Özel Yetenekli Tanısı Almış ve Almamış Çocukların Empatik Eğilimleri ile Arkadaş İlişkilerinde Kalıp Yargıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 19 Sayı: 1, 111 - 123, 30.04.2022

Şenol Mail Pala , Fatih Aydoğdu

https://doi.org/10.33437/ksusbd.835981

Cited By: 1

Öz

Bu çalışma özel yetenekli olan ve olmayan çocukların empatik eğilimleri ile arkadaş ilişkilerinde kalıp yargıları düzeylerinin karşılaştırılması ve çocukların empatik eğilimleri ve arkadaş ilişkilerinde kalıp yargıları arasındaki ilişkinini incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırmaya Erzincan il merkezindeki Milli Eğitim Bakanlığına bağlı ortaokullara devam eden, 40 özel yetenekli tanısı alan ve 63 özel yetenekli tanısı almayan olmak üzere toplam 103 çocuk dahil edilmiştir. İlişkisel tarama yöntemi kullanılan çalışmada, çocuklara “Arkadaşlık İlişkilerinde Kalıp Yargılar Ölçeği” ve “KA-Sİ Ergenler İçin Empatik Eğilim Ölçeği” uygulanmıştır. Araştırmada verilerin analizinde bağımsız örneklemler için t testi, korelasyon ve çoklu regresyon analizi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda özel yetenekli olma durumunun çocukların empatik eğilimleri ve arkadaş ilişkilerinde kalıp yargıları üzerinde anlamlı farklılık oluşturmadığı tespit edilmiştir. Çocukların empatik eğilimleri ile akran ilişkilerinde kalıp yargı arasında ilişki olduğu belirlenmiştir. Ayrıca duygusal empatinin arkadaş ilişkilerinde kalıp yargının anlamlı yordayıcısı olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arkadaşlık ilişkileri, kalıp yargı, empati, özel yetenekli çocuk

Kaynakça

• Akarsu, Beyhan ve Akarsu, Bayram (2019), Bilimsel Araştırma Tasarımı-Nicel, Nitel Ve Karma Araştırma Yaklaşımları, Cinius Yayınları, İstanbul.
• Aktan, Timuçin ve Güvenç, Gülden (2008), Başarılı ve Başarısız Öğrencilerin İç ve Dış Gruplarına Yönelik Kalıpyargılarının Yetkinlik ve Sevecenlik Boyutları Açısından İncelenmesi, Türk Psikoloji Dergisi, 23 (61), 27-40.
• Balcı Çelik, Seher- Vural Batık, Meryem- Özcan, Kemal (2016), Arkadaşlık İlişkilerinde Kalıp Yargılar Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması, Electronic Turkish Studies, 11(19), 133-144.
• Balşık Kaya, Nihan (2019), Liseli Ergenlerin Ebeveyne Bağlanma Stilleri, Empati Düzeyleri Ve Saldırgan Davranışları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Berndt, Thomas J. (2002), Friendship Quality and Social Development. Current Directions in Psychological Science, 11(1), 7-10.
• Büyüköztürk, Şener- Kılıç Çakmak, Ebru- K., Akgün, Özcan Erkan- Karadeniz, Şirin- Demirel, Funda (2018), Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Pegem Akademi, Ankara.
• Büyükşahin-Çevik, Gülşen (2007). Lise 3. Sınıf Öğrencilerinin Arkadaşlık İlişkileri Ve Benlik Saygılarının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Ciarrochi, Joseph- Parker, Philip D.-, Sahdra, Baljinder K.-Kashdan, Todd B.-, Kiuru, Noona- Conigrave, James (2017), When Empathy Matters: The Role of Sex and Empathy in Close Friendships. Journal of personality, 85(4), 494-504.
• Ciminli, Alaattin ve Kağan, Mücahit (2016). The Examination of Relationship Between Cyber Bully, Victim at Adolescents and Their Emphaty, Personality Traits. Online Journal of Technology Addiction and Cyberbullying, 3(2), 14-34.
• Crothers, Laura M. & Levinson, Edward M. (2004), Assesment of Bullying: A Review of Methods and Instruments, Journal of Counseling and Development, 82, 496-503.
• Çatlak, İsmail Hakkı ve Yiğit, Emine Özlem (2017), Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarına Empati Becerisi Ve Farklılıklara Saygılı Olma Değerinin Kazandırılmasında Storyline Yönteminin Etkisi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(4), 1794-1819.
• Çitil, Mahmut ve Ataman, Ayşegül (2018), İlköğretim Çağındaki Üstün Yetenekli Öğrencilerin Davranışsal Özelliklerinin Eğitim Ortamlarına Yansıması ve Ortaya Çıkabilecek Sorunlar, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(1), 185-231.
• Çubukçu, Zühal ve Girmen, Pınar (2009), İlköğretim Öğrencilerinin Empati Becerisine Sahip Olma Düzeyleri, Çağdaş Eğitim Dergisi, 34(370), 15-21.
• Dereli, Esra ve Aypay, Ayşe (2012), Ortaöğretim Öğrencilerinin Empatik Eğilimleri Ve İşbirliği Yapma Karakterlerinin İnsani Değerlerini Yordaması ve Bu Özelliklerinin İncelenmesi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1249-1270.
• Demir, Mehmet Alper (2016), 8. Sınıf Öğrencilerinde Rastlanan Kalıpyargılar ve Kalıpyargıların Kaynakları: Aydın İli Örneği (Yüksek Lisans Tezi), Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• De Wied, Minet- Branje, Susan JT.-Meeus, Wim HJ. (2007), Empathy and Conflict Resolution in Friendship Relations Among Adolescents, Aggressive Behavior: Official Journal of the International Society for Research on Aggression, 33(1), 48-55.
• Duy, Baki ve Yıldız, M. Ali (2014), Farklı Zorbalık Konumunda Olmak Empatik Eğilim ve Yaşam Doyumu Bağlamında Bir Fark Yaratır Mı?, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(3), 31-47.
• Elikesik, Meral ve Alım, Mete (2013), Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Empatik Becerilerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 167-180.
• Erkan Atik, Zeynep- Çok, Figen, Esen Çoban, Aysel- Doğan, Türkan- Güney Karaman, Neslihan (2014). Akran İlişkileri Ölçeği’nin Türkçeye Uyarlanması: Geçerlik Ve Güvenirlik Çalışması, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(2), 433-446.
• Ersoy, Elif ve Köşger, Ferdi (2016), Empati: Tanımı ve Önemi, Osmangazi Tıp Dergisi, 38(2), 9-17.
• Erol, Fatma (2015), Üstün Zekalı Ergenlerin Akran İlişkileri ile Öznel İyi Oluşları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Gross Miraca U.M. (2002), Musings: Gifted Children and the Gift Of Friendship, Open Space Communications, Understanding Our Gifted, 14(3), 27–29.
• Gülay, Hülya. (2010), Okul Öncesi Dönemde Akran İlişkileri, Pegem Akademi, Ankara.
• Gündoğdu, Rezzan (2003), İlköğretim 3., 4. ve 5. Sınıf Çocuklarının Arkadaşlık Konusundaki Görüşleri Ve Arkadaşlık Seçimlerini Etkileyen Etmenler (Yüksek Lisans Tezi), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Heylighen, Francis (2012), Gifted People and Their Problems, Davidson Institute for Talent Development, 1-2.
• Jackson, P. Susan- Moyle, Vicky F.-Piechowski, Michael M. (2009), Emotional Life And Psychotherapy of the Gifted in Light of Dabrowski’s Theory, In International handbook on giftedness (pp. 437-465). Springer, Dordrecht.
• Joseph, Kenneth- Morgan, Geoffrey P.-Martin, Michael K.- Carley, Kathleen M. (2014), On the Coevolution of Stereotype, Culture, and Social Relationships: An Agent-Based Model, Social Science Computer Review, 32 (3), 295-311.
• Kahraman, Fatma (2008), Ergenlerde Arkadaşlık İlişkisi ile Mizah Duygusu Arasındaki İlişkinin İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kandemir Özdinç, Nasibe (2019), Sibling Bullying and Peer Bullying Relations to Empathy, Moral Disengagament, Problem Solving, and Parental Acceptance-Rejection (Doctoral Dissertation), Mıddle East Technıcal Unıversıty.
• Karabayev, Baki. ve Tutkun, Ömer Faruk (2001), Türk Cumhuriyetlerinde Gelen Öğrencilerin Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşlarına Karşı Taşıdıkları Kalıp Yargılar, Bilig, 18, 1-26.
• Karcı, Yasemin (2011), İletişim Meslek Lisesi Öğrencilerinin Empatik İletişim Beceri Düzeylerinin İncelenmesi (Ankara İl Örneği). Selçuk İletişim, 6(4), 155-167.
• Kaya, Fatih-Erdoğan, Recep-Çağlayan, Yasin (2014), Üstün Zekâlı Ve Yetenekli Öğrencilerin Okul Yaşam Kaliteleri ve Arkadaşlık İlişkilerinin Karşılaştırılması, Türk Üstün Zekâ ve Eğitim Dergisi, 4(2), 107- 125.
• Kaya, Alim ve Siyez, Diğdem Müge (2010). KA-Sİ Çocuk ve Ergenler İçin Empatik Eğilim Ölçeği: Geliştirilmesi Geçerlik Ve Güvenirlik Çalışması, Eğitim ve Bilim, 35(156), 110-125.
• Kıncal, Remzi Y. (2017), Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Köklü, Nilgün- Büyüköztürk, Şener- Çokluk-Bökeoğlu, Ömay (2006), Sosyal Bilimler İçin İstatistik, PegemA Yayıncılık, Ankara.
• LeVine, Elaine S. & Tucker, Shelly (1986), Emotional Needs of Gifted Children: A Preliminary, Phenomenological View, The Creative Child and Adult Quarterly, 11 (3), 156-165.
• Lintott, Sheila (2015), Sheila Lintott,“Friendship and Bias: Ethical and Epistemic Considerations,”, Journal of Social Philosophy, 46(3), 318-339.
• Loos-Sant'Ana, Helga & Trancoso, Bartira (2014), Socio-Emotional Development of Brazilian Gifted Children: Self-Beliefs, Social Skills, and Academic Performance, Journal of Latino/Latin American Studies, 6(1), 54-65.
• Neihart, Maureen (2007), The Socioaffective Impact of Acceleration And Ability Grouping: Recommendations for Best Practice, Gifted Child Quarterly, 51(4), 330–341.
• Oğurlu, Üzeyir (2010), Üstün Zekâlı ve Yeteneklilerde Sosyal Uyum ve Arkadaşlık İlişkileri: Literatür Taraması, Çukurova University Faculty of Education Journal, 3(39), 90-99.
• Oğurlu, Üzeyir ve Yaman, Yavuz (2010), Üstün Zekâlı/Yetenekli Çocuklar ve İletişim, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(28), 213-223.
• Özbay, Yaşar ve Şahin, Mustafa (1999), Empatik Sınıf Atmosferi Tutum Ölçeği (ESATÖ) Geçerlilik ve Güvenirlik Çalışması, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 74–79.
• Page-Gould, Elizabeth-Mendoza-Denton, Rodolfo-Alegre, Jan Marie- Siy, John Oliver (2010), Understanding the Impact of Cross-Group Friendship on İnteractions with Novel Outgroup Members, Journal of Personality and Social Psychology, 98(5), 775-793.
• Pala, Aynur (2008), Öğretmen Adaylarının Empati Kurma Düzeyleri Üzerine Bir Araştırma, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23 (23) , 13-23.
• Sarı, Mediha (2012), Empatik Sınıf Atmosferi ve Arkadaşlara Bağlılık Düzeyinin Lise Öğrencilerinin Okul Yaşam Kalitesine Etkisi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 1(1), 95-119.
• Tabachnick, Barbara G. & Fidell, Linda S. (2013), Using Multivariate Statistics (6th Ed.) Pearson.
• Taner Derman, Meral (2013), Çocukların Empati Beceri Düzeylerinin Ailesel Etmenlere Göre Belirlenmesi, The Journal of Academic Social Science Studies, 6(1), 1365-1382.
• Tozkoparan, Selen (2014), Öğrenci Algısına Göre Aileden Alınan Sosyal Destek, Anne-Baba Tutumu ve Akran İlişkileri (Yüksek Lisans Tezi), Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tutkun, Ömer F. ve Koç, Mustafa (2008), Mesleklere Atfedilen Kalıpyargılar, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 41(1), 255-273.
• Uşaklı, Hakan (2006), Drama Temelli Grup Rehberliğinin İlköğretim V. Sınıf Öğrencilerin Arkadaşlık İlişkileri, Atılganlık Düzeyi ve Benlik Saygısına Etkisi (Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Ünal, Fatma (2007), Çocuklarda Empatinin Gelişimi: Empatinin Gelişiminde Anne-Baba Tutumlarının Etkisi, Milli Eğitim Dergisi, 176, 134-148.
• Van den Bedem, Neeltje P.- Willems, Danique- Dockrell, Julie E.- van Alphen, Petra M.- Rieffe, Carolien (2019), Interrelation Between Empathy and Friendship Development During (Pre) Adolescence and The Moderating Effect of Developmental Language Disorder: A Longitudinal Study, Social Development, 28(3), 599-619.
• Van der Meulen, Rachel T.- van der Bruggen, Corine O.- Spilt, Jantine L.-Verouden, Jaap- Berkhout, Maria- Bögels, Susan M. (2014), The Pullout Program Day a Week School for Gifted Children: Effects on Social–Emotional and Academic Functioning, In Child & Youth Care Forum (Vol. 43, No. 3, pp. 287-314). Springer US.
• Yeo, Lay See- Ang, Rebecca P.- Loh, Shihan- Fu, Karen J.- Karre, Jennifer K. (2011), The Role of Affective and Cognitive Empathy in Physical, Verbal, and İndirect Aggression of a Singaporean Sample of Boys, The Journal of Psychology, 145(4), 313-330.
• Webb, James T.-, Amend, Edward R.- Webb, Nadia E.-, Goerss, Jean- Beljan, Paul- Olenchak, F. Richard (2005), Misdiagnosis and Dual Diagnoses of Gifted Children and Adults: ADHD, Bipolar, OCD, Asperger’s, Depression, and Other Disorders, Scottsdale, AZ: Great Potential Press.
• Wright-Scott, Kerry-Ann (2018), The Social-Emotional Well-Being of The Gifted Child and Perceptions of Parent and Teacher Social Support (Doctoral Dissertation), Queensland University of Technology.