NE DEMEK LAZIM; UYUŞTURUCU MU MADDE BAĞIMLILIĞI MI? UYUŞTURUCUYLA MÜCADELENİN TEMEL KAVRAMLARINA YÖNELİK UYGULAMA VE TARTIŞMALAR

Year 2017, Volume: 25 Issue: 2, 39 - 64, 01.04.2017

Erkan Yüksel

Abstract

Bu çalışmanın genel problemi uyuşturucu, madde kullanımı ve bağımlılığı ve bununla mücadele alanındaki literatürde dikkati çeken kavram karmaşasını ortaya koymak ve bu duruma ilişkin güncel, yaygın ve geçerli olduğu ileri sürülebilecek görüş ve tanımları sıralamaktır. Bu bağlamda madde, bağımlılık, diğer kavramlar, uyuşturucu, uyuşturucu türleri, konuya ilişkin siyasi ve kuramsal boyut, uyuşturucuyla mücadele, kampanyalar, akademik çalışmalar, medya rehberleri ve kavramların kullanımına ilişkin medyadaki güncel durum değerlendirilmeye çalışılmıştır. Çalışma uyuşturucu ile mücadele bağlamında bundan sonra atılacak adımlarda kullanılması muhtemel kavramların tanımlanması ve bu tanımlar arasında bir uzlaşmaya varılması adına önemli bir işlev görmektedir. Nitel anlamda çalışmada literatür taraması gerçekleştirilmiştir. Anadolu Üniversitesinin kütüphane olanaklarından yararlanılmıştır.

Keywords

Uyuşturucu, madde, bağımlılık, kampanya, medya

WHAT DOES IT MEAN; DRUG ADDICTION? PRACTICES AND DISCUSSIONS ON BASIC CONCEPTS OF DRUG-BASED WORK

Abstract

The general problem of this study is to lay out the complexity of the concepts in the literature on drugs, substance use and addiction and fight against it, and list the opinions and definitions that can be claimed to be current, widespread and valid. In this context, the current situation in the media regarding the use of substance, addiction, other concepts, drugs, drug types, politics and theoretical dimensions of the subject, drug struggle, campaigns, academic studies, media guides and concepts have been tried to be presented. The study has an important role in the context of clarifying the drugs in the name of identifying possible concepts to be used in the next steps, and in reaching a compromise between these definitions. Literature search was conducted in the framework of qualitative approach. In this context, the library facilities of Anadolu University were utilized.

Keywords

Drugs, substance, addiction, campaign, media

References

• Akgül, A., Kaptı, A. (T.y.) “Türkiye’nin Uyuşturucu İle Mücadele Politikası: Politika Süreç Analizi”, http://docplayer.biz.tr/258143-Turkiye-nin-uyusturucu-ile-mucadele- politikasi-politika-surec-analizi.html. (Erişim tarihi: 10 Şubat 2016.
• Alverez, M., Renedo, T. 1989. Extent and Patterns of Drug Use by Students at a
• Spanish University. Bull Narcotics, 46 (1-2), 117-119. Aşırdizer, M. (Haz.) 2012. Trafikte Alkol ve Uyuşturucu ile Etkin Mücadele Sempozyumu Sonuç Bildirgesi. 16 Ekim , Manisa. http://cbuadlitip4.tripod.com/sitebuildercontent/ sitebuilderfiles/ sb.pdf. (Erişim tarihi: Şubat 2016.
• Aydoğdu, H. ve Olçay Çam, M. 2013. Madde Kullanım Bozukluğu Olan ve Olmayan
• Ergenlerin Bağlanma Stilleri, Anne Baba Tutumları ve Sosyal Destek Algıları Yönünden Karşılaştırılması. Psikiyatri Hemsireleri Dergisi, 4(3),137-144. Azak, S. 2014. Bir Kamu Politikası Analizi Olarak Türkiye'de Uyuşturucu İle
• Mücadele. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Balcı, S., Gülveren, H. Balcı, M. 2015. “Madde Bağımlılığı Konulu Kamu Spotlarının
• Lise Öğrencilerince Değerlendirilmesi”. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 10 (6), 287-306. Balseven, A., Özdemir, Ç., Tuğ, A., Hancı, İ., Doğan, Y. 2002. “Madde Kullanımı
• Bağımlılıktan Korunma ve Medya”, Sürekli Tıp Eğitim Dergisi 11 (3), 91-93. Başar, Ö., Yılmaz, M. 2011. “Sinema Filmlerinde Bağımlılık Yaratan Maddelerin
• Kullanımına İlişkin Sahnelerin İçerik Analizi İle İncelenmesi”. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi 10 (19), 23-36. Belackova, V., Stastna, L., Miovsky, M. 2011. “Selling by Drugs: Content Analysis of
• The Coverage of Illicit Drugs in Diffirent News Media Types and Formats”, Drugs: Education, Prevention and Policy 18(6), 477-489. Beyazyürek, M., Şatır, T.T. 2000. “Madde Kullanım Bozuklukları”, Psikiyatri Dünyası , 50-56.
• Bowden V. R., 1990. “The Relationship Between Family Functioning and Adolescent
• Substance Use”. D.N.Sc. Thesis, University of San Diego, California United States. Çağlayan, H. (2015). Güzellikler İçinde Sunulan Zehir Bonsai, Eroin, Esrar, Kokain
• Morfin, Captagon. Ankara: Biyografi Net Yayınları. Çetin, Y. 2013. “Madde Bağımlılığı ve Yalova Ölçeğinde Madde bağımlılığı Algısı”
• Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. Destici, M. 2015. “Türkiye’deki son 10 yıl değerlendirildiğinde uyuşturucu en az yüzde arttı”, Doğrulukpayı. http://www.dogrulukpayi.com/beyanat/552e102232d52. (Erişim tarihi: 10 Şubat 2016)
• Dönmezer, S. 1994. Kriminoloji.(8. Baskı). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• Ergenç, G., Yıldırım, E. (Ed.) 2007. Madde Kullanımını Önleme Kılavuzu. http://docplayer.biz.tr/332106-Madde-kullanimi-onleme-klavuzu.html. (Erişim tarihi: Şubat 2016)
• Flaherty, J.A., Richman, J.A. 1993. “Substance Use and Addiction Among Medical
• Students, Residents and Physicians”, Psychiatr Clinics of North America, 16 (1), 189- Güleç, G., Köşger, F., Eşsizoğlu, A. 2015. “DSM-5'te Alkol ve Madde Kullanım
• Bozuklukları”, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 7(4), 448-460. Gültekin, B. ve Gültekin, T. (T.y.). “Trafikte Alkol ve Uyuşturucu Kullanımı ile Mücadelede Medya Liderliğinde Yürütülecek İletişim ve Sanat Kampanyaları”, http://cbuadlitip5.tripod.com/sitebuildercontent/sitebuilderfiles/09-02-02-btg.pdf. (Erişim tarihi: 8 Şubat 2016)
• Işık, M. 2013.Türkiye'nin Madde Kullanımı ve Bağımlılığı ile Mücadele Politikasının
• Stratejik İletişim Yaklaşımı Çerçevesinde Değerlendirilmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi. İlhan, M.N. 2014. “Yüksek Riskli Uyuşturucu Madde Kullanımı”, Türkiye Uyuşturucu Raporu , 52. http://www.kom.pol.tr/tubim/SiteAssets/Sayfalar/T%C3%BCrkiye- Uyu%C5%9Fturucu
• Raporu/TUBIM%202014%20TURKIYE%20UYUSTURUCU%20RAPORU_TR.pdf
• (Erişim tarihi: 5 Şubat 2016)
• Karaman, İ. 2014. “Bağımlılık”, Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Platformu. http://www.sdplatform.com/Dergi/740/%20Bagimlilik.aspx
• (Erişim tarihi: 24 Kasım ) Karavuş, S., 5 Şubat 2016. Sağlık Bakanlığı Sağlığın Geliştirilmesi Genel
• Müdürlüğünde Uyuşturucuyla Mücadele İletişim Kurulu toplantısında yaptığı sunum, Ankara. Kasatura, İ. 1998. Gençlik ve Bağımlılık. İstanbul: Evrim.
• Mutlu, E., Çetin, MK., Saçaklı, G. 2013. “Uyuşturucu Madde Bağımlılığı Tedavisi”
• EMCDDA 2013 Ulusal Raporu [2013 Türkiye Uyuşturucu Raporu], 78-87. http://www.sck.gov.tr/oecd/2013%20T%C3%BCrkiye%20Uyu%C5%9Fturucu%20Ra poru.pdf (Erişim tarihi: 5 Şubat 2016)
• Neumann, W.L. 1997. Social Research Methods: Qualitative and Quantitative
• Approachs. Boston: Allyn and Bacon. Ögel, K. (Yay.Haz.) 2002. Madde Bağımlılarına Yaklaşım ve Tedavi. İstanbul: IQ
• Kültürsanat Yayıncılık. Ögel, K., Taner, S., Eke, C.Y., Erol, B. 2004. “Madde Bağımlılığını Önlemede
• Öğretmen ve Ebeveyn Eğitimlerinin Etkinliğinin Değerlendirilmesi”, Anadolu Psikiyatri Dergisi 5, 213-221. Ögel, K. 2002. Türkiye’de Madde Bağımlılığı. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık/
• Araştırma-İnceleme Dizisi. Ögel, K., Onur, N. 2009. 99 Sayfada Uyuşturucu ve Gençlik. İstanbul: Türkiye İş
• Bankası Kültür Yayınları. Özcan, B., Deniz, F. 2014. “Uyuşturucu Madde Politikası: Yasalar, Stratejiler ve Ekonomik Analizler”, Türkiye Uyuşturucu Raporu , 35. http://www.kom.pol.tr/tubim/SiteAssets/Sayfalar/T%C3%BCrkiye- Uyu%C5%9Fturucu
• Raporu/TUBIM%202014%20TURKIYE%20UYUSTURUCU%20RAPORU_TR.pdf (5 Şubat 2016)
• Özer, Ö. 2013. “Medyanın Etkilerine Yönelik Yaklaşımlar”, İletişim Kuramları. Yüksel
• E. (Ed.). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, ss. 60-101. Özmen, F., Kubanç, Y. 2013. “Liselerde Madde Bağımlılığı- Mevcut Durum ve Önerilere İlişkin Okul Müdürleri ve Öğretmenlerin Bakış Açıları”, International
• Periodical for the languages. Literature and history of Turkish or Turkic 8(3), 357- , http://www.turkishstudies.net/Makaleler/1165373919_Kuban%C3%A7Yasemin- vd-ss_S-357-382.pdf(Erişim tarihi: 10 Şubat 2016)
• Öztürk, M.O. 2001. Ruh Sağlığı ve Hastalıkları, 8. Basım, Ankara: Nobel Tıp Kitabevleri.
• Rocha-Silva, L. Miranda,S., Erasmus, R. 1996. Alcohol, Tobacco and other Drug Use
• Among Black Youth. Güney Afrika: Human Sciences Research Council. http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED403368.pdf. (Erişim tarihi: 10 Şubat 2016.
• Saraçlı Ö. 2007. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Öğrencilerinde Sigara, Alkol ve Madde
• Kullanımı ile İlişkili Bireysel ve Psikososyal Faktörler. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi, Zonguldak: Karaelmas Üniversitesi Tıp Fakültesi. Sevdim, A. E. 2014. Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde İmal ve Ticareti Suçu. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Sevgi, M.A., Ögel, K., Cömert, I.T., Eke, C.Y. (Haz.) (T.y.) Günebakan Madde Bağımlılığını Önleme Eğitim Programı. İstanbul: Yeniden Sağlık ve Eğitim Derneği. Solmaz, A., Okumuş, M. 2015. “Yeni Bir Uyuşturucu Madde Olan Bonzai
• Haberlerinin İnternetten Sunumu: www.milliyet.com.tr” Örneği. Selçuk İletişim 8 (4), 356. Şahin, M. 2007. Madde Bağımlılığı Konusunda Türkiye’de Yapılmış Lisansüstü
• Tezler Üzerine Bir Değerlendirme. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. Şahiner, İ.V., 5 Şubat 2016. Sağlık Bakanlığı Sağlığın Geliştirilmesi Genel
• Müdürlüğünde Uyuşturucuyla Mücadele İletişim Kurulu toplantısında yaptığı sunum, Ankara. Tapia, C., R, Craviate., P De La Rosa, B., Valaz, C. 1995. “Risk Factors Inhalant
• Abuse in Juvenile Offenders the Case Mexico”. Addiction, 90, 43-49. Tieberghien, J. 2014. The Role of the Media in the Science-Policy Nexus. Some
• Critical Reflections Based on a Analysis of the Belgian Drug Policy Debate (1996
• ). İnternational Journal of Drug Policy, 25, 276-281. Tosun, M. 2008. “Madde Bağımlılığına Genel Bakış”. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
• Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri. Türkiye’de Sık Karşılaşılan Psikiyatrik Hastalıklar Sempozyum Dizisi No 62, 201-220. Uzbay, İ. 2015. Madde Bağımlılığı Tüm Boyutlarıyla Bağımlılık ve Bağımlılık Yapan
• Maddeler. İstanbul: Tıp Kitabevi. Uzbay, T.İ., 2009a. “Ülkemizdeki Temel Sorunlar ve Madde Bağımlılığı ile Mücadele”, Mised Türk Eczacılar Birliği Meslek İçi Sürekli Eğitim Dergisi 21-22. Aralık 2009, s.73-79.
• Uzbay, T.İ., 2009b. “Madde Bağımlılığının Tarihçesi, Tanımı, Genel Bilgiler ve Bağımlılık Yapan Maddeler”, Mised Türk Eczacılar Birliği Meslek İçi Sürekli Eğitim Dergisi 21-22. Aralık 2009, s.5-15.
• Uzuntok, M. 2008. Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde İmal ve Ticaret Suçları.
• Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Webb, E., Ashton, G.H., Kely, P., Kamali, F. 1998. An Update on British Medical
• Students’ Lifestyles. Medical Education 32, 325-331. Yancar, C. 2005. “Madde Bağımlılarında İkinci Eksen Komorbidite ve Kişilik
• Özelliklerinin Bağımlılık Şiddeti ve Yaşam Kalitesine Etkisinin Değerlendirilmesi.” http://docplayer.biz.tr/5641480-Madde-bagimlilarinda-ikinci-eksen-komorbidite-ve- kisilik-ozelliklerinin-bagimlilik-siddeti-ve-yasam-kalitesine-etkisinin- degerlendirilmesi.html.(Erişim tarihi: 10 Şubat 2016)
• Yılmaz, N. 2015. Alkol ve Madde Bağımlılığı: Bireysel ve Toplumsal Sonuçları
• Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. Yüksel, E., Kaya, A.Y., Koçak, A., Aydın, S. 2014. Check Up Sağlık İletişimi. Konya: Literatürk. İnternet Kaynakları
•  “2015 Uluslararası uyuşturucu kullanımı ve kaçakçılığı ile mücadele”, (T.y.). http://www.milliyet.com.tr/2015-uluslararasi-uyusturucu-pembenar-detay- genelsaglik-2079616. (Erişim tarihi: 10 Şubat 2016)
•  “AMATEM Merkezleri”, (T.y.). Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. http://www.saglik.gov.tr/Hastahaklari/belge/1-39059/amatem- merkezleri.html(Erişim tarihi: 10 Şubat 2016)
•  “Beyağaç İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü Okullarda Madde Bağımlılığı Önleme Projesi”, (T.y.). http://beyagac.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2013_03/20050709_okullardamadd ebamllnnlemeprojesi.docx(Erişim tarihi: 10 Şubat 2016.
•  “Madde Bağımlılığı ile Mücadele Dokümanları”, Bir Psikolojik Danışmanın Günlüğü. (T.y.). http://pdrgunlugu.net/madde-bagimliligi-ile-mucadele- dokumanlari(Erişim tarihi: 10 Şubat 2016)
•  “Madde Bağımlılığı Tanı ve Tedavi Kılavuzu El Kitabı” (T.y.). Ankara: Sağlık Bakanlığı. http://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/maddebagimliligi.pdf. (Erişim tarihi: 7 Şubat 2016)
•  “Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezleri Yönetmeliği”, Resmi Gazete, 29 Aralık http://www.saglik.gov.tr/TR/dosya/1-88171/h/madde-bagimliligi- yonetmeligi.pdf. (Erişim tarihi: 10 Şubat 2016)
•  “Madde Bağımlılığı”, http://www.yesilay.org.tr/tr/bagimlilik/madde-bagimliligi?print=1  “Madde Kullanımı ve Bağımlığı ile Kaçakçılığının Önlenmesi Alanlarında Tespit Edilen Sorunlar ve Çözüm Önerileri TBMM Meclis Araştırma Komisyonu Raporu Özeti”, 2009. https://www.tbmm.gov.tr/docs/madde_kullanimi_ve_bagimliligi.pdf.
• (Erişim tarihi: 10 Aralık 2015)
•  “Madde ve Madde Kullanımı ile Mücadelede Görsel-İşitsel Medyanın Rolü El Kitabı”, (T.y.), TUBİM ve RTÜK (Haz.). http://www.kom.pol.tr/tubim/SiteAssets/Sayfalar/MedyaKitap%C3%A7%C4%B1% C4%9F%C4%B1/ medya_kitap.pdf (Erişim tarihi: 10 Aralık 2015)
•  “Okullarda Madde Kullanımı ve Bağımlılığını Önleme Projesi”, (T.y.). http://yeniden.org.tr/makale/176-okullarda-madde-kullanimi-ve- ba%C4%9Eimlili%C4%9Eini-%C3%96nleme-projes%C4%B0.html. (Erişim tarihi: Şubat 2016.
•  “TADOC’un Amacı” (T.y.). http://www.kom.pol.tr/tadoc/Sayfalar/Amac%C4%B1m%C4%B1z.aspx.(Erişim tarihi: 2 Şubat 2016.
•  “Türkiye Büyük Millet Meclisi Uyuşturucu Başta Olmak Üzere Madde Bağımlılığı ve Kaçakçılığı Sorunlarının Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırma Komisyonu Raporu (TBMM AKR)”, 2008. https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem23/yil01/ss323.pdf(Erişim tarihi: 10 Aralık 2015)
•  “Türkiye Cumhuriyeti Anayasası”. https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa_2011.pdf. (Erişim tarihi: 1 Şubat
•  “Ulusal Uyuşturucu Politika ve Strateji Belgesi 2013-2018 (UUPSB)”, 2013.
• Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık. http://www.kom.pol.tr/tubim/SiteAssets/Sayfalar/Ulusal-Uyu%C5%9Fturucu- Politika-ve-Strateji- Blegesi/Ulusal%20Uyu%C5%9Fturucu%20Politika%20ve%20Strateji%20Belgesi %202013-2018.pdf(Erişim tarihi: 10 Şubat 2016)  “Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi” (T.y.), https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ tarama.jsp (Erişim tarihi 5 Şubat 2016)  http://heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.journals/pacrimlp14&div=17&g_sent
• =1&collection=journals  http://researchnews.osu.edu/archive/aboveinfluence.htm  http://www.academia.edu/4157112/Chapter_4_The_Future_of_Hong_Kong_s_A nti
• Drugs_Campaign_Prospective_Practitioners_Views_on_Engaging_in_Drug_Abu se_Work_Attitudes_Toward_Young_Drug_Users_and_Satisfaction_with_Drugs_ Education  http://www.drugs.health.gov.au/internet/drugs/publishing.nsf/content/campaign4  http://www.futuresofpalmbeach.com/anti-drug-campaign-research  https://www.academia.edu/2961622/Oxford_antibegging_campaign_effectivenes s_evaluation  https://www.academia.edu/6510076/Drug_Prevention_Campaign_of_Las_Pinas_ City  http://heb.sagepub.com/content/8/3/209.short  http://mentorinternational.org/projects.php?nav=2-6 Kitap ve Raporlar
•  “Türkiye Büyük Millet Meclisi Uyuşturucu Başta Olmak Üzere Madde Bağımlılığı ve Kaçakçılığı Sorunlarının Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırma Komisyonu Raporu (TBMM AKR)”, 2008. https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem23/yil01/ss323.pdf (Erişim tarihi: 10 Aralık 2015.
•  “Uyuşturucu Madde Olayları Genel Değerlendirmesi”, 1994. Ankara: Emniyet
• Genel Müdürlüğü Narkotik Şube Müdürlüğü.  “Uyuşturucuyla Mücadele Yüksek Kurulu (UMYK) Faaliyet Raporu-Temmuz 2014
• Temmuz 2015”. Hizmete Özel. Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık.
•  Madde Bağımlılığı Tanı ve Tedavi Kılavuzu El Kitabı 2011. T.C. Sağlık Bakanlığı
• Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Ankara: Pozitif Matbaa  T.C. Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı Gençlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü (TCME). (1987). Gençlik ve Uyuşturucu Madde Alışkanlığı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi. Gazete
• “2014 Türkiye uyuşturucu raporunda korkunç rakam”, Hürriyet, 28 Aralık 2014. http://www.hurriyet.com.tr/2014-turkiye-uyusturucu-raporunda-korkutucu-rakam
• (Erişim tarihi: 10 Şubat 2016. Teşekkürler
• Bu makalenin hazırlanmasında, medya ve uyuşturucu bağlantısı konusunda danışmanlığım altında tez çalışmalarını sürdüren Havva Şekercioğlu ile Öğr. Gör. Nur Demir’e temin ettikleri kaynaklar, yönelttikleri sorular ve medya içerik analizi katkıları dolayısıyla teşekkür ederim.