THE DOUBLE HEADED EAGLE MOTIF IN TURKISH ART AND THE REFLECTION OF CONTEMPORARY CLOTHING DESIGNS

Year 2019, Volume: 12 Issue: 28, 1151 - 1167, 20.12.2019

Kezban Sönmez , Hale Avcı Yılmaz

https://doi.org/10.12981/mahder.647453

Cited By: 1

Abstract

Historical
values and motifs that societies show as a reference point in the search for
identity play an important role in the advancement of culture. The place of the
double-headed eagle motif in Turkish culture stands out at this point. This
motif, which originated in Mesopotamia, spread to Anatolia and has taken place
in almost all cultures, points to divinity and the balance of opposing forces.
In Turkish understanding of the universe, these characteristics are also
observed in the perception of kut coming from heaven and the value given to the
elements of nature in the belief of Sky God. In the depictions of birds of prey
that appeared in the first Turkish works of the Islamic period, the mutual
balance of opposing forces is mentioned, as in Kutatgu-bilig. The double-headed
eagle motif was the most widely used in the Anatolian Seljuks, and was included
in the Beyliks period carpets, which were in great demand in Europe. It is
known that the motif, which is seen to be reflected in the Turkmen women's
jewelry, is separated from the meaning of sacred mythological being and joins
usage area of the public as a cultural symbol. It is possible to read some of
the social cultures and movements through clothing styles. In this study; In
addition to expressing the value of a deep-rooted traditional motif
representing Turkish identity, it is aimed to present design proposals that
will expand and extend its usage area. During the study; literature was
searched, drawing programs such as Photoshop and Illustrator were used in the
design sheet and pattern creation process, and various crafts and textile
prints were planned to be used during production.

Keywords

Double-headed eagle, Turkish art, design, fashion, textile

ÇİFT BAŞLI KARTAL MOTİFİNİN TÜRK SANATINDAKİ YERİ VE ÇAĞDAŞ GİYSİ TASARIMLARINA YANSIMASI

Abstract

Toplumların kimlik
arayışında referans noktası gösterdikleri tarihi değerler ve motifler kültürün
ileriye taşınmasında önemli rol oynamaktadır. Çift başlı kartal motifinin Türk
kültürü içindeki yeri de bu noktada öne çıkmaktadır. Mezopotamya’dan doğup Anadolu’ya
yayılan ve neredeyse tüm kültürlerde yer edinen bu motif kutsallığa, zıt
güçlerin dengesine işaret etmektedir. Türk evren anlayışında bu özellikler, Gök
Tanrı inancında gökten gelen kut algısı ve doğa elementlerine verilen değerde
de gözlenmektedir. İslamiyet dönemi ilk Türk eserlerinde yazılı olarak
karşımıza çıkan yırtıcı kuş betimlemelerinde ise Kutatgu-bilig’ de olduğu gibi
zıt güçlerin karşılıklı dengesinden bahsedilmektedir. Çift başlı kartal motifi Anadolu
Selçuklular’ ında en yaygın kullanımına ulaşırken, Avrupa’ da oldukça talep
gören Beylikler dönemi halılarında yer almıştır. Türkmen kadın takılarına yansıdığı
görülen motifin, kutsal mitolojik varlık anlamından çıkıp bir kültür sembolü
olarak halkın kullanım alanına katıldığı bilinmektedir. Toplumsal kültür ve devinimlerin
bir kısmını giyim biçimleri üzerinden okumak mümkündür. Bu çalışmada; Türk
kimliğini temsil eden köklü bir geleneksel motifin değerinin ifade edilmesinin
yanında, kullanım alanını genişletecek-yaygınlaştıracak tasarım önerileri
sunulması amaçlanmaktadır. Çalışma yürütülürken; literatür taraması yapılmış,
tasarım paftası ve desen oluşturma sürecinde Photoshop, Illustrator gibi çizim
programları kullanılmış, üretim aşamasında ise çeşitli el sanatları ve tekstil
baskılardan faydalanılması planlanmıştır.

Keywords

Çift başlı kartal, Türk sanatı, tasarım, moda, tekstil

References

• Kaynakça
• Alican, Mustafa, ve Ersan, Mehmet ( 2014). Selçukluları Yeniden Keşfetmek. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Aslanapa, Oktay (1989). Türk Sanatı. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Bozer, Rüstem ve Çeken, Muharrem (2018). Anadolu Selçuklu Çağı Mirası Müze Eserleri. Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı.
• Cirlot, J. E. (1971). A Dictionary of Symbols. London: Routledge & Kegan Paul Ltd.
• Çoruhlu, Yaşar (2000). Erken Devir Türk Sanatı. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Davis, Fred (1997). Moda Kültür ve Kimlik. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Durmuş, İlhami (1994). "Eski Türklerde Yazı". Milli Folklor Dergisi, 22, 37-39.
• Eliade, Mircea (1999). Şamanizm. (Çev.: Birkan, İsmet ) Ankara: İmge Kitapevi Yayınları.
• Esin, Emel (1978). İslamiyetten Önceki Türk Kültür Tarihi ve İslama Giriş. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası.
• Esin, Emel ( 1982). "Bezeklik Külliyesinde Dokuzuncu Tapınak". Türkiyemiz Dergisi, 37, 1-6.
• Esin, Emel ( 2004). Orta Asya'dan Osmanlıya Türk Sanatında İkonografik Motifler. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Gömeç, Saadettin Yağmur (2016). Şamanizm ve Eski Türk Dini. Ankara: Berikan Yayınevi.
• Karabeyoğlu, Adnan Rüştü ve Ersoy, Asu (2012). "Kültürel Kavramlaştırma ve Kutadgu Bilig'de Kuş Tasvirleri". International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(2), 621-642.
• Ögel, Bahaeddin (1984). İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi Orta Asya Kaynak ve Buluntularına Göre. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Ögel, Bahaeddin (2014). Türk Mitolojisi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Öney, Gönül (1992). Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Öney, Gönül (2014). "Büyük Selçuklu Sanatında Resim Programı ve Gelişen Figür Üslubu". Sanat Tarihi Dergisi, 13 (1), 61-82.
• Salman, Fikri (2011). Türk Kumaş Sanatı. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Salman, Fikri (2013). Türklerde Kıyafet Biçimleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Tez, Zeki (2008). Tekstil ve Giyim Kuşamın Kültürel Tarihi. İstanbul: Doruk Yayımcılık.
• Türkmen, Nalan (2006). Orta Asya Türkmen Kadın Takılarına Genel Bir Bakış. Çoruhlu, Yaşar ve diğerleri içinde, Orta Asya'dan Anadolu'ya Türk Sanatı ve Kültürü (s. 253-58). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Elektronik Kaynaklar
• URL-1, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/tr/c/c0/Kul_Tigin.jpg
• URL-2, http://www.selcuklumirasi.com/architecture-detail/cifte-minareli-medrese-ve-kumbeti