Vekolînek li ser Cureyên Bêjeyên Metinên di Pirtûka Dersa Kurmancî ya Pola Heştem da

Year 2024, Issue: 10, 121 - 142, 30.12.2024

Bayram Gökhan , Kenan Bulut

https://doi.org/10.55118/kurdiyat.1588983

Abstract

Di bin banê Wezareta Perwerdeya Neteweyî da ji sala 2012an pê ve perwerdeya hin zimanan wek dersên hilbijêrkî hate pêşkêşkirin. Yek ji van zimanan jî kurdî ye ku bi zaravayên xwe kurmancî û zazakî di nav van dersan da cih digire. Îro di xwendingehên navîn da ango ji pêlika pola pêncem heta pêlika pola heştem dersa kurmancî yan jî zazakî bi awayê hilbijêrkî dikare bê vekirin. Armanca vê xebatê, vekolîna cureyên bêjeyên metinên di pirtûka dersa kurmancî ya pola heştem da ye. Di vê xebatê da, li gor cureyên bêjeyan dabeşbûna bêjeyên di metinên berhema navborî da, hatiye tesbîtkirin. Ev xebat li gor rêbaza vekolîna çawanî (qualitative research methods) hatiye rêvebirin. Di xebatê da dane bi rêya analîza dokumentê (document analysis) hatine bidestxistin. Materyala xebatê, 35 metinên di pirtûka dersa kurmancî ya pola heştem da ne ku aîdê weşanên Wezareta Perwerdeya Neteweyî ne. Daneyên hatine bidestxistin, bi rêya analîza teswîrî (descriptive analysis) hatine analîzkirin, bi tabloyan hatine pêşkêşkirin û şirovekirin. Di dawîya xebatê da metinên di pirtûka dersa kurmancî ya pola heştem da serhev 12594 (bi tevî dubareyan) bêje hatine tesbîtkirin. Di hemû metinan da 4347 navdêr, 2165 lêker, 775 rengdêr, 925 hoker, 1714 cihnav, 1313 daçek, 1226 gihanek û 129 baneşan hatine bikaranîn. Tê dîtin ku metinên di pirtûka dersa kurmancî ya pola heştem da herî zêde navdêr herî kêm baneşan hatine bikaranîn. Di metinên agahîder da 9781, yên hîkayetî da 2134 û helbestan da 679 bêje hatine bikaranîn. Di dawîya xebatê da, di serî da ji amadekar û sepînerên bernameya hînkirinê û nîvîskarên pirtûka dersê, paşê jî ji kes û sazîyên pêwendîdar ra hin pêşnîyaz hatine kirin.

Keywords

Vekolîn, Pirtûka dersa kurmancî, Pola heştem, Metin, Cureyên bêjeyan

A Review on The Word Types in The Texts in The Eighth Grade Kurmancî Textbook

Abstract

Since 2012, a number of languages have been taught as elective courses within the Ministry of National Education. One such example is the Kurdish course, which is taught in Kurmanji and Zazaki dialects. Today, in secondary schools, that is, in the five to eight grades, Kurmanji or Zazaki courses can be opened as electives. The purpose of this study is to examine the word types in the texts in the eighth-grade Kurmanji textbook. The present study employs a qualitative research method, and its findings reveal the distribution of words in the texts of the work in question according to word types. The data in the study was collected through document analysis. The material of the study consists of 35 texts in the eighth-grade Kurmanji textbook belonging to MEB Publications. The data obtained was analyzed using descriptive analysis, presented in tables and interpreted. At the end of the study, a total of 12594 words (with repetitions) were identified in the texts in the eighth grade Kurmanji textbook. The analysis revealed that 4347 nouns, 2165 verbs, 775 adjectives, 925 adverbs, 1714 pronouns, 1313 prepositions, 1226 conjunctions and 129 exclamations were used in all texts. In the texts derived from the eighth grade Kurmanji textbook, nouns were identified as the most common and exclamation words were the least common. It was found that 9781 words were used in informative texts, 2134 in narrative texts and 679 in poems. At the end of the study, various suggestions were made to relevant individuals and institutions, especially to curriculum preparers and implementers, as well as textbook writers.

Keywords

Examination, Kurmanjî textbook, Eighth grade, Text, Word types

Sekizinci Sınıf Kurmancî Ders Kitabındaki Metinlerde Yer Alan Kelime Türleri Üzerine Bir İnceleme

Abstract

2012 yılından itibaren Millî Eğitim Bakanlığı bünyesinde bazı diller seçmeli ders olarak okutulmaya başlanmıştır. Bunlardan biri de Kurmancî ve Zazakî lehçeleriyle okutulan Kürtçe dersidir. Bugün ortaokullarda yani beşinci sınıftan sekizinci sınıfa kadar olan kademelerde Kurmancî veya Zazakî dersi seçmeli olarak açılabiliyor. Bu çalışmanın amacı, sekizinci sınıf Kurmancî ders kitabındaki metinlerde yer alan kelime türlerini incelemektir. Çalışmada söz konusu eserde yer alan metinlerdeki kelimelerin sözcük türlerine göre dağılımı ortaya konulmuştur. Bu çalışma nitel araştırma yöntemiyle yürütülmüştür. Araştırmada veriler doküman analizi yoluyla toplanmıştır. Çalışmanın materyalini, MEB Yayınları’na ait sekizinci sınıf Kurmancî ders kitabında yer alan 35 metin oluşturmaktadır. Elde edilen veriler, betimsel analizle çözümlenmiş, tablolar halinde sunulmuş ve yorumlanmıştır. Çalışmanın sonunda sekizinci sınıf Kurmancî ders kitabındaki metinlerde toplam 12594 (tekrarlarla birlikte) kelime belirlenmiştir. Bütün metinlerde 4347 isim, 2165 fiil, 775 sıfat, 925 zarf, 1714 zamir, 1313 edat, 1226 bağlaç ve 129 ünlemin kullanıldığı tespit edilmiştir. Sekizinci sınıf Kurmancî ders kitabındaki metinlerde en çok isim, en az ise ünlem türündeki kelimelere rastlanmıştır. Bilgilendirici metinlerde 9781, öyküleyici metinlerde 2134 ve şiirlerde ise 679 kelime kullanıldığı belirlenmiştir. Çalışmanın sonunda öğretim programı hazırlayıcıları ve uygulayıcılarıyla ders kitabı yazarları başta olmak üzere ilgili kişi ve kurumlara çeşitli önerilerde bulunulmuştur.

Keywords

İnceleme, Kurmancî ders kitabı, Sekizinci sınıf, Metin, Sözcük türleri

References

• Adalı, O. (2011). Anlamak ve Anlatmak. İstanbul: Pan.
• Akbayır, S. (2007). Cümle ve Metin Bilgisi. Ankara: Pegem Akademi.
• Aktaş, Ş., & Gündüz, O. (2004). Yazılı ve Sözlü Anlatım-Kompozisyon Sanatı. Ankara: Akçağ.
• Akyol, H. (2006). Yeni Programa Uygun Türkçe Öğretim Yöntemleri. Ankara: Kök.
• Alkan, C. (1979). Eğitim Ortamları. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Allison, C. (2008). Badinan'daki Eski Ve Yeni Sözlü Gelenekler. P. Kreyenbroek, & C. Allison (Ed.). Kürt Kimliği ve Kültürü içinde (Ü. Aydoğmuş, Çev.) (s. 51-78). İstanbul: Avesta.
• Arpağ, M. (2016). İlköğretim İkinci Kademe 7. Sınıf Türkçe Ders Kitabı Metinlerinin Sözcük Türleri Bakımından Değerlendirilmesi (Tez No: 436900) [Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Tezleri.
• Baran, B. (2012). Rêzimana Kurmancî. Diyarbakır: Belkî.
• Bora, N. (2016). İlköğretim 2. Kademe 6. Sınıf Türkçe Ders Kitabındaki Sözcük Türlerinin İncelenmesi Ve Değerlendirilmesi (Tez No: 436899) [Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Tezleri.
• Cemiloğlu, M. (2004). İlköğretim Okullarında Türkçe Öğretimi. Bursa: Alfa Aktüel.
• Creswell, J. W. (2005). Educational Research: Planning, Conducting And Evaluating Quantitative And Qualitati And Research. USA: Pearson Prentice Hall.
• Çakır, F. (1997). İlkokul Türkçe Ders Kitaplarının Eğitim Öğretime Uygunluğunun Değerlendirilmesi (Tez No: 61881) [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Tezleri.
• Çepni, S. (2012). Araştırma Ve Proje Çalışmalarına Giriş. Trabzon: Celepler.
• Çetişli, İ. (2006). Edebiyat Eğitiminde Edebi Metinin Yeri Ve Anlamı. Milli Eğitim, 34(169), 75-84.
• Çîçek, C. (2013). Zimanek Çima Tê Qedexekirin? Polîtîkayên Zimanî Û Rewşa Kurdî Li Tirkîyeyê Ji Înkarê Ber Bi Nasînê. Stenbol: Peywend.
• Demirbüken, S. (2011). İlköğretim 1. Kademe 5. Sınıf Türkçe Ders Kitabının Sözcük Türleri Bakımından İncelenmesi (Tez No: 290756 ) [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi. Yükseköğretim Kurulu Tezleri.
• Duran, O. (2019). İlkokul Dördüncü Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerde Yer Alan Kelime Türlerinin İncelenmesi (Tez No: 560439) [Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Tezleri.
• Gülersoy, A. E. (2013). İdeal Ders Kitabı Arayışında Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Bazı Özellikler Açısından İncelenmesi. International Journal of New Trends in Arts, Sports and Science Education, 2(1), 8-26.
• Hengirmen, M. (1999). Dilbilgisi Ve Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Engin.
• Miles, M, B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook. Thousand Oaks, CA: Sage.
• İçmeli, M. (1996). Türkiye’de İlköğretim Kitaplarında Fiziksel Yapı, Tasarım Ve İllüstrasyon Sorunları. Türkiye Ve Almanya’da İlköğretim Ders Kitapları. Ankara: Türk-Alman Kültür İşleri Kurulu Yayın Dizisi (11).
• İlmer, K., Kocaman, A., & Özsoy, A. S. (2011). Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar, İlkeler, Teknikler. Ankara: Nobel Akademik.
• Kaya, Z. (2006). Öğretim Teknoljileri Ve Materyal Geliştirme. Ankara: Pegem Akademi.
• Kurt, Ş. (2024). Analîza Metinên Pirtûka Kurdî (Kurmancî) Ya Pola Pêncem Ji Alîyê Hînkirina Şîyanewerîya Xwendinê ve. Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 16(01), 461-472.
• MEB. (1995). Milli Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları Yönetmeliği. Ankara: T.C. Resmi Gazete, 22297.
• MEB. (2006). İlköğretim Türkçe Dersi (6, 7, 8. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• MEB. (2012). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Yaşayan Diller ve Lehçeler Dersi (Kürtçe) Öğretim Programı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• MEB. (2015). Türkçe Dersi (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• Özdemir, E. (2004). Sözlü Yazılı Anlatım Sanatı Kompozisyon. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Seguin, R. (1989). The Elaboration Of School Textbooks: methodological guide. Paris: UNECCO.
• Şahin, T. Y., & Yıldırım, S. (1999). Öğretim Teknolojileri Ve Materyal Geliştirme. Ankara: Anı.
• Tan, S. (2011). Rêzimana Kurmancî. İstanbul: Enstituya Kurdî ya Stenbolê.
• Tan, Ş. (2007). Öğretimi Planlama Ve Değerlendirme. Ankara: Pegem Akademi.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yıldırım, K. (2012). Temel Alıştırma ve Metinlerle Kürtçe Dilbilgisi. Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Türkiye'de Yaşayan Diller Enstitüsü Yayınları.