LEYLÂ ERBİL’İN CÜCE NOVELLASINDA BİLİNÇ AKIŞI

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 2, 243 - 265, 30.04.2021

Lale Aras

https://doi.org/10.20322/littera.798611

Öz

Bu çalışmanın amacı, Leylâ Erbil'in Cüce novellasındaki bilinç akışı yöntemini incelemektir. Bu yöntem, kurmaca bir metinde karakterin zihnindekinin açıklanmadığı, doğrudan gösterildiği anlamına gelir. Cüce'de bilinç akışı göstergeleri, dilbilgisi kurallarının ihlali, devrik ve şiirsel cümleler, geri dönüşler, resim çizimleri, haber küpürleri, Hatçabla’nın ve oğlunun sözlerinin Zenîme’nin zihninde flashback ve iç diyaloglar olarak belirmesidir. Ayrıca Zenîme'nin kendi benliğine ilişkin yoğun değerlendirmelerini gösteren ifadeler farklı karakter yazı biçimleri ile yazılmıştır. Bilinç akışında, "ben” zamiri ve nadiren "biz" zamiri kullanılır. Ancak Cüce’de bu yöntem "sen" zamiriyle şekillenir. “Sen” zamiri karşısındaki kişiye bir şey söylediğini ve bir iletişim kurmayı çağrıştırmaktadır. Bu durum bilinç akışı yöntemiyle çelişki yaratır. Bu çalışmada çözülmeye çalışılan sorunlar, Cüce'nin bilinç akışında neden anlatıcı edası hissedildiği ve neden ikinci şahıs zamirle anlatıldığı sorularıdır. Bu metindeki anlatma edası, iç sesin yazarak kayıt edilmesine bağlıdır. Cüce’de yazarlık iç sesi üstkurmaca tekniğinin kullanılmasını işlevsel hale getirmiştir. Buradaki bilinç akışı iç diyalog ile sürdürülmektedir. Bu Zenîme’nin kendi benliğine ve okura ikinci şahıs ile hitap edebilmesini kolaylaştırmıştır. İkinci şahıs anlatıcı, iç konuşma olarak nitelendirilmektedir ve anlatma ile iç ses arasında bir versiyondur.

Anahtar Kelimeler

Bilinç Akışı (Bilinç Akımı),, İç monolog/diyalog,, İkinci Şahıs Anlatıcı,, Leylâ Erbil'in Cüce Novellası,, Üstkurmaca

Kaynakça

• Aslan, Cengiz (2011). Sait Faik Öyküsünde Kurgu ve Anlatım Teknikleri. Ankara: Meb Yay.
• Aytür, Ünal (2009). Henry James ve Roman Sanatı. (1. Baskı). İstanbul: Yapı kredi Yay.
• Bowling, Lavrence E. (1965). “Ses ve Öfke’nin Tekniği”. çev. R. Güran. Yeni Dergi 8: 71-81.
• Cengiz, Metin (2014). İmge Nedir. (2. Basım). İstanbul: Şiirden Yay.
• Çetin Nurullah (2009). Roman Çözümleme Yöntemi. (7. Baskı). Ankara: Öncü Yay.
• Çetişli, İsmail (2013). Batı Edebiyatında Akımlar II. ed. Zeynep Emeksiz. Ankara: Anadolu Yay.
• Chatman, Seymour(2009). Öykü ve Söylem. çev. Ö. Yaren (çev.). (1. Baskı). Ankara: De ki Yay.
• Cohn, Dorrit (2008). Şeffaf Zihinler. çev. F. B. Aydar. (1. Basım). İstanbul: Metis Yay.
• Demir, Yavuz (2002b). Anlatıcılar Tipolojisi. İstanbul: Dergâh Yay.
• Demir, Yavuz (2002a). Zaman Zaman İçinde Roman Roman İçinde: Müşehedat. (1. Basım). İstanbul: Dergâh Yay.
• Demiryürek, Meral (2013). “Kurgusal Metinlerde İkinci Kişili Anlatıcı ve Bakış Açısı”. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi 2: 119-139.
• Dervişcemaloğlu, Bahar (2014). Anlatıbilime giriş. (1. Baskı). İstanbul: Dergâh Yay.
• Erbil, Leyla (2015). Cüce. (4. Basım). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yay.
• Geçtan, Engin (1990). Psikanaliz ve Sonrası. (4.basım). İstanbul: Evrim Yay.
• Humphrey, Robert (1965). “Bilinç akışı Araçları”. çev. A. Ilıcalı. Yeni Dergi 8: 23-37.
• İbrahim, Mohammad Salih (2019). Technique of stream of consciousness in William Faulkner's The sound and the Fury And As I Lay Dying / William Faulkner In The Sound And The Fury ve As I Lay Dying. Yüksek Lisans Tezi. Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Narges Raouzfzadeh, Basırazadeh Fatemeh Sedat, Hosein Shahrzad Mohammad (2020) “The Study of Interior Monologue in Houshang Golshiri’s Shazdeh Ehtejab, Virginia Woolf’s Two Selected Novels, Mrs. Dalloway and to the Lighthouse; A Comparative Study” Budapest İnternational Research and Critics İnstitute (BIRCI-Journal): 3(2). Narlı, Mehmet (2013). Edebiyat ve Delilik. (1. Baskı). Ankara: Akçağ Yay.
• Moran, Berna (2013). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış I. (26. Baskı). İstanbul: İletişim Yay.
• Odacı, Serdar (2007). Bilinç Akışı Tekniği Bakımından James Joyce, Oğuz Atay, Adalet Ağaoğlu ve Emine Işınsu’nun Romanları. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi. Odacı, Serdar (2009). “Ulysses ve Tutunamayanlar’da Bilinç Akışı Tekniği”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literatüre and History of Turkish or Turkic 4(1) :605-685.
• Odacı, Serdar (2010). “Romantik Bir Viyana Yazı’nda Bilinç ve Bilinç Akışı”. Türk Bilig Dergisi 19: 161-175.
• Oğuzertem, Süha (2007). “Kaybolmayan Yazar: Leylâ Erbil’in Özgünlüğü, Özgürlüğü”. Leylâ Erbil’ de Etik ve Estetik. Yay.hzl. Süha Oğurzertem. İstanbul: Pusula Yay.
• Orhanoğlu, Hayrettin (2014). Türk Romanında Değişme Ritüelleri. (1. Baskı). İstanbul: Kesit Yay.
• Özakpınar, Yılmaz (2011). Psikoloji Tarihi. Ankara: Ötüken Yay.
• Özdenören, Rasim (2013). Ruhun Malzemeleri. (5. Baskı). İstanbul: İz Yay.
• Sağlık, Şaban (2008). “Türk Öyküsünde Bir Anlatım Tekniği Olarak Bilinç akışı”. Hece Öykü 26: 49-63.
• Sazyek, Hakan (2015). Roman Terimleri Sözlüğü. (2. Basım). Ankara: Hece Yay.
• Süreya, Cemal (2016). Günübirlikler, Toplu Yazılar II. (3. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Tekin, Mehmet (2012). Roman Sanatı. (11. Basım). İstanbul: Ötüken Yay.
• Todorov, Tzvetan. (2014). Poetikaya Giriş. (3. Basım). çev. O. Koçak. İstanbul: Metis Yay.
• Tosun, Necip (2008). “Modernizmin Eleştirel Dili Bilinç akışı”. Dosya: Öyküde Bilinç Akışı Tekniği. Hece Öykü 26: 39-48.
• Woolf, Wirginia (2013). Deniz Feneri. çev.N. Akseki. (12. Baskı). İstanbul: İletişim Yay.