ENDERUNLU KÂMİL VE ŞİİRLERİ

Yıl 2019, , 71 - 93, 26.01.2019

Beyhan Kesik

https://doi.org/10.20322/littera.501592

Öz

Enderun, Osmanlılarda
idarî ve askerî kadroların yetiştirilmesi için oluşturulan saray okuludur.
Medrese dışındaki en önemli eğitim kurumu olarak dikkati çeker. Fatih zamanında
gerçek yapısına kavuştuğu söylenen bu kurumda ırk ve kan bağı yerine kültür ve
disiplin temel prensipler olarak benimsenmiştir ve devletin ihtiyacı olan
kadrolar bu anlayışla yetiştirilmiştir. Genellikle aileleriyle ilgisi kalmayan
devşirme çocukların, belli bir eğitime tabi tutulduktan sonra alınıp yetiştirildiği
yer olarak dikkati çeker. Yetiştirme faaliyetleri, Büyük ve Küçük Odalar, Doğancı Koğuşu, Seferli Koğuşu,
Kiler Odası, Hazine Odası ve Has Oda olmak üzere yedi kademe şeklinde
sürdürülmüştür. Bunlardan IV. Murat zamanında oluşturulan Seferli Koğuşu,
başlangıçta çamaşırhane olarak kullanılırken çalışmaların sanata
kaydırılmasıyla şair, musikişinas, hanende, kemankeş, pehlivan, berber vb.
meslek dallarında gençlerin yetiştiği bir koğuşa dönüşmüştür. Bu koğuşta
yetişen şairlerden biri de Enderunlu Kâmil’dir. Akkâ muhafızı Tâhir
Ömer’in torunu ve Tâhir Ali Bey’in oğlu olan Kâmil, Sultan I. Abdülhamit
zamanında (1174-1789) devlete isyan eden dedesinin ve babasının idam
edilmesiyle Cezayirli Gazi Hasan Paşa tarafından kardeşi Enderunlu Fâzıl ile
birlikte İstanbul’a getirilip Enderun’a alınmıştır ve burada Seferli Koğuşu’nda
görevlendirilmiştir. Kaynaklarda, 28 yaşındayken asrının ender
şairlerinden olabilecekken vefat ettiği ve şiirlerinin kaybolduğu bilgisi yer
almaktadır.

            Bu çalışmayla Kâmil’in bir şiir mecmuasında yer alan 12
manzumesi tanıtılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Enderun, saray okulu, eğitim, şair

Kaynakça

• Arslan, Mehmet (hzl.) (2010). Tayyâr-zâde Atâ Osmanlı Tarihi, Târîh-i Enderûn. C. 4. İstanbul: Kitabevi Yay. 547-548.
• Bursalı Mehmed Tâhir (2000). Osmânlı Müellifleri. C. II. Ankara: Bizim Büro Yay. 371.
• Çiftçi, Ömer (hzl.) (2017). Fatîn Davud Hâtimetü’l-Eş‘âr (Fatîn Tezkiresi). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55976,fatin-tezkiresi-pdf.pdf?0 [erişim tarihi: 14.12.2018]. 413-414.
• İpşirli, Mehmet (1995). “Enderun”. İslâm Ansiklopedisi. C. 11. İstanbul: TDV Yay. 185-187.
• Kesik, Beyhan (2014). “Kâmil, Enderunlu Hasan Kâmil Bey”. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=2871 [erişim tarihi: 14.12.2018]
• Kesik, Beyhan (2018a). “Bağdatlı Vakanüvis Ahmed Vâsıf Efendi’nin Dîvânçesi ile Diğer Şiirleri”. ICOESS 2. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Kongresi Bildiri Tam Metinleri Kitabı. Ed. Prof. Dr. Kadir Ulusoy. http://www.icoess.com/Pages/64/152/ICOESS-2018-B%C4%B0LD%C4%B0R%C4%B0-TAM-MET%C4%B0NLER%C4%B0--K%C4%B0TABI [erişim tarihi: 13.12.2018]: 419-450.
• Kesik, Beyhan (2018b). “Musullu Alî Behcet Efendi ve Şiirleri”. 18. Türk Tarih Kongresi Bildiri Özetleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay. 715.
• Kesik, Beyhan, F. Kola (2018). “Osmanlı Dönemi Şairlerinden Boyabatlı Fikrî’nin Bir Gazeli”. Uluslararası Geçmişten Günümüze Sinop’ta Türk-İslam Kültürü Sempozyumu Bildiriler Kitabı, C. I. Sinop: Sinop Üniversitesi Yay. 457-460.
• Kılcı, Mehmet (hzl.) (2001). Enderunlu Mehmet ^Mir’ât-ı Ş’ir. Yüksek Lisans Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi.
• Kurnaz, Cemâl, M. Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri, C. I-II. Ankara: Bizim Büro Yay. 840-841.
• Küçük, Sabahattin (1995). “Enderunlu Fâzıl”. İslâm Ansiklopedisi. C. 11. İstanbul: 1995: 188-189.
• Oğraş, Rıza (hzl.) (2018). Esad Mehmed Efendi Bağçe-i Safâ-Endûz. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/59393,esad-mehmed-efendi-bagce-i-safa-enduzpdf.pdf?0 [erişim tarihi: 14.12.2018]. 155.
• Şemsettin Sami (1996). Kâmûsu’l-‘Alâm. Tıpkıbasım. C. 5. Ankara: Kaşgar Neşriyat Yay. 3816.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1982). C. 5. “Kâmil Hasan Bey”. İstanbul: Dergâh Yay. 132.
• Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi (2004). “Kâmil”. C. 5. Ankara: AKM Yay. 310.
• Uysal Bozaslan, Seda (2012). “Enderunlu Mehmet Âkif’in Mir’ât-i Şi’r Adlı Tezkiresinin Muhtasar Bir Nüshası”. Turkish Studies=Türkoloji Araştırmaları 7 (2): 2531-2568. http://www.turkishstudies.net/Makaleler/503051239_142Uysal%20Bozaslan%20Seda_S-2531-2568.pdf [erişim tarihi: 14.12.2018].