Kâşgarlı Mahmud Temalı Filatelik Materyaller ve Hatıra Paraları Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: Divanu Lügati't Türk'ün 950. Yıl Dönümü, 31 - 40, 22.12.2024

Serkan Aycil

Öz

Dîvânu Lugâti’t-Türk’ü odağına alan bu çalışmanın amacı Kâşgarlı Mahmud temalı filatelik materyaller ve hatıra paraları üzerinden değerlendirmede bulunmaya çalışmaktır. Kâşgarlı Mahmud ve Dîvânu Lugâti’t-Türk olgusunu literatürün yanı sıra görsellerle bir araya getiren bu çalışmanın önemli bir araştırma unsuru olarak alana farklılık kazandıracağı düşünülmektedir. Nitel araştırma yöntemi kullanılarak oluşturulan bu çalışmada verilere dokümanların incelenmesiyle erişilmiştir. Güvenilirlik ve temsil edilebilirliği denetlenen yayınlar üzerinde ilerletilen bu çalışmada 1972-2008 yılları arasında satışa sunulan 5 adet filatelik materyal ve 1 adet hatıra parası yer almaktadır. Filatelik materyallerin 3’ü anma pullarından oluşurken 2’si ilk gün zarflarından oluşmaktadır. Filatelik materyallerde her biri farklı tasarımlara konu olan Kâşgarlı Mahmud illüstrasyonu, Dîvânu Lugâti’t-Türk isimli eser ve Türkler tarafından çizilen ilk dünya haritasının hatıra para üzerinde tek kompozisyonda derlendiği görülmüştür. Buna göre Kâşgarlı Mahmud ve Dîvânu Lugâti’t-Türk olgusunun hem filatelik tasarımlar hem de hatıra paralar üzerinde yeterince temsil edilmediği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kâşgarlı Mahmud, Dîvânu Lugâti’t-Türk, filateli, hatıra para

An Evaluation on Kashgarli Mahmud Themed Philatelic Materials and Commemorative Coins

Öz

The aim of this study, which focuses on Divanü Lugati't-Türk, is to make an evaluation on philatelic materials and commemorative coins with the theme of Kâshgarlı Mahmud. It is thought that this study, which brings together the phenomenon of Kâshgarlı Mahmud and Divanü Lugati't-Türk with visuals as well as literature, will make a difference in the field as an important research element. In this study, which was created using qualitative research method, the data were accessed by analyzing the documents. This study, which was conducted on publications whose reliability and representativeness were checked, includes 5 philatelic materials and 1 commemorative coin offered for sale between 1972 and 2008. While 3 of the philatelic materials consist of commemorative stamps, 2 of them consist of first day envelopes. It was observed that the illustration of Kâshgarlı Mahmud, the work titled Divanü Lugati't-Türk and the first world map drawn by Turks, each of which were the subject of different designs in philatelic materials, were compiled in a single composition in the commemorative coin. Accordingly, it is concluded that the phenomenon of Kâshgarlı Mahmud and Divanü Lugati't-Türk is not sufficiently represented on both philatelic designs and commemorative coins.

Anahtar Kelimeler

Kâshgarlı Mahmud, Divanü Lugati, philately, commemorative coin

Kaynakça

• Caferoğlu, A. (1984). Türk dili tarihi I-II (3. Baskı). Enderun Kitabevi.
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları. (S. B. Demir, Çev. Ed.). Eğiten Kitap.
• Cumhuriyet Paraları. (2023). Hatıra. https://cumhuriyetparalari.com/tag/hatira/page/2/ Demirel Dönmez, Ö. (2018). Dîvânu Lugâti’t-Türk’te geçen ‘Alevi şehri’ üzerine bir inceleme. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (88), 85-96.
• Ercilasun, A. B. & Akkoyunlu, Z. (Haz). (2014). Kâşgarlı Mahmud Dîvanu Lugâti-t Türk (1. Baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ergene, O. (2023). Dîvânu Lugâti't-Türk'te eklere ilişkin açıklamalar. International Journal of Language Academy, 11(1), 169-193. http://dx.doi.org/10.29228/ijla.68416
• Ergönenç, D. (2024, Ocak 11). UNESCO anma programı kapsamında “Divanu Lügati't Türk'ün 950. Yıl Dönümü” adlı program yapıldı. https://gazi.edu.tr/view/news/295471/unesco-anma-programi-kapsaminda-divanu-lugatit-turkun-950-yil-donumu-adli-program-yapildi
• Gömeç, S. (2009). Divanü Lûgat-İt-Türk’de geçen yer adları. Tarih Araştırmaları Dergisi, 28(46), 1-34. https://doi.org/10.1501/Tarar_0000000438
• Karahan, A. (2022, Nisan 1). Dîvânu Lugâti’t-Türk Türk Edebiyatı eserler sözlüğü. http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divanu-lugati-t-turk-tees-1545.
• Kayahan, T. (2020). İlk Türk dünya haritası. https://tekinkayahan.wordpress.com/2020/05/30/ilk-turk-dunya-haritasi/
• Kılıç, B. & Gönenç Güler, E. (2022). Hatıra paranın gastronomi temalı yaratıcı kentlerin pazarlanmasındaki rolü: Gastronomi Şehri Afyonkarahisar Türkiye Örneği, Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 6(1), 87-105.
• Korkmaz, Z. (1995). Türk Dili üzerine araştırmalar (1. Cilt). Türk Dil Kurumu Yayınları..
• Kurt, Ş. (Haz.). (2008). Kitabu Divan-ı Lügati't Türk tıpkıbasım. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Kuter, M. (2012). Pullardaki Bursa 1923-2010 (1. Baskı). Korza Yayıncılık.
• Okan, B. (2015). Günümüzde müzecilik anlayışı. Sanat ve Tasarım Dergisi, 5(2), 187-198. https://doi.org/10.20488/austd.24699
• Ormanoğlu, Ç., Ünal, E. & Çevlik, Z. (2022). Dîvânu Lugâti’t-Türk’teki harita ve ortaöğretimde tanınırlığı. Çankırı Karatekin Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2(1), 57-82.
• Ölmez, M. (2004). Kaşgarlı Mahmut'un kabri ve yurdu. Türk Dilleri Araştırmaları, 1(4), 207-240.
• Ölmez, M. (Ed.). (2023). Dîvânu Lugâti’t-Türk Türk dilinin ilk sözlüğü Kaşgarlı Mahmud (1. Baskı). (M. S. Kaçalin, Çev.). VakıfBank Kültür Yayınları. İstanbul.
• PTT Anonim Şirketi. (2014). Şef görevde yükselme sınavı ders notları.
• PTT. (t.y.). Emisyon programı. https://www.ptt.gov.tr/Sayfalar/Posta/PulVeFilateli. aspx
• Pulhane. (1972). Uluslararası kitap yılı. https://www.pulhane.com/KatalogSayfalari/k197201.html
• Pulhane. (2008). Kaşgarlı Mahmut 1000. doğum yıl dönümü(ek değerli). https://www.pulhane.com/KatalogSayfalari/k200807.html
• Tansü, Y. E. & Çerkezoğlu, S. (2021). Kâşgarlı Mahmud ve çağ ötesi bir eser. İksad Yayınevi.
• T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Mensupları Vakfı, t.y.). Hatıra para. https://hazinevakfi.org/
• T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü. (2018). Satıştan kaldırılan hatıra para. https://www.darphane.gov.tr/satistan-kaldirilan-hatira-para
• T.C. Resmî Gazete. (1970, Haziran 6). Madenî ufaklık ve hatıra para bastırılması hakkında Kanun. (Sayı: 13512). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/13512.pdf
• Tekeli, S. (1985). İlk Japonya haritasını çizen Türk Kaşgarlı Mahmud. Erdem, 1(3), 645-652.
• Tekin, O. (1998). Eskiçağda para: Antik nümismatiğe giriş. Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları.
• Türk Dil Kurumu. (2019). Kâşgarlı Mahmud’un türbesi. https://tdk.gov.tr/divanu-lugatit-turk/kasgarli-mahmudun-turbesi/
• Yazı Yolcusu. (2021, Şubat 2). Kaşgarlı Mahmut’un orijinal haritası/yer adlarının tamamı/Divanü Lugati't-Türk. [Video]. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=UELfaq6Gdyk
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.