Ortadoğu'da Helen Kültürü ve İslam'ın ilk Devirlerinde Tercüme Faaliyetlerine Etkisi

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 3, 307 - 322, 30.12.2019

Mürsel Tekin

Öz

Tarihte birçok
uygarlığa ev sahipliği yapmış olan Ortadoğu, yüzyıllar boyunca iki büyük güç
olan Persler ile Yunanların mücadelelerine tanık olmuş bir coğrafyadır. M.Ö.
IV. Yüzyılda Büyük İskender’in doğu seferiyle birlikte bu mücadele farklı bir
karaktere büründüğü söylenebilir. Kral İskender’in Yunan kültürünü beraberinde
getirmesi ve bunu sistemli bir şekilde yerel kültüre entegre etmesiyle Helenizm
ortaya çıkmıştır. İskender’in Mısır’da kurduğu “İskenderiye Okulu” başta olmak
üzere, birçok bilim merkezinin de etkisiyle antik Yunan kültürü ve felsefesi
tüm Ortadoğu’ya hızla yayılmaya başlamıştır. Miladi VII. Yüzyılda Arap
yarımadasında ortaya çıkan İslam dini, ortaya çıktığı coğrafya itibariyle
kendisini yüzyıllardır süregelen Pers-Yunan mücadelesinin ortasında bulmuştur.
İslam, özellikle ilk yüzyıllarda siyasi ve kültürel anlamda bu iki medeniyetin
etkilerini üzerinde hissetmiştir. Yeni fetihler neticesinde farklı
medeniyetleri bünyesinde barındırmaya başlayan İslam devleti, gerek siyasi
gerekçelerle gerekse karşılaştığı yeni kültürleri tanımak maksadıyla tercüme
faaliyetlerine girişmiştir. İslam düşüncesinin oluşumunda büyük etkiye sahip
olan bu tercümeler, siyasi ilişkilerle paralel bir eğilim göstermiştir
denilebilir. Yapılan çeviriler, bazı dönemlerde yönünü doğuya dönmekle beraber
ekseriyette antik Yunan felsefe ve biliminin aktarımı şeklinde aksetmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Ortadoğu, Helenizm, İslam Düşüncesi, Tercüme Faaliyetleri

Kaynakça

• ABAT, R. (2009). “İslam Düşüncesi ve Medeniyetinin Gelişiminde Tercüme Hareketleri ve Nusaybin Medresesinin Etkisi”. (Ed.) TAŞ, K.Z., Geçmişten Günümüze Nusaybin Sempozyum Bildirileri, sf.205, Ankara, Nobel Yayın Dağıtım. AVCI, C. (2015). İslam-Bizans İlişkileri, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları. BAYRAKDAR, M. (2009). İslam Felsefesine Giriş, Ankara, Türk Diyanet Vakfı Yayınları. CHAMOUX, F. (2002). Hellenistic Civilization, Cornwall, Blackwell Publishing. CLOT, A. (2007). Harun Reşid ve Abbasiler Dönemi, (Çev.) DEMİRTAŞ, N., İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları. CÖHCE, S. (2009). “İslam Hakimiyeti Dönemine Kadar Ana Hatlarıyla Nusaybin ve Çevresi”. (Ed.) TAŞ, K.Z., Geçmişten Günümüze Nusaybin Sempozyum Bildirileri, sf.93, Ankara, Nobel Yayın Dağıtım. DEMİRCİ, M. (2016). Beytü’l Hikme, İstanbul, İnsan Yayınları. DORU, N. (2017). “Süryaniler ve Felsefe”. (Ed.) ÇETİNKAYA, B.A., Doğu’dan Batı’ya Düşüncenin Serüveni, c.I, sf.869, İstanbul, İnsan Yayınları. DROYSEN, G.J. (2007). Büyük İskender Tarihi, (Çev.) BAYKAL, B.S., İstanbul, Dharma Yayınları. EKİNCİ, A. (2006). Ortaçağ’da Urfa Efsane, Tarih, İnanç, İlim ve Felsefe Kenti, Ankara, Gazi Kitabevi. GOLDZİHER, I. (2016). Klasik Arap Literatürü, (Çev.) YÜKSEL, A.-ER, R., İstanbul, Vadi Yayınları. GUTAS, D. (2015). Yunanca Düşünce Arapça Kültür, (Çev.) ŞİMŞEK, L., İstanbul, Kitap Yayınevi. HERODOTOS. (2014). Herodot Pers-Yunan Savaşları, (Haz.) GEZİK, H., İstanbul, Parola Yayınları. HERODOTOS. (2019). Tarih, (Çev.) ÖKMEN, M., İstanbul, Türkiye İş Bankası Yayınları. HODGSON, M.G.S. (1995). İslam’ın Serüveni, (Çev.) KARABAŞOĞLU, M., İstanbul, İz Yayıncılık. KEKLİK, N. (1969). İslam Mantık Tarihi ve Farabi Mantığı, c.I, İstanbul, Edebiyat Fakültesi Basımevi. KUR’AN., (Sad.) YILMAZ, S., İstanbul, Ayfa Basımevi. KURTOĞLU, Z. (2000). Plotinos’un Aşk Kuramı, Bursa, Asa Kitabevi. LEWİS, B. (2016). Ortadoğu İki Bin Yıllık Ortadoğu Tarihi, (Çev.) KÖLAY, S., Ankara, Arkadaş Yayınları. MANSEL, A.M. (2014). Ege ve Yunan Tarihi, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları. MEMİŞ, E. (2001). Eski Çağ Tarihinde Doğu-Batı Mücadelesi, Konya, Çizgi Kitabevi. NASR, S.H.-LEAMAN, O. (2011). İslam Felsefesi Tarihi, c.I, (Çev.) ÖÇAL, Ş.-BAŞOĞLU, T.,İstanbul, Açılım Kitap Yayınları. NEDİM, M.İ. (2017). El-Fihrist, (Ed.) YOLCU, M., İstanbul, Ravza Yayıncılık. O’LEARY, D.L. (2003). İslam Düşüncesi ve Tarihteki Yeri, (Çev.) KUTLUAY, Y.-YURDAYDIN, H., İstanbul, Pınar Yayınları. PONTİNG, C. (2017). Yeni Bir Bakış Açısıyla Dünya Tarihi, (Çev.) ÖZBİLEN, E.B., İstanbul, Alfa Basımevi. REFİK, A. (1931). Büyük İskender, İstanbul, Kanaat Kütüphanesi. SÖYLEMEZ, M.M. (2017). Bilimin Yitik Şehri Cundişapur, Ankara, Ankara Okulu Yayınları. SUÇİN, M.H. (2012). Dünden Bugüne Arapça Çevirinin Serüveni, Ankara, Kurgan Edebiyat Yayınları. ŞEŞEN, R. (1979). “İslam Dünyasındaki İlk Tercüme Faaliyetlerine Umumi Bir Bakış (Başlangıç-m. X. Asırlar)”. İslam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, c.7, sf.3. TABERİ, M. (2007). Tarih-i Taberi, c.I, (Çev.) GÜRTUNCA, F., İstanbul, Sağlam Yayınevi. TANİLLİ, S. (2015). Yüzyılların Gerçeği ve Mirası, c.I, İstanbul, Türkiye İş Bankası Yayınları. TURAN, Ö. (2002). Tarihin Başladığı Nokta Ortadoğu, İstanbul, Step Ajans. TÜRKER, S. (2003). “İslam Düşüncesinin Gelişiminde Tercüme Faaliyetlerinin Rolü”. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, s.3, sf.223. TÜRKER, S. (2012). “İslam Siyasetinde Ana Etken Olarak Roma Eğilimi”. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, s.21, sf.195. ÜLKEN, H.Z. (1997). Uyanış Devirlerinde Tercümenin Rolü, İstanbul, Ülken Yayınları. VURAL, M. (2016). İslam Felsefesi Tarihi, Ankara, Elis Yayınları.