KAHRAMANIN YOLCULUĞUNDA DİŞİL VARLIKLAR: KARAÇAY-MALKAR NART DESTANLARI ÖRNEĞİ

Yıl 2018, , 101 - 125, 29.01.2018

Aynur Koçak , Sümeyye Kübra Gündoğdu

https://doi.org/10.20322/littera.356882

Cited By: 1

Öz

Çalışmada Karaçay-Malkar Nart destanlarından en bilinen altı kahramanın erginlenme yolculuğunda yaratıkların ve doğa-üstü varlıkların etkileri dişil varlıklar üzerinden incelenecektir. Yapılan incelemeye göre dişil tanrısal varlıklar kahramanın yolculuğuna üç ana noktada etki eder. Kutsal dişinin kahramanın hayatına dokunduğu ilk an doğumdur. Destanlarda Nart kahramanlarının annelerinin mutlaka kozmik anne figürünün bir tezahürü olduğu ve kahramanın anne tarafından soyunun hayatına etki bakımından daha önemli olduğu gözlemlenmiştir. Dişil varlıkların kahramanın hayatına ikinci ana etkisi kut vermedir. Dişil varlıklar kahramanları erginlenmenin yaşanacağı ana aksiyondan önce kutsarlar ve ona güç bahşederler. Diğer bir deyişle kahraman, doğuştan gelen yeteneğinin uyanması için bir “doğa-üstü dişi”den yardım, tılsım, kut alır ve zirve aksiyondan önce metafizik dünyaya adım atmış olur. Ayrıca kutsal bir dişi figürü kahramanı aksiyona hazırlar ve onu amacına doğru yönlendirir. Yani “maceraya çağrı”yı yapan bir rehber konumundadır. Son olarak Nart Destanlarında kahramanı sınayarak onun erginlenmesine etki eden varlıkların Mitolojik Ana kompleksine bağlı, kutsal dişi figürünün bir parçası olduğu gözlemlenmiştir. Kahramandan kutsal dişiyi alt etmesi, bir atakta bulunması ya da en azından atağı savuşturması beklenmektedir. Bunun yanında sırra-erme ve erginlenmeden sonra da kutsal dişiler kahramanın hayatından çekilmez. Kahramanı eğitmek ve gerektiğinde ona akıl vermek üzere her daim hazırdır. Bu bildiride yukarıdaki plan doğrultusunda kahramanın başarılı olabilmesi için dişil varlıkların etkisi senkronik olarak analiz edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Karaçay Malkar Nart destanları, erginlenme, dişi figür, mitolojik ana.

Kaynakça

• ARMSTRONG, K. (2014). Mitlerin Kısa Tarihi. çev. Dilek Şendil. İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• ATEŞ, M. (2012). Mitolojiler ve Semboller-Ana Tanrıça ve Doğurganlık. İstanbul: Milenyum.
• BAYAT, F. (2015). Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• BAYAT, F. (2015). Türk Kültüründe Kadın Şaman. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• BAYAT, F. (2016). Türk Mitolojik Sistemi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• BERKTAY, F. (2016). Tek Tanrılı Dinler Karşısında Kadın. İstanbul: Metis.
• CAMPBELL, J. (2013). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. çev. Sabri Gürses. İstanbul: Kabalcı.
• CAMPBELL, J., & MOYERS, B. (2009). Mitolojiler ve Hikayeler, Mitolojinin Gücü. çev. Z. Yaman. İstanbul: Mediacat.
• ÇORUHLU, Y. (2013). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı.
• ELİADE, M. (2014). Dinler Tarihine Giriş. çev. L. Arslan. İstanbul: Kabalcı Yayncılık.
• ELİADE, M. (2014). Şamanizm. çev. İ. Birkan. Ankara: İmge Kitabevi.
• İNAN, A. (2006). Tarihte ve Bugün Şamanizm, Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• İNAYET, A. (2010). Yalmavuz-Celmoğuz. İstanbul: Bilge Kültür-Sanat.
• KOÇAK, A. (2016). Mitlerle Varoluş Yolculuğu. İstanbul: Alfa Basıl Yayın Dağıtım.
• KORKMAZ, E. (2008). Eski Türk İnançları ve Şamanizm Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Anahtar Kitaplar.
• MASCETTİ, M. D. (2000). İçimizdeki Tanrıça. Çev. B. Çorakçı. İstanbul: Doğan Kitapçılık.
• RADLOFF, W. (2012). Türklük ve Şamanlık. İstanbul: Örgün Yaınları.
• RANK, O. (2016). Kahramanın Doğuşu Miti. çev. G. Yavaş. İstanbul: Pinhan.
• ROUX, J. P. (2011). Türklerin ve Moğolların Eski Dini. çev. A. Kazancıgil. İstanbul: Kabalcı.
• TANZİLA, Hacılanı, Hapçalanı TATYANA, Gelelanı ARİUVKA. Karaçay-Malkar Edebiyatı. Başlangıçtan Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi. C:22. Kültür Bakanlığı Yayınları (e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78553/karacay--malkar-edebiyati-22-cilt.html).