İbn Haldun’un Ahlak Kuramında Karakter Gelişimini Engelleyen Faktörler

Yıl 2022, Cilt: 19 Sayı: 1, 124 - 136, 30.04.2022

Cengiz Özmen

https://doi.org/10.33437/ksusbd.971769

Öz

Asıl adı Abdurrahman olan İbn-i Haldun, 1332 tarihinde Tunus’ta dünyaya gelmiş, 1406 yılında Kahire’de vefat etmiştir. Dedesi Haldun’dan dolayı Haldun’un oğlu anlamında kendisine İbn-i Haldun denilmektedir. Tarih felsefesi ve sosyolojinin kurucusu olan ibn-i Haldun, meşhur eseri Mukaddime’yi 1374 yılında tamamlamıştır. Çevrenin insan üzerine olan büyük etkisini “coğrafya kaderdir” diyerek özetleyen İbn-i Haldun tabiat şartlarının insan hayatının her alanına olduğu gibi ahlak ve karakterine de olan etkisini Mukaddime adlı eserinde örnekleriyle açıklamıştır.
Nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizinin kullanıldığı araştırmada, Mukaddime’den yola çıkarak İbn-i Haldun’a göre ahlak ve şahsiyete etki eden unsurlar incelenmiş kaynak bir kişi olarak, İbn-i Haldun’un tespitlerinin ahlak ve karakter çalışanlar için bir rehber vazifesi göreceği düşünülmüştür.
Araştırma sonucunda ibn-i Haldun’a göre, tabiat şartları, meslekler, yeme içme alışkanlığı, kanunlar, otorite, göçebelik şehirlilik, eğitim, lüks ve sefahat içinde yaşama gibi etkenlerin insan ahlak ve karakterinde etkili olduğu tespit edilmiştir. Bu bağlamda alanda çalışmaları olan uzmanların görüşleri ve çeşitli araştırma sonuçları ile İbn-i Haldun’un görüşleri karşılaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

ibn Haldun,, ahlak, karakter

Kaynakça

• Alptekin, M. Y. (2013). Sosyoloji’de coğrafyacı yaklaşım ve Trabzon’da toplumsal karakterin ekolojik yorumu. Karadeniz İncelemeleri Dergisi: 8(15), 77-98.
• Arslan M. ( 2019) İslâm İş Ahlakının Temelleri ve İbn Haldun'da Ahlak Medeniyet İlişkisi İbn Haldun Çalışmaları Dergisi, 4 (1), 101-128.
• Baudrillard, J. (2008). Tüketim Toplumu, H. Deliceçaylı ve F. Keskin (Çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Bayar, M. (2018). İbn Haldun’a göre bireyin beslenme alışkanlığının kişilik gelişimine ve dinî hayata etkisi. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi 6(15), 123-134
• Bayar, M. (2019). İbn Haldun düşüncesinde bireyin kişilik gelişimini etkileyen faktörler. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 7(59), 53-77.
• Begoviç, A. İ. (2017). Doğu batı arasında İslam. S. Şaban (Çev.). İstanbul: Klasik Yayınları.
• Buğuş M. (1996). Müslümanın ticaret ahlakı. Diyanet Dergisi, (69), 31.
• Ceran, Y. ve Kozak, İ. E. (2006). İbn Haldun’ göre insan-toplum-iktisat. Divan İlmi Araştırmalar Dergisi, 21(2), 197-205.
• Doğanay, H. ve Sever, R. (2016). Genel ve fiziki coğrafya. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Ekşi, H. (2003). Temel insani değerlerin kazandırılmasında bir yaklaşım: Karakter eğitimi programları. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(1), 79-96.
• Farabi ( 2017) İdeal devlet, A. Arslan (Çev.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Gültekin, F. (2013). Katkı maddelerinin insan kişiliği üzerine etkileri. Elmalıda Kişilik Oluşumu ve Nefsin Terbiyesi, (Ed. A. Ögke), Antalya: Yazar Ofset Matbaacılık. 83-99
• Halstead, J. M. (1996).Values and values education in school. Values in Education and Education in Values, (edited by J. Mark Halstead and Monica J. Taylor), .London:The Falmer Press.
• Ilgaroğlu, M. C. (2019).İbn Haldun düşüncesinde sosyo-ekonomik değişme ve ahlak- socıo-economıc change and ethıcs ın thought of Ibn Khaldun. Al-Farabi International Journal on Social Sciences 3(10), 9-16.
• İbn Batuta, ( 2019). Seyahatname, A. S. Aykut (Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• İbn Haldun (2017). Mukaddime. A. Tekin, (Çev.). İstanbul: İlgi Yayınları.
• İkbal, M. (2017), Kulluk Kitabı A. N. Tarlan (Çev.)İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kant, I. (2020). Eğitim üzerine: ruhuneğitimi-ahlaki eğitim-pratik eğitim. A. Aydoğan (Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Kazıcı, Z. (1998). Ahilik. TDV İslam Ansiklopedisi, (1), 540-542.
• Kınalızade, A.E. ( 2013). Devlet ve aile ahlakı, F. Dikmen,( Ed), Ankara: Tutku Yayınları.
• Kürşat, T. A. ( 2010). İbn Nefîs’te insanın zihinsel tekâmülü. Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Meriç C. (2018). Umrandan uygarlığa. İstanbul: İletişim Yayınları
• Nami, K. (1925). Mekteplerde ahlakı nasıl telkin etmeli. İstanbul: Kanaat Kitabevi.
• Okşar, Y. (2018). Din ve coğrafya İlişkisi: Şemsü'd-Din esSemerkandî ve İbn Haldûn’un yedi kklim anlayışlarının karşılaştırmalı analizi. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18 (2), 1035-1069.
• Özlem, D. (2010). Etik- Ahlak felsefesi. İstanbul: Natos Yayınları.
• Özmen C.,Ünal F. (2017), Osmanlı imparatorlugu ve cumhuriyet dönemi eğitimcilerinden Kazım Nami’ye göre ahlak eğitimi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(1), 129-146.
• Rausseau, J.J. (2015). Toplum sözleşmesi, K.C. Güven (Çev.), Ankara: Yason yayınları.
• Rousseau, J.J. (1990). İnsanlar arasındaki eşitsizliğin kaynağı. R. N. İleri (Çev). İstanbul: Say Yayınları.
• Şengün, M. (2007). “Ahlak gelişimin psiko-sosyal dinamikleri”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (23), 201-221.
• TDK. (2020). https://sozluk.gov.tr/ 15.06. 2020 Tarihinde Erişilmiştir.
• Topçu, N. ( 1943). Okulda ahlak, İ. Kara (Haz.) Hareket Fikir-Sanat Dergisi, 5(10), 289-292.
• Topçu, N. (2017a). Sosyoloji, E. Elverdi ve İ. Kara (Hz), İstanbul: Dergah Yayınları.
• Topçu, N. (2017b). İsyan ahlakı, M. Kök ve M. Doğan (Hz), İstanbul: Dergah Yayınları.
• Uludağ, S. ( 2008) Riyazet. TDV İslâm Ansiklopedisi (35)143-144 s. 143
• Uludağ, S. (20018). İslam’da ahlak ve ahlak ekolleri. İstanbul: Sufi Kitap Yayınları.
• Yazır, E. H. ( 2002). Kur’an-ı Kerim ve yüce meali. K. Yayla (Hz), İstanbul: Merve Yayınları.
• Yıldız, M. (2010). İbn Haldun’un tarihselci devlet kuramı. Felsefe ve sosyal bilimler dergisi, (10), 25-55