Xewneke Polîtîk: Çîroka Cemîl Saîb Di Xew de

Year 2024, Issue: 10, 143 - 155, 30.12.2024

Sinan Çakar

https://doi.org/10.55118/kurdiyat.1589494

Abstract

Xewn, di jiyana mirovan de û hema bêje di nava hemû dîn û çandên cur bi cur de ciyekî xwe yê taybet heye. Pêşeroja mirovayetîyê bigire heta roja îro, di jiyana mirovan de bibandoreke mezin xwe daye der. Gelek kesan li ser xewnê serê xwe êşandine û herweha gelek wate jî jê derxistine. Ji bona vê termê gelek pirtûk hatine nivîsîn û di rêya şirovekirina xewnan de mirovên taybet derketine holê û ev mesele an jî ev babet ji xwe re kirine mesele û meslek. Zêdetir jî ji hêla dînî û psîkolojîk ve gelek nihêrînên cuda derketine holê. Vê termê heman demê bandor li edebiyatê kiriye û di edebiyata cîhanê de cîyê xwe girtiye. Rengvedana xewnan di edebîyatê de caran weke bertekekê û bi helwest û mebesteke polîtîk hatine nivîsîn. Di edebiyata kurdî de jî metnên bi vî awayî hatine nivîsîn. Yek ji van metnan jî çîroka Di Xew De (Le Xewma) ya Cemîl Saîb e. Nivîskar ji bo rexne û hilsengandina serdemekê dîrokî xewnê weku amûrekî bikartîne. Ev xebat Di Xew de ya Cemîl Saîbî di çarçoveya bertekeke polîtîk de analiz dike û hildisengîne.

Keywords

Çîrok, Xewn, Şêx Mehmûd Berzencî, Di xew de, Le xewma, Cemîl Saîb

Politik Bir Öykü: Cemil Saib’in Di Xew De (Uykuda) Adlı Öyküsü

Abstract

Rüya insanların günlük yaşamında önemli bir yere sahiptir ve bu yönüyle diyebiliriz ki tüm kültür ve inançlarda kendine has bir yer edinmiştir. Geçmişten bu yana insanların yaşamına kendine özgü etkilerde bulunmuştur. Birçok insan rüya kavramına kafa yormuş ve ondan çokça anlam çıkarmıştır. Bu kavramın açıklanması için kitaplar yazılmış, rüyaların yorumlanması için de farklı insanlar ön plana çıkmış ve bu işi kendilerine meslek edinmişlerdir. Rüya kavramı hususunda özellikle dini ve psikolojik açıdan farklı bakış açıları ve anlamlandırmalar ortaya çıkmıştır. Rüya kavram olarak edebiyata da etki etmiş ve dünya edebiyatında yer edinmiştir. Edebi metinlerde ise rüya, kimi zaman politik bir tepki olarak ortaya çıkmış ve bu yönde bir amaç gütmüştür. Kürt edebiyatında da bu türden metinler görülmektedir. Bunlardan biri de Cemil Saib’in Di Xew De (Uykuda) adlı öyküsüdür. Cemîl Saîb bu öyküsünde rüyayı tarihsel bir dönemi; eleştirel ve politik bir tutumla irdelemenin aracı olarak kullanmaktadır. Bu çalışmada Saib’in anılan öyküsü, politik tepki çerçevesinde eleştirel ve çözümleyici bir yaklaşımla incelenmektedir.

Keywords

Öykü, Rüya, Şêx Mehmûd Berzencî, Di xew de, Le xewma, Cemil Saib

A Political Story: Cemil Saib's Le Xewma (In Sleep)

Abstract

Dreams have an important place in the daily lives of people and in this respect, we can say that they have gained a unique place in all cultures and beliefs. Since time immemorial, dreams have exerted a distinctive influence on people's lives. Many people have pondered the concept of dream and derived a lot of meaning from it. Books have been written to explain this concept, and various individuals have come to the fore for the interpretation of dreams and have made this job their profession. Different perspectives and interpretations have emerged on the concept of dream, particularly within religious and psychological context. As a concept, the dream has also influenced literature and has gained a place in world literature. In literary texts, the dream has sometimes emerged as a political reaction, serving a purpose in this direction. Kurdish literature also contains texts of this kind. One of these is Cemil Saib's short story Le Xewma (In Sleep). In this story, Cemil Saib reveals a historical period through the dream method in a critical and political manner. In this study, this particular story of Saib has been analysed within the framework of political reaction, employing a critical and analytical approach.

Keywords

Story, Dream, Şêx Mehmûd Berzencî, Le xewma, Di xew de, Cemil Saib

References

• Ahmetzade, H. (2004). Ulus ve Roman. İstanbul: Perî.
• Andaç, F. (2008). Öyküyü Yazmak Öyküyü Düşünmek. İstanbul: Doruk
• Arif, H. (2011). Çîrokî Hunerî Kurdî (1920-1960). Hewlêr: Aras.
• Aslanoğlu, Ö. (2017). Aristoteles’in Rüya Teorisi ve “Rüyalar Üzerine” Adlı Eserinin Çevirisi. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4, 139-173.
• Bayrak, M. (2014). Güncelliğine ve Önemine Binaen: Musul-Kerkük Kimin Yurdu?. Kürt Tarihi, 14, 14-25.
• Cayce, E. (1998). Rüyaların Dili. (Çev. Acar Doğangün). İstanbul: Arıtan.
• Çelebi, İ. (2008). Rüya. İstanbul: TDV, C. XXXV, 306-309.
• Çıkla, S. & Kuran Büyüksavaş, Ş. (2021). Metin Tahlilinde Yeni Yaklaşımlar -I-. Ankara: Çolpan.
• Demir, R. (2022). Ziya Paşa Namık Kemal, Rüya. İstanbul: Can.
• Doskî, T. (2006). Cîhana Xewnan. Hewlêr: Çapxaneya Rojhilat.
• Felski, R. (2016). Edebiyat Ne İşe Yarar. İstanbul: Metis Eleştiri.
• Filiz, M. Ş. (2013). Ji Aliyê Bîyanîbûna Mirovê Rewşenbîr ve Berawirdkirina Romana Yaban A Yakup Kadri Karaosmanoğlu û Labîrenta Cinan a Hesenê Metê. Dilbilim Ve Karşılaştırmalı Edebiyat -Karşılaştırmalı Edebiyat-. Mardin Artuklu Üniversitesi: Mardin.
• Freud, S. (2018). Rüya Psikolojisi Yeni Başlayanlar İçin Psikanaliz. (Çev: Beyzanur Doğan). Ankara: Gece Kitaplığı.
• Freud, S. (2019). Psikanaliz Üzerine. İstanbul: Olimpos.
• Gennadiy, P. (2014). Edebiyat Bilimi. (Çev: Yılmaz Onay). İstanbul: Evrensel Basın Yayın.
• Hilmi, R. (2010). Yadaşt Başûrê Kurdistanê û Şoreşa Şêx Mehmûd. (Ji Soranî: Ziya Avcı). Diyarbakir: Lis.
• Lescot, R. (2020). Memê Alan. İstanbul: Avesta.
• Özgül, M. K. (1989). Türk Edebiyatında Siyasi Rüyalar. Ankara: Akçağ.
• Reşid, S. (2005). Çîrokî Kurdî: Rexne û Lêkolînewe. Hewlêr: Weşanên Kitêbî Gîrfan.
• Saîb, C. (2015). Di Xew De. (Ji soranî: Ziya Avcı). İstanbul: Avesta.
• Shakely, F. (1998). Modern Kürt Öykü Sanatı. (Wer: Rohat Alakom). İstanbul: Avesta.
• Tek, Z. (2017). Düşlerin Yorumu’ndan Ziya Paşa’nın Rüya’sına: Bir Savunma Mekanizması Olarak ‘Fantezi’. Türklük Bilimi Araştırmaları, 42, 227-257.
• Tosun, N. (2020). Edebiyat Atlası. İstanbul: Dedalus.
• Üstün Kaya, S. (2021). Dünya Edebiyatlarında Rüya Motifi: Karşılaştırmalı Bir Analiz. Akademi Sosyal Bilimler Dergisi (asbider), 24, 449-458.
• Xeznedar, M. (2024). Dîroka Edebîyata Kurdî, cîld V, (Ji Soranî: Ziya Avcı). İstanbul: Nûbihar.
• Url-1: https://www.indyturk.com/node/212516/t%C3%BCrkiyeden-sesler/ortado%C4%9Fu-notlar%C4%B1-26-%C5%9Feyh-mahmud-berzenci-1. (tarîx: 12.10.2024).