Ömer Dilsoz'un Romanlarında Kolektif Hafıza ve Hafıza Mekanlarının Durumu

Year 2025, Issue: 11, 34 - 45, 30.06.2025

Leyla Polat

https://doi.org/10.55118/kurdiyat.1690617

Abstract

Ömer Dilsoz günümüz Kürt Edebîyatı roman yazarlarından biridir ve romanlarında özellikle Hakkâri yöresinin kültür, gelenek ve folkloruna ait motifleri sunmaktadır. Aynı zamanda metinlerinde Hakkari bölgesinin ağız özelliklerini ön plana çıkararak, yörenin dilsel hafızasını da temsil etmektedir. Bu çalışma için yazarın Neynika Dilî (2009) ve Gûzereş (2014) adlı romanları seçildi. Hakkari, Dilsoz’un söz konusu romanlarında sadece bir kurgu mekanı olarak değil; aynı zamanda tarihi, sosyo-ekonomik, politik ve kültürel bir mekan olma özelliğiyle de, kolektif hafızanın temsili adına önemli bir rol üstlenmiştir. Bu çalışma Dilsoz’un söz konusu iki romanında kolektif hafıza, aidiyet, ötekileştirilme ve yanı sıra hatırlama ve unutmaya dair temsilleri incelemektir. Bu çalışma gösteriyor ki Dilsoz’un Hakkari yöresinde gezdirdiği ayna ve bu ayna sayesinde çalışmaya konu olan romanlarına yedirdiği yerel motifler, Hakkari yöresine ait kolektif hafızanın modern edebiyat alanında da temsil edilmesine olanak sağlamıştır.

Keywords

Kolektif hafıza , mekan , Ömer Dilsoz , Hakkari , Gûzereş , Neynika Dilî

The Status of Collective Memory and Memory Spaces in Ömer Dilsoz's Novels

Abstract

Omer Dilsoz is one of the contemporary Kurdish literature novelists and highlight motifs belonging to the culture, tradition and folklore of the Hakkari region in his novels. Additionally, the author highlights the dialectal characteristics of the Hakkari region in his texts, thereby also representing the linguistic memory of the region. The author's novels Neynika Dilî (2009) and Gûzereş (2014) were selected for this study. Hakkari has played an important role in the representation of collective memory not only as a fictional setting in Dilsoz's novels, but also as a historical, socio-economic, political and cultural setting. The present study explores representations of collective memory, belonging, othering and the processes of remembering and forgetting as depicted in Dilsoz's two novels. This study shows that the mirror Dilsoz carried around the Hakkari region and the local motifs he incorporated into his novels, which are the subject of this study, have enabled the collective memory of the Hakkari region to be represented in the field of modern literature.

Keywords

Collective memory , place , Ömer Dilsoz , Hakkari , Gûzereş , Neynika Dilî

Hafizeya Kolektîf û Rewşa Mekanên Hafizeyê di Romanên Omer Dilsozî

Abstract

Omer Dilsoz romannûsekî Edebiyata Kurdî yê îroj e û bi taybetî di romanên xwe da motîfên çand, nerît û folklora herêma Hekarîyê temsîl dike. Di heman demê da bi bikaranîna devoka herêma Hekarîyê ra hafizeya zimanî jî temsîl dike. Ji bo vê xebatê romanên nivîskarî Neynika Dilî (2009) û Gûzereş (2014) hatin hilbijartin. Hekarî di herdu romanên Dilsozî da ne bi tenê wek mekanekî fîksîyonî; lê belê wek mekanekî dîrokî, sosyo-ekonomîk, polîtîk û çandî hatiye temsîlkirin û ev temsîl ji bo hafizeya kolektîf roleke muhîm hilgirtiye. Armanca vê xebatê ew e ku di du romanên Dilsozî da temsîla hafizeya kolektîf, aîdîyet, vederkirin û pê ra jî rola bibîranîn û jibîrkirinê vekole. Ev xebat nîşan dide ku ew awêneya ku Dilsozî li herêma Hekarîyê gerandîye û motîfên heremî yên ku bi saya wê awêneyê di romanên xwe yên navhatî da bicîkirine, dibe sebeb ku hafizeya kolektîf ya herêma Hekarîyê di qada edebîyata modern da jî bê temsîlkirin.

Keywords

Hafizeya kolektîf , mekan , Omer Dilsoz , Hekarî , Gûzereş , Neynika Dilî

References

• Agamben, G. (2017). Tanık ve arşiv Auschwitz’den artakalanlar. Ali İhsan Başgül (Çev.). Ankara: Dipnot.
• Akın, R. Danışman, F. (2015). Bildiğin gibi değil. Metis Yayınları.
• Assman, J. (2018). Kültürel bellek eski yüksek kültürlerde yazı. hatırlama ve politik kimlik. Ayşe Tekin (Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Bergson, H. (2007). Madde ve bellek. Işık Ergüden (Çev.). Dost Kitabevi.
• Bergson, H. (2013). Metafiziğe giriş. Atakan Altınörs (Çev.). Paradigma.
• Connerton, P. (2018). Modernite nasıl unutturur. Kübra Kelebekoğlu. (Çev.). Sel.
• Connerton, P. (2019). Toplumlar nasıl hatırlar. Aladdin Şenel. (Çev.). Ayrıntı.
• Dilsoz O. (2009). Neynika dilî. Aram.
• Dilsoz, O. (2014). Hêvîyên birîndar gûzereş. J&J.
• Guha, R. (2006). Dünya-tarihinin sınırında tarih. Erkal Ünal (Çev.). Metis.
• Halbwachs, M. (2018). Kolektif hafiza. Banu Barış (Çev.). Heretik.
• Herman, J. (2016). Travma ve iyileşme. Tamer Tosun (Çev.). Literatür Yayınları.
• Hesiodos (1977). Hesiodos eseri ve kaynakları. Azra Erhat ve Sabahattin Eyüboğlu). (Çev.). Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Kristeva J. (1982). Powers and horror. An essay on abjection. Trans: Roudiez L. S. (Çev.). Columbia University Press.
• Kristeva, J. (2018). Korkunun güçleri. Nilgün Tutal. (Çev.). Ayrıntı.
• Levi, P. (2015). Così fu Auschwitz: testimonianze 1945-1986. Einaudi.
• Levi, P. (2013). Bunlar da mı insan. Zeyyat Selimoğlu (Çev.). Can.
• Mutluer, N. (2013). Cinsiyet halleri. Varlık.
• Nişanyan S, (2012). Sözlerin soyağacı: çağdaş türkçenin etimolojik sözlüğü. Everest.
• Nora P. (2006). Hafiza mekanları. Mehmet Emin Özcan. (Çev.). Dost Kitabevi
• Ricoeur, P. (2017). Hafiza, tarih, unutuş. M. Emin Özcan (Çev.). Metis.
• Said, E. (2020). Kış ruhu. Tuncay Birkan (Çev.). Metis.
• Sun, H. (2014) Kürt romanında travma ve psiko-politik çevrelenmişlik 2000’den sonra yazılı kürt romanı. (Teza masterê ya çapnebûyî). İstanbul Bilgi Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şarlo, B. (2012). Geçmiş zaman. Peral Bayaz Charum (Çev.). Metis.
• Zygmunt, B. & Raud R. (2018). Benlik pratikleri. Mehmet Ekinci. (Çev.). Ayrıntı.