COVID-19 İle Mücadelede Konumsal Gözetimin Kurumsallaşması

Yıl 2020, Cilt: 23 (2) Sayı: 46, 310 - 341, 07.09.2020

Cemile Tokgöz

https://doi.org/10.18691/kulturveiletisim.739277

Cited By: 4

Öz

Hükümetler, tüm dünyaya yayılan ve gündelik yaşamın her alanını etkisi altına alan Covid-19 pandemisini kontrol altına almak için dijital gözetim teknolojilerini seferber etmiş durumdadır. Terör ya da salgın hastalık gibi temel güvenlik duygusunun sarsıldığı ve endişenin arttığı koşullarda, toplum gözetime kolaylıkla rıza gösterebilmektedir. İçinde bulunduğumuz koşullarda da gözetim korku kültüründen beslenerek kendine hastalık gözetiminin sınırlarını aşan bir meşruiyet zemini bulabilmektedir. Bununla birlikte bulaşıcı hastalıklar söz konusu olduğunda bedenin biyolojik gözetimi kadar bedenlerin bulunduğu mekânı ve coğrafi hareketi takip etmek de önem arz etmektedir. Dolayısıyla fiziksel mekân ile mekâna ilişkin dijital enformasyonu bir araya getiren konum tabanlı gözetim uygulamaları yaygınlık kazanmıştır. Böylece mekânın toplumları biçimlendiriciliği ile bedensel gözetimin tahakkümü bir araya gelerek hiç olmadığı kadar derin bir gözetim biçimi sunmaktadır. Pandemi sürecinde devletler konum tabanlı gözetimi hayata geçirmiştir ve söz konusu uygulamalar ülkeden ülkeye farklı yönleri ve gündelik yaşama müdahale düzeyleri ile tartışma konusu olmuştur. Bu çalışma, pandemi sürecinde kullanılan konumsal gözetimin, hastalık gözetiminin sınırlarını aşarak iktidarın denetimine olanak sağlayan yönlerini ortaya koymayı, bu yönlerin meşrulaştırılma biçimlerini sorgulamayı ve pandemi sonrasında gündelik yaşamın bir parçası haline gelecek biçimde kurumsallaşmasını tartışmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, mekân, GPS, konumsal gözetim, mahremiyet

Kaynakça

• Abend, Pablo ve Mathias Fuchs (2016). "The Quantified Self and Statictical Bodies." Digital Culture & Society, 2 (1): 5-25.
• Agamben, Giorgio (2020). "Covid-19: Gerekçesiz Bir Acil Durumun Yarattığı İstisna Hali." https://terrabayt.com/dusunce/covid-19-gerekcesiz-bir-acil-durumun-yarattigi-istisna-hali/. Erişim tarihi: 12.04.2020.
• Althusser, Louis (2002). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. Çev., Alp Tümertekin. İstanbul: İthaki.
• Andrejevic, Mark (2012). "Ubiquitous Surveillance." Routledge Handbook of Surveillance Studies. Kirstie Ball, Kevin Haggerty ve David Lyon (der.) içinde. Oxford: Routledge, 91-99.
• Ashton, Kevin (2009). "That 'Internet of Things' Thing: In the Real World Things Matter More than Ideas." http://www.rfidjournal.com/articles/view?4986. Erişim tarihi: 05.05.2020.
• Bauman, Zygmunt ve David Lyon (2013). Akışkan Gözetim. Çev., Elçin Yılmaz. İstanbul: Ayrıntı.
• BBC. (2020). "Coronavirus: Call for single EU tracking app with data protection." https://www.bbc.com/news/technology-52189551. Erişim tarihi: 18.04.2020.
• Beck, Ulrich (1992). Risk Society: Towards a New Modernity. London: Sage.
• Clarke, Roger (1994). "The Digital Persona and Its Application to Data Surveillance." The Information Society, 77-92.
• Cumhuriyet. (2020a). "‘Hayat Eve Sığar’ uygulaması, koronavirüs risk haritanızı gösteriyor." http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/hayat-eve-sigar-uygulamasi-koronavirus-risk-haritanizi-gosteriyor-1733757. Erişim tarihi: 19.04.2020.
• Cumhuriyet. (2020b). "'Evde Kal' çağrısına İstanbul’un en çok hangi semtleri katıldı?" http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/evde-kal-cagrisina-istanbulun-en-cok-hangi-semtleri-katildi-1729340. Erişim tarihi: 01.04.2020.
• Dasgupta, Subhasish (2010). Social Computing: Concepts, Methodologies, Tools and Applications. New York: Information Science Reference.
• de Souza e Silva, Adriana (2006). "From Cyber to Hybrid: Mobile Technologies As Interfaces of Hybrid Spaces." Space & Culture, 9 (3): 261-278.
• Dolgun, Uğur (2005). İşte Büyük Birader. İstanbul: Hayy.
• Etzioni, Amitai (1999). The Limits of Privacy. USA: Basic Books.
• Farman, Jason (2012). Mobile Interface Theory: Embodied Space and Locative Media. New York: Routledge.
• Farman, Jason (2014). "Creative Misuse as Resistance: Surveillance, Mobile Technologies, and Locative Games." Surveillance & Society, 12 (3): 377-388.
• Fintech (2020). "WeChat kişisel kredi notu hizmetini başlattı." https://fintechistanbul.org/2020/05/13/wechat-kisisel-kredi-notu-hizmetini-baslatti/. Erişim tarihi: 07.03.2020.
• Foucault, Michel (2015). İktidarın Gözü. Çev., Işık Ergüden. İstanbul: Ayrıntı.
• French, Martin ve Torin Monahan (2020). "Dis-ease Surveillance: How Might Surveillance Studies Address COVID-19?" Surveillance & Society , 18 (1): 1-11.
• Frith, Jordan ve Michael Saker (2020). "It Is All About Location: Smartphones and Tracking the Spread of COVID-19". Social Media + Society, 6(3): 1-4.
• Frith, Jordan (2015). Smartphones as Locative Media. Cambridge: Polity.
• Fuchs, Christian (2014). Sosyal Medya: Eleştirel Bir Giriş. Çev., Diyar Saraçoğlu ve İlker Kalaycı. İstanbul: NotaBene.
• Furedi, Frank (2001). Korku Kültürü. Çev., Barış Yıldırım. İstanbul: Ayrıntı.
• Gane, Venn, vd. (2007). "Ubiquitous Surveillance: an interview with Katherine Hayles." Theory, Culture and Society, 24 (7/8): 349-358.
• Gellman, Barton ve Aakhan Soltani (2013). "NSA tracking cellphone locations worldwide, Snowden documents show." https://www.washingtonpost.com/world/national-security/nsa-tracking-cellphone-locations-worldwide-snowden-documents-show/2013/12/04/5492873a-5cf2-11e3-bc56-c6ca94801fac_story.html. Erişim tarihi: 17.02.2020.
• Google (2020). " COVID-19 Community Mobility Reports: Turkey Mobility Changes." https://www.gstatic.com/covid19/mobility/2020-04-11_TR_Mobility_Report_en.pdf. Erişim tarihi: 16.04.2020.
• Gordon, Eric ve Adriana de Souza e Silva (2011). Net Locality: Why Location Matters in a Networked World. London: Wiley-Blackwell.
• Göregenli, Melek (2005). Çevre Psikolojisi. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Halbfinger, Kershner, vd. (2020). "To Track Coronavirus, Israel Moves to Tap Secret Trove of Cellphone Data." https://www.nytimes.com/2020/03/16/world/middleeast/israel-coronavirus-cellphone-tracking.html?action=click&module=RelatedLinks&pgtype=Article. Erişim tarihi: 01.04.2020.
• Hamilton, Isobel Asher (2020). "Edward Snowden says COVID-19 could give governments invasive new data-collection powers that could last long after the pandemic." https://www.businessinsider.com/edward-snowden-coronavirus-surveillance-new-powers-2020-3I. Erişim tarihi: 01.04.2020.
• Han, Byung-Chul (2017). Şeffaflık Toplumu. Çev., Haluk Barışcan. İstanbul: Metis.
• Han, Byung-Chul (2020). "Viral Olağanüstü Hal Ve Yarının Dünyası." https://terrabayt.com/dusunce/viral-olaganustu-hal-ve-yarinin-dunyasi/. Erişim tarihi: 18.04.2020.
• Hardt, Michael ve Antonio Negri (2001). Empire. Harvard: Harvard University Press.
• Hentsch, Thierry (2016). Hayali Doğu: Batı'nın Akdenizli Doğu'ya Politik Bakışı. Çev., Aysel Bora. İstanbul: Metis.
• Herman, Edward ve Naom Chomsky (2006). Kitle Medyasının Ekonomi Politiği: Rızanın İmalatı. Çev., Ender Abadoğlu. İstanbul: Aram.
• Jenkins, Henry (2006). Convergence Culture: Where Old and New Media Collide New York: New York Univesity Press.
• Köse, Hüseyin (der.) (2011). Medya Mahrem: Medyada Mahremiyet Olgusu ve Transparan Bir Yaşamdan Parçalar. İstanbul: Ayrıntı.
• Karlıdağ, Serpil (2013). "Ekonomi Politik Açıdan Kişisel Verilerin Korunması." Amme İdaresi Dergisi, 46(1): 127-152.
• Keskin, Ferda (1996). "Foucault'da Şiddet ve İktidar." Cogito, 70: 117-122.
• Kharpal, Arhun (2020). "Use of surveillance to fight coronavirus raises concerns about government power after pandemic ends." https://www.cnbc.com/2020/03/27/coronavirus-surveillance-used-by-governments-to-fight-pandemic-privacy-concerns.html. Erişim tarihi: 09.04.2020.
• Krishna, Golden (2016). "The Best Interface is No Interface." https://www.youtube.com/watch?v=9Da7IhgaP2Y. Erişim tarihi: 10.04.2020.
• La Boetie, Etienne de (2011). Gönüllü Kulluk Üzerine Söylev. Çev., Mehmet Ali Ağaoğulları. İstanbul: İmge.
• Lefebvre, Henri (2014). Mekânın Üretimi. Çev., Işık Ergüden. İstanbul: Sel.
• Lemos, Andre (2011). "Locative Media and Surveillance at the Boundaries of Informational Territories." ICTs for Mobile and Ubiquitous Urban Infrastructures: Surveillance, Locative Media and Global Networks. Rodrigo Firmino, Fabio Duarte ve Clovis Ultramari (der.) içinde, Pensilvanya: IGI Global. 129-150.
• Lemos, Andre (2008). "Mobile communication and new sense of places: a critique of spatialization in cyberculture." Revista Galaxia, 16: 91-108.
• Macaulay, Thomas (2020). "Snowden warns: The surveillance states we’re creating now will outlast the coronavirus." https://thenextweb.com/neural/2020/03/25/snowden-warns-the-surveillance-states-were-creating-now-will-outlast-the-coronavirus/. Erişim tarihi: 01.04.2020.
• Mozur, Zhong, vd. (2020). "In Coronavirus Fight, China Gives Citizens a Color Code, With Red Flag." https://www.nytimes.com/2020/03/01/business/china-coronavirus-surveillance.html. Erişim tarihi: 09.04.2020.
• Overly, Steven (2020). "White House seeks Silicon Valley help battling coronavirus." https://www.politico.com/news/2020/03/11/white-house-seeks-silicon-valley-help-battling-coronavirus-125794. Erişim tarihi: 18.04.2020.
• Pınar, Övgü (2020). "Koronavirüs (Covid-19): İtalya'da 16 milyon kişi karantinada, ölü sayısı 24 saatte 133 arttı." https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-51789315. erişim tarihi: 21.03.2020.
• Powers, Benjamin (2020a). "Mass Surveillance Threatens Personal Privacy Amid Coronavirus." https://www.coindesk.com/mass-surveillance-threatens-personal-privacy-amid-coronavirus. Erişim tarihi: 25.03.2020.
• Powers, Benjamin (2020b). "In Fight Against Coronavirus, Governments Face Trade-Offs on Privacy. Retrieved". https://www.coindesk.com/governments-face-trade-offs-on-privacy-in-fight-against-coronavirus. Erişim tarihi: 07.04.2020.
• Powers, Benjamin (2020c). "Privacy Advocates Are Sounding Alarms Over Coronavirus Surveillance." https://www.coindesk.com/privacy-advocates-are-sounding-alarms-over-coronavirus-surveillance. Erişim tarihi: 19.04.2020.
• Rigel, Nurdoğan (2004). "Sunuş: Gözün Gastronomisi." Görmenin İktidarı: Homo Videns - Gören İnsan. Giovanni Sartori içinde. Çev., Gül Batuş ve Bahar Ulukan. İstanbul: Karakutu.
• Risso, Linda (2018). "Harvesting Your Soul? Cambridge Analytica and Brexit." Brexit Means Brexit?, Christa Jansohn (der.) içinde. 75-87.
• Ritchie, Marnie (2020). "Fusing Race: The Phobogenics of Racializing Surveillance." Surveillance & Society, 18 (1): 12-29.
• Rosenberg, Scott (2020). "Location data likely to play limited role in fighting coronavirus." https://www.axios.com/location-data-likely-to-play-limited-role-in-fighting-coronavirus-9cb140a9-3e63-4142-8879-41370dd3002e.html. Erişim tarihi: 31.03.2020.
• Shear, Michael D., vd. (2020). "The Lost Month: How a Failure to Test Blinded the U.S. to Covid-19." https://www.google.com.tr/amp/s/www.nytimes.com/2020/03/28/us/testing-coronavirus-pandemic.amp.html. Erişim tarihi: 20.04.2020.
• Singer, Natasha ve Choe Sang-Hun (2020). "As Coronavirus Surveillance Escalates, Personal Privacy Plummets." https://www.nytimes.com/2020/03/23/technology/coronavirus-surveillance-tracking-privacy.html. Erişim tarihi: 29.03.2020.
• Soja, Edward W. (1996). Thirdspace: Journeys to Los Angeles and Other Real-and-Imagined Places. Oxford: Blackwell.
• Sonn, Jung Won (2020). "Coronavirus: South Korea’s success in controlling disease is due to its acceptance of surveillance." https://theconversation.com/coronavirus-south-koreas-success-in-controlling-disease-is-due-to-its-acceptance-of-surveillance-134068. Erişim tarihi: 03.04.2020.
• Sütçü, Cem S. ve Çiğdem Aytekin (2018). Veri Bilimi. İstanbul : Paloma.
• Tokgöz, Cemile (2011). Bilişim Çağında Toplumsal Denetim Aracı Olarak Gözetim Olgusu ve Yeni İletişim Ortamlarında Bireyin Gözetim Farkındalığı Üzerine Bir Araştırma. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Tokgöz, Cemile (2017). "Konum Tabanlı Mobil Oyunlar ve Mekân Algısı: Ingress Üzerine Etnografik Bir Araştırma." İLEF Dergisi, 4 (2): 7-36.
• Tokgöz, Cemile (2018). "Mekân ve Beden Bağlamında Gözetim ve Direniş". Kültür ve İletişim Dergisi, 21 (41): 60-83.
• van Dijck, Jose (2009). "Users like you? Theorizing agency in user-generated content." Media, Culture & Society, 31(1): 41-58.
• Walsh, Bryan (2020). "The pandemic's coming health surveillance state." https://www.axios.com/coronavirus-brings-a-future-of-health-surveillance-82c7788b-ba30-4f4b-a5fb-a863273b3b88.html. Erişim tarihi: 11.04.2020.
• Warren, Budd, vd. (2013). "Pandemic Governance: using event-based surveillance to manage emerging infectious diseases." The Surveillance-Industrial Complex: A Political Economy of Surveillance. Kirties Ball ve Laureen Snider (der.) içinde. New York: Routledge: 44-61.
• Weir, Lorna ve Eric Mykhalovskiy (2010). Global Public Health Vigilance. London: Routledge. Weiser, Mark (1991). "The Computer for the Twenty-First Century." Scientific American, 265 (3): 94-104.
• WHO. (2020a). "Naming the coronavirus disease (COVID-19) and the virus that causes it." https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/technical-guidance/naming-the-coronavirus-disease-(covid-2019)-and-the-virus-that-causes-it. Erişim tarihi: 15.03.2020.
• WHO. (2020b). Global surveillance for COVID-19 caused by human infection with COVID-19 virus. Geneva: World Health Organization.
• Worobey, Cox, vd. (2019). "The Origins Of Great Pandemic." Evolution, Medicine & Public Health, 2019(1): 18-25.