ŞAİR İSMÂİL‘İN MANZUM BİR HİKÂYESİ VE ÖMER SEYFEDDİN’İN ÜÇ NASİHAT‘İ

Year 2023, Volume: 9 Issue: 3, 445 - 476, 31.07.2023

Adem Ceyhan Fatih Koyuncu

https://doi.org/10.20322/littera.1309502

Abstract

Anlatma esasına bağlı metinlerden olan hikâyelere kadim eserler içerisinde rastlanmaktadır. Bir durumun olay örgüsü içinde nakledildiği hikâye, Batı ve Doğu kültüründe benzer gelişim seyri göstermiştir. Bilhassa kutsal metinlerde hikâyelerin yer alması, bu türe olan ilgiyi arttırmıştır. Klasik Türk Edebiyatı devrinde kaleme alınan eserler arasında hikâye türünden metinler oldukça fazladır. Bu eserler, önce halk hikâyeleri çerçevesinde yazılmış, edebiyatın zamanla klasikleşmesiyle başta dil ve üslup olmak üzere çeşitli yönlerden farklılık arz etmiştir. Bu değişim esnasında önde gelen yazar veya şairlerin sanat kudretini gösterme amaçlarının da tesiri vardır. Manzum, mensur ve manzum-mensur olarak örneklerine rastlanan bu eserlerden biri de Şair İsmâil’e aittir. Müellifin hayatı hakkında her hangi bir bilgi bulunmamaktadır. Elyazması bir mecmuada üç kitapçığına rastlanan şairin bu mazi yadigârındaki son eseri “Hikâyet-i Tâcir…” başlıklı mesnevisidir. Olağanüstü hadiselerin de yer aldığı eserde zengin bir tacirin oğlu ve onun iyi sonu anlatılmıştır. Mesnevide vakanın kahramanına verilen üç nasihat ve bu öğütleri tutmanın faydası ortaya konmak istenmiştir. Bu yönüyle metin bazı ahlaki telkinlerde bulunmak üzere tasarlanmış öğretici bir hikâyedir. Yapılan araştırma neticesinde bu hikâyenin Ömer Seyfeddin’in “Üç Nasihat” adlı hikâyesiyle benzerlikler gösterdiği anlaşılmıştır. Tarihî metinlerle günümüzde veya yakın zamanda –bilhassa konusunu Arap, Fars ve Türk edebiyatı tarihinden almış- hikâyelerin, metinlerarası münasebetler yönünden incelenmesi gerekli görünmektedir. Bu çalışmada, Şair İsmâil hakkında bilgi verildikten sonra söz konusu iki eser mukayese edilmiş ve her iki hikâyenin metni sunulmuştur.

Keywords

Hikâye, Klasik Türk Edebiyatı, Şair İsmâil, Ömer Seyfeddin.

References

• Ali Emîrî (1328). Tezkire-i Şuarâ-i Âmid, Dersaâdet: Matbaa-i Âmidî.
• Bahadıroğlu, Yavuz (2010). Şehzade Murat. İstanbul: Nesil Çocuk.
• Ceyhan, Âdem (2006). Türk Edebiyatı’nda Hazret-i Ali Vecizeleri. Ankara: Öncü Kitap.
• Ceyhan, Âdem-Koyuncu, Fatih (2017). “Dört Halifeye Dair Menkıbeler ve Râfizî’ye Nasihatler”. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. 41(1): 1-43.
• Ceyhan, Âdem (2018). “Değerler Eğitimi Yönünden Ömer Seyfeddin’in Birkaç Hikâyesi”. Türk Dili. Ağustos, (800): 55-64.
• Ceyhan, Âdem (2020). “Şair İsmâil’in Hz. Ali’ye Ait Yüz Söz Tercümesi”. Kalemname. 5 (9): 16–57.
• Çiçekler, Esma B. (2019). Oryantalist Koleksiyoner Levinus Warner (d. 1619-ö. 1665) Derlemesi Türkçe Atasözleri ve Deyimler. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Elçin, Şükrü (1998). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yay.
• Güvâhî (1990). Pend-nâme. hzl. Mehmet Hengirmen. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
• Hilâlî-i Çağatâyî. Şâh ü Dervîş. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, nekfy00142.
• İbnü’l-Cevzî (1999). Zekiler Kitabı- Kitâbü’l-ezkiyâ. çev. Enver Günenç. İstanbul: Şule Yay.
• Kâtip Çelebi (2013). Keşfü’z-Zunûn. C. I. ter. Rüştü Balcı. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• Kavruk, Hasan-Pala, İskender (1998). “Hikâye (Divan Edebiyatı)”. İslam Ansiklopedisi. C. 17. Istanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 491-493.
• Kortantamer, Tunca (1997). Nev’î-zâde Atâyî ve Hamsesi. İzmir: Ege Üniversitesi Yay.
• Latîfî (2000). Tezkiretü’ş-şuarâ ve Tabsıratü’n-nuzamâ. hzl. Rıdvan Canım. Ankara: AKM Yay.
• Levend, Agâh Sırrı (1963). “Ümmet Çağında Ahlâk Kitaplarımız”. TDAY Belleten. 11: 89-115.
• Levend, Agâh Sırrı (1967). “Divan Edebiyatında Hikâye”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten. 15: 71-111.
• Mazıoğlu, Hasibe (1992) “Divan Edebiyatında Hikâye”. Doğumunun Yüzüncü Yılında Ömer Seyfettin. Ankara: AKM Yay. 19-36.
• Mevlânâ (2000). Mesnevî-i Şerîf, Aslı ve Sadeleştirilmişiye Manzum Nahifî Tercümesi. C. 4. hzl. Âmil Çelebioğlu. İstanbul: MEB Yay.
• Mizancı Murad, (1994). “Üdebâmızın Nümune-i İmtisalleri”. hzl. Mehmet Kaplan vd. Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi III. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.
• Ömer Seyfeddin (1917). “Üç Nasîhat”. Yeni Mecmua. 8: 157-160.
• Ömer Seyfeddin (1917). “Başını Vermeyen Şehit”. Yeni Mecmua. 20: 395-398.
• Reşad [Fâ’ik] (1326). Kemâl ile Muhâberemiz. İstanbul: Cihan Matbaası.
• Sadi (1991). Gülistan. Çev. Hikmet İlaydın. Milli Eğitim Bakanlığı Yay. İstanbul.
• Sakallı, Fatih (2020). “Ömer Seyfettin’den Modern Bir Nasihat-Nâme Örneği: 'Üç Nasihat”. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum. 9 (25): 61-73.
• Süleyman Şevket (1337/ 1921). Güzel Yazılar. İstanbul. Matbaa-i Âmire. C. 3.
• Tuman, Mehmet Nail, (2001). Tuhfe-i Nâ’ilî -Divân Şairlerinin Muhtasar Biyografileri- C.I, hzl. Cemâl Kurnaz - Mustafa Tatçı. Ankara: Bizim Büro Yay.
• Ünlü, Osman (2007). “Ömer Seyfettin’in “Tos” Hikâyesinde Klâsik Kısa Hikâye Geleneği Etkileri”. Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. 13: 235-250.
• Ünlü, Osman (2016). “Edgar Allan Poe’nun ‘Tek Etki’ Kuramı ve Klasik Türk Hikâyesi: Nev-î-zade Atâyî Örneği”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 55: 319-343.
• Yazıcı, Mehmet Yunus (2014). Azîz Mahmûd Urmevî ve Tezkire-i Hazret-i Baba Adlı Eseri. Yüksek Lisans Tezi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi.
• Yurtsever, Murat (2000). İsmail Hakkî Bursevî Divan. Bursa: Arasta Yay.