.04.2020

Metin Demirci

https://doi.org/10.33437/ksusbd.667382

Öz

Kayyum Nasırî is an important person for Turkish world and Tataric thought of life, language and litarature. Even though his works weren’t translated into Turkish and he is not so well-known as he should be in Turkey. There has been some studies about Nasırî. Çağatay (1952), Maraş and Türkoğlu (2002) give us information about Nasırî. There are also some articles written by Roza Kurban on the internet. One of the latest works is the Kayyum Nasırî Memorial Symposium organised within Hacettepe University on May 15th 2015, by TÜRKSOY. It was for the 190th anniversary of Kayyum Nasırî’s birth. Many local and foreign dignified academicians had participated in the symposium. Declarations had been presented by Biner, Zamaletdinova, Gilazov, Türkoğlu, Yusupova, Demirci, Husnutdinov during the symposium. In 2017, Alışık and Shahgoli each one presented a declaration at Modern Studies of Turkishness Symposium, It’s possible to find information about Kayyum Nasırî inside literary works of Abdurrahman Sadi. Abdurrahman Sadi’s History of Tatar Literature had published by Tatarstan State Publications in 1926 and was prepared to be used as a source of literary history for lessons. This work was written in Tatar and Arabic. In the symposium , we benefited from Abdurrahman Sadi’s History of Tatar Literature and presented a declaration. All the Arabic and Tatar scripts in this work were scanned and metaphrased for readers. Comparisons, explanations and several evaluations took place whenever it’s necessary.

Anahtar Kelimeler

Kayyum Nasıri, Abdurrahman Sadi, History of Tatar Literature

Abdurrahman Sadi'nin Tatar Edebiyatı Tarihi Adlı Eserinde Kayyum Nasırî

Öz

Kayyum Nasırî Türk dünyası, Tatar düşünce hayatı, dil ve edebiyatı için önemli bir isimdir. Türkiye'de gerektiği kadar bilinmese, eserleri Türkiye Türkçesine aktarılmasa da Nasırî ile ilgili birtakım çalışmalar yapılmıştır. Çağatay (1952), Maraş ve Türkoğlu (2002), Nasırî hakkında bilgiler vermektedir. İnternet ortamında da Roza Kurban'ın yazdığı çeşitli yazılar görülmektedir. Son yapılan çalışmalardan biri de doğumunun 190. yılı münasebetiyle 15 Mayıs 2015'te TÜRKSOY vasıtasıyla Hacettepe Üniversitesi bünyesinde düzenlenen Kayyum Nasırî Anma Sempozyumu'dur. Sempozyuma yurt içinden ve yurt dışından birçok değerli akademisyen katılmıştır. Sempozyumda Biner, Zamaletdinova, Gilazov, Türkoğlu, Yusupova, Demirci, Husnutdinov tarafından bildiriler sunulmuştur. 2017'de Çağdaş Türklük Araştırmaları Sempozyumu'nda da Nasırî ile ilgili Alışık, Shahgoli tarafından birer bildiri sunulmuştur. Kayyum Nasırî ile ilgili Abdurrahman Sadi'nin edebiyat tarihinde detaylı bilgilere ulaşmak mümkündür. Abdurranman Sadi’nin Tatar Edebiyatı Tarihi Tataristan Devlet Neşriyatında 1926 yılında basılmış, derslerde kullanmak için ve kaynak olarak kullanılmak üzere hazırlanmış bir edebiyat tarihidir. Bu edebiyat tarihi Arap harfli ve Tatarca yazılmıştır. Bahsedilen sempozyumda Abdurrahman Sadi'nin Tatar Edebiyat Tarihi'nden yararlanılarak tarafımızdan bir bildiri sunulmuştur. Aldığımız bilgiler tarafımızdan Arap harfli, Tatarca yazılan bu eserin tamamı taranarak aktarma yoluyla okura sunulmuştur. Gerekli yerlerde açıklamalara, karşılaştırmalara ve çeşitli değerlendirmelere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kayyum Nasıri, Abdurrahman Sadi, Tatar Edebiyat Tarihi

Kaynakça

• Abbasov, İ., “Kayyum Nasırî’nin Tatar Edebiyatındaki Yeri M.H. Gaynulli’nin Kayyum Nasıri Adlı Eserinden Özetle”, Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, 1996, Güz, S.3, s.79-89.
• Abdulkayyum Nasırî (1922), Kayyum Nasırî Mecmuası, Kazan.
• Abdurrahman Sadi (1926), Tatar Edebiyatı Tarihi, Tataristan Devlet Neşriyatı Yayınları, Kazan.
• Alışık, G. S., "Abdu'l-Kayyum el-Nasirî'nin Lehçe-i Tatarî Adlı Eserinin Türklük Bilimindeki Yeri” , Çağdaş Türklük Araştırmaları Sempozyumu, 23-26 Ekim 2017, Ankara.
• Ata, B., "Modern Eğitim Karşısında İki Aydın: Abdülkayyum Nasırî ve Selim Sabit Efendi", Avrasya'da Tür Dili ve Tarihi Eğitimi Uluslararası Sempozyumu, 15-17 Mayıs 2013, İstanbul.
• Biner, İ., "Türk Kaynaklarında Kayyum Nasırî", Doğumunun 190. yılında Kayyum Nasırî Sempozyumu, 14-15 Mayıs 2015, Sözlü Bildiri, Ankara.
• Chantal Lemercier-Quelquejay (1984), "Abdulkayyum El-Nasırî, 19. Yüzyılda Bir Tatar Islahatçı", çev. Deniz Bozer, ODTÜ Asya-Afrika Çalışmaları Grubu, Yayın no: 13, Ankara.
• Çagatay, S., "Abdülkayyumnasırî", Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt X, Sayı: 3-4 Eylül-Aralık, 1952, s. 147-160 .
• Demirci, M., "Abdurrahman Sadi’nin Tatar Edebiyatı Tarihi’nde Kayyum Nasırî " Doğumunun 190. yılında Kayyum Nasırî Sempozyumu, 14-15 Mayıs 2015, Sözlü Bildiri, Ankara.
• Gilazov, T., "Edebiyatçı Bilim Adamı ve Halkbilimci Olarak Kayum Nasırî ", Doğumunun 190. yılında Kayyum Nasırî Sempozyumu, 14-15 Mayıs 2015, Sözlü Bildiri, Ankara.
• Gökçe, H., "Şakircan Tahirî’nin Kazan Tatarlarında Avaz Metodunun Kullanılışındaki Rolü", International Journal of Languages’ Education and Teaching ISSN: 2198 – 4999, Udes 2015, Mannheim – Germany, s. 1395-1406.
• Hayretdinov, A. G. ve Şafigullina, R. F. (2015), "Kelâm Şerîf (Faksimile Kur’an Metni)"; Miftâhu’l-Kur’ân, Kayyûm Nâsırî, I-II, Poznaniye Neşriyatı, Kazan, 576 + 452 sayfa.
• Husnutdinov, R., "Kayum Nasırî’nin Bilimsel ve Tarihî Mirası ve Türk Dünyası İçin Önemi” Doğumunun 190. yılında Kayyum Nasırî Sempozyumu, 14-15 Mayıs 2015, Sözlü Bildiri, Ankara.
• Kurban, Roza, " Tatar Bilgini Kayyum Nasiri'yi Anarken", Erişim Tarihi, 04.03.2019, https://www.altayli.net/dogumumnun-190-yilinda-tatar-bilgini-kayyum-Nasırî.html, https://www.turkocaklari.org.tr/yazar/roza-kurban/tatar-bilgini-kayyum-Nasırî-yi-anarken-1756.
• Öner M., Kaya M. Y., Özşahin, M., "Lehçe-i Tatarî’nin Söz Varlığı Üzerine Bir Deneme", УченыезапискиТаврического национальногоуниверситета им. В. И. Вернадского Серия «Филология. Социальные коммуникации». Том 23 (62). No 3. г. , 2010, s. 9-19.
• Öner, M., "Cemal Velidi ve Tatar Leksikolojisi", Mejdunarodnıy Nauçno- Praktiçeskiy Forum: Soxranenie i Razvitie Rodnıx Yazıkov v Usloviyax Mnogonatsional’nogo Gosudarstva: Problemı i Perspektivı, 2018a, Kazan, s.145-151.
• Öner, M., "Tatarlarda Millî Kimlik ve Folklor", Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 24, 2018b, s. 252-259.
• Özkan , F. "Fatih Kerimî’nin Türk Kadınına Bakışı", Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sayı : 20 Yıl : 2006/1, s.101-108.
• Shahgoli, Nasser K., "Nasîrî' nin Sözlüğünün Farsça Tanımlarındaki Türkçe Unsurlar" 23-26 Ekim 2017 Çağdaş Türklük Araştırmaları Sempozyumu, Ankara.
• Shaiakhmetova, L., Shayakhmetova, L., Khusnutdinov, R., ve Sulkarnayeva, A., "Tatar Virtual Institute of Kayum Nasyri", Journal of History Culture and Art Research, 6(6), 2017, s. 628-633.
• Sibgatullina, A, "Kazan’da Yayınlanan Bir Eser", Türkbilig, 2016b/31: s.229-231.
• Sibgatullina, A., "Miftâhu’l-Kur’ân", İslâm Araştırmaları Dergisi, 36 (2016a): s. 179-208.
• Türkoğlu, İ. , "Kayyum Nasırî ve Tatar Kimliği", Doğumunun 190. yılında Kayyum Nasırî Sempozyumu, 14-15 Mayıs 2015, Sözlü Bildiri, Ankara.
• Türkoğlu, İ. ve Maraş, İ., "Kayyûm Nâsırî", T.D.V. İslam Ansiklopedisi, 2002, 25. Cilt, s. 109-110.
• Uzun, M. , "Abdullah Tukay’ın Tatarca Üzerindeki Etkileri", Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/4 Spring 2013, Ankara, s. 1423-1440.
• Yusupova , A., "Kayyum Nasırî’nin Tatar Dili Leksikografisi Alanındaki Çalışmaları", Doğumunun 190. yılında Kayyum Nasırî Sempozyumu, 14-15 Mayıs 2015, Sözlü Bildiri, Ankara.
• Zamaletdinova, G., "Tatar Halkının Metodik Mirası Olarak Kayum Nasırî’nin Ders Kitapları", Doğumunun 190. yılında Kayyum Nasırî Sempozyumu, 14-15 Mayıs 2015, Sözlü Bildiri, Ankara.