MANAS DESTANI’NDAKİ İKİLEMELERİN ANLAM ÖZELLİKLERİNE GÖRE İNCELENMESİ

Yıl 2021, , 1115 - 1129, 31.10.2021

Mehmet Özeren , Mehmet Çiftçi

https://doi.org/10.20322/littera.976525

Öz

Türkçe, sözcük türlerinin yanı sıra terimleri, kalıplaşmış sözleri, atasözleri, deyimleri, yabancı kökenli sözcükleri ve ikilemeleri ile anlamlı veya görevli tüm anlatım birimleri ile zengin bir sözvarlığına sahiptir. Bu söz varlığı içerisinde saydığımız ikilemeler, metinde ve ifadede bir ahenk unsuru olarak anlatıma zenginlik, renk, çeşitlilik, kıvraklık, hareketlilik, güç ve şiirsellik katan söz öbekleridir. Türk lehçelerinin her birinde ortak olan ikilemelerin yanı sıra, lehçelerin her birinin tarihî süreci bağlamında oluşan coğrafî, siyasî, dinî farklılıklardan kaynaklanan kendine özgü ikilemeleri de vardır. Bu çalışmada, Türk lehçelerinin Kıpçak grubunda yer alan Kırgız Türkçesinin devasa eseri olan Manas Destanı’nda görülen ikilemeler anlam özellikleri bakımından ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Manas Destanı, Kırgız Türkçesi, İkileme, qoş söz

Kaynakça

• Ağakay, M. Ali (1954). “Türkçede Kelime Koşmaları”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten. ss.97-104.
• Alkaya, Ercan (2008). “Orta ve Doğu Karadeniz ağızlarında görülen ikilemeler üzerine bir değerlendirme”, Turkish Studies, Volume 3/3 Spring.
• Çağatay, Saadet (1978). “Uygurcada hendiadyoinler”. Türk Lehçeleri Üzerine Derlemeler, ss.29-66, Ankara.
• Çiftçi, Mehmet (2021). Manas Destanı’nda İkilemeler. Yüksek Lisans Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi.
• Eker, Süer (2005). Çağdaş Türk Dili. Ankara: Grafik Yay.
• Gülensoy, Tuncer (2002). Manas Destanı. Ankara: Akçay yay.
• Hatiboğlu, Vecihe (1981). Türk Dilinde İkileme (Genişletilmiş İkinci Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
• Karaca, V. İbrahim ve Yalçın, S. Kaan (2016). “Azerbaycan Türkçesi Ağızlarında Görülen İkilemelerin Sözcük Türü / Yapı ve Anlam Bakımından Değerlendirilmesi”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(4), 1651-1675.
• Özeren, Mehmet (2019). Kırgız Türkçesi Ağızlarında İkilemeler. Ankara: Akçağ Yay.