16. YÜZYIL TEZKİRE MÜELLİFLERİNİN GÖZÜNDEN KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN

Yıl 2023, , 45 - 63, 31.01.2023

Halis Aydın , Süleyman Anıl Tombak

https://doi.org/10.20322/littera.1168396

Öz

Osmanlı Devleti’nin onuncu padişahı olan Kanuni Sultan Süleyman, babası Yavuz Sultan Selim gibi şair sultanlardandır. Kanûnî Sultan Süleymân, şiirlerinde Muhibbî mahlasını kullanır. Şehzadeliği ve sultanlığı dönemlerinde şairlerle yakın ilişkiler kuran Sultan Süleyman, pek çok şaire hamilik etmiş ve onlara yüce ihsanlarda bulunmuştur. Şairlere/yazarlara hamilik yapması onları koruyup kollaması sebebiyle edebiyat çevresinde oldukça sevilen Sultan Süleyman, bu ve bu gibi sebeplerle XVI. yüzyıl tezkirelerinde kendisine oldukça geniş bir çerçevede yer bulmuştur. Tezkirelerde sultanın yaşam öyküsünün, fetihlerinin ve imaretlerinin yanı sıra şair kimliği de eksiksiz bir şekilde belirtilmiştir. Bu bölümlerde sultanın şiirlerinin yanı sıra sultana sunulan ve ona atfedilen şiirlere de oldukça geniş bir şekilde yer verilmiştir. Bu çalışmada XVI. yüzyıl tezkirelerinden hareketle şair sultanlardan olan Kanuni Sultan Süleyman’ın hayatı, sanatı, imaretleri ve hamiliğiyle ilgili değerlendirmeler ele alınacaktır. Ahdî, Beyânî, Kınalı-zâde Hasan Çelebi, Sehî ve Latîfî tezkirelerinde padişahlar içinden şairlik yapanlar için ayrı bir başlık açılmıştır. Diğerlerinden farklı olarak Âşık Çelebi’de ise ayrı bir bölüm olmamasına karşın tezkirenin “Fasl-ı Evvel” ve “Mukaddime” bölümlerinde padişahların şairlikleriyle ilgili değerlendirmeler yapılır. Çalışmada; padişahla ilgili kullanılan başlıklar, saltanatının nasıl geçtiği, hamilikleri, verilen şiir örneklerinde bulunan odak unsuru, şairin biyografisinde kullanılan kelime kadrosu, sultanın ön plana çıkarılan özelliği, verilen şiir örneklerinin adeti ve içeriği, sultanın mahlasının sunum şekli, bilgilerin aktarılış sırası gibi çeşitli konulara değinilerek bu değerlendirmeler ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kanuni, tezkire, şair, 16.yüzyıl

Kaynakça

• Canım, Rıdvan (2018). Tezkiretü’ş-şu’arâ ve Tabsıratü’n-nuzamâ. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-216998/latifi-tezkiretus-suara-ve-tabsiratun-nuzama.html (Erişim tarihi: 25.08.2022).
• İpekten, Haluk vd (2017). Heşt Bihişt. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56165,hest-bihistpdf.pdf (Erişim Tarihi: 25.08.2022)
• İsen, Mustafa (2010). Tezkireden Biyografiye. İstanbu: Kapı Yayınları.
• İsen, Mustafa (2017). Künhü’l-ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194288/kunhul-ahbarin-tezkire-kismi.html (Erişim Tarihi: 25.08.2022).
• İsen, Mustafa, Kılıç Filiz vd (2011). Şair Tezkireleri. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Kılıç, Filiz (2018). Âşık Çelebi Meşâirü’ş-şu’arâ. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-210485/asik-celebi-mesairus-suara.html (Erişim Tarihi: 25.08.2022).
• Kılıç, Remzi (2020). “Kanuni Sultan Süleyman'ın Tebriz Seferi (1548-1549) ve Nahçıvan- Revan-Karabağ (1552-1554) Seferleri ve Sonuçları”. Journal of Universal History Studies, 3 s. 191-215.
• KURNAZ, Cemal (2011) “Kanunî’nin En Sevdiği Şairdi: Hayâlî Bey”, Dil ve Edebiyat, Haziran sayısı, S. 16-33.
• Solmaz, Süleyman (2018). Ahdî ve Gülşen-i Şu’arâ. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-201251/ahdi-gulsen-i-suara.html (Erişim Tarihi: 25.08.2022).
• Sungurhan, Aysun (2017). Beyânî Tezkiresi. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194495/beyani-tezkiresi-tezkiretus-suara.html (Erişim Tarihi: 25.08.2022).
• Sungurhan, Aysun (2017). Kınalı-zâde Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-şu’arâ. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194494/kinalizade-hasan-celebi-tezkiretus-s-uara.html (Erişim Tarihi: 25.08.2022).
• Tökel, Dursun Ali (2019). Divan Şairi Diyor ki. İstanbul: Ketebe Yayınevi.