YAPAY ZEKÂ, MADDİ KÜLTÜR VE MODA ÇERÇEVESİNDEN DİJİTAL PLATFORM DİZİLERİNE BİR BAKIŞ: “BLACK MIRROR” İNCELEMESİ

Year 2025, Volume: 18 Issue: 50, 1132 - 1158, 28.06.2025

Murat Birol

https://doi.org/10.12981/mahder.1575896

Abstract

Son dönemde dizilerin televizyon dışında dijital platformlarda çeşitlilik göstermesi farklı iletişim kanallarının ortaya çıkmasını sağlamıştır. Kültür aktarıcısı olarak diziler, dijital platformların da ortaya çıkmasıyla birlikte küresel biçimde yabancı kültürleri de yansıtan dizilerin yerli kültürler ya da dizilerle iç içeliğini sağlamıştır. Kültürlerarası etkileşim diziler yoluyla da topluma yayılmış, bu da dijital platformlardaki içeriklerin çoğalması ve farklı türlerin doğmasına yol açmıştır. Gerilim, dram ve bilimkurgu gibi farklı türleri birleştiren dizi Black Mirror bunlardan biridir. Yapay zekâ ve yeni iletişim teknolojileri ortamını ele alan Black Mirror dizisi gerçeküstülüğün yanı sıra fütüristik, ütopik ve distopik dünyaları içinde barındırır. Bu çalışma toplumsal, kültürel ve teknolojik açıdan 6. Sezonuyla Black Mirror’ı incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışmada, dizinin bölümlerinde yer alan maddi kültür unsurları, moda ve yapay zekâya ilişkin göstergeler ele alınmıştır. Black Mirror Netflix üzerinden Roland Barthes’ın göstergebilimsel analiz yöntemiyle incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda toplumdaki dijital dönüşümle birlikte ekranlara yansıyan dizide bireyin teknoloji ve doğa ile sanal ve gerçek arasındaki mücadelesi maddi kültüre nasıl yansımakta, buna dayanan tespitler sunulmuştur.

Keywords

İletişim Çalışmaları, Yapay Zekâ, Göstergebilim, Moda, Maddi Kültür

AN EXAMINATION OF DIGITAL PLATFORM SERIES THROUGH THE LENS OF ARTIFICIAL INTELLIGENCE, MATERIAL CULTURE AND FASHION: A REVIEW OF “BLACK MIRROR”

Abstract

The increasing variety of television series available on digital platforms, distinct from traditional television, has facilitated the emergence of diverse communication channels. The rise of digital platforms has positioned television series as significant cultural mediators, enabling the global integration of foreign cultures with local cultures through series that reflect such cultures. Intercultural interaction, facilitated by television series, has permeated society, contributing to the proliferation of content on digital platforms and the development of various genres. Black Mirror, a series that blends genres such as thriller, drama, and sciencefiction, exemplifies this trend. The series, which explores the intersection of artificial intelligence and new communication technologies, presents futuristic, utopian, and dystopian worlds, along with elements of surrealism. This study aims to analyze Black Mirror’s sixth season from social, cultural and technological perspectives. The study examines material culture elements, fashion and artificial intelligence-related indicators present in the series’ episodes. Utilizing Roland Barthes’ semiotic analysis framework, Black Mirror was examined on Netflix. The findings of the study highlight how the tension between technology and nature, as well as the virtual and real, is reflected in material culture within the series, illustrating the broader impact of digital transformation on society.

Keywords

Communication Studies, Artificial Intelligence, Semiotics, Fashion, Material Culture

References

• Abraham, K. (2020). Rüyalar ve mitler. (çev.: Emine Nur Gökçe), İstanbul: Pinhan.
• Akar, M. (2024). Panoptikon, Sözlük. Lacivert-Yaşam Kültürü Dergisi, 113, 9.
• Atasoy Aktaş, A. D. (2021). Dijital platformlarda kullanılan yapay zekâ teknolojilerinin kullanıcı motivasyonları üzerinden incelenmesi: Netflix örneği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Barthes, R. (2012). Göstergebilimsel serüven. (çev.: Mehmet Rifat - Sema Rifat). İstanbul: Yapı Kredi.
• Baudrillard, J. (2016). Kötülüğün şeffaflığı: Aşırı fenomenler üzerine bir deneme. (çev.: Işık Ergüden), İstanbul: Ayrıntı.
• Bauman, Z. - Lyon, D. (2013). Akışkan gözetim. (çev.: Elçin Yılmaz), İstanbul: Ayrıntı.
• Butler, T. (2020). What’s next in the digital transformation of financial industry? IT Professional, 22(1), 29-33.
• Çavuşoğlu, Ç. (2014). Uyarlama dizilerdeki kültürel farkların küyerelleşme ve toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında temsili: “Desperate Housewives,”/“Umutsuz Ev Kadınları” örneği. İstanbul: Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Çelik, R. Y. – Özçınar, M. (2020). Geleceğin distopyası olarak Black Mirror dizisinin göstergebilimsel çözümlemesi. Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. 7(1), 68-101.
• Çıtak, G. (2018). Postmodernizm ve kimlik perspektifinde distopiktelevizyon dizileri: Black Mirror örneği. Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Doğaner, S. K. (2023). Dijital çağda göçmenlere yönelik çoğulculuk karşıtı yansımalar Black Mirror: Men againts fire. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö13), 817-831.
• Edwards, A. V. (2020). Dijital her şeyi yok ediyor: Robotlar, büyük veri, algoritmalar geleceğinizi kökten değiştiriyor ve teknoloji devleri bunları size söylemiyor. (çev.: Melih Yener), İstanbul: Siyah Kitap.
• Erdem, N. - Aytekin, B. A. (2021). Covid-19 pandemisinde izleyici deneyimi: Netflix ekseninde dijital platformlara bakış. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi (36), 302-325.
• Erkman Akerson, F. (2016). Göstergebilime giriş. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Ersoy, E. (2018). Gözetim çalışmaları temelinde Black Mirror dizisi: Gerçek ve kurmaca hayat ilişkisi. Ankara: Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Gottdiener, M. (2005). Postmodern göstergeler: Maddi kültür ve postmodern yaşam biçimleri. (çev.: Erdal Cengiz vd.), Ankara: İmge.
• Gök, G. (2019). Popüler sinemada evrensel anlatım öğeleri ve senaryo analizi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Han, Byung-Chul (2022). Şeffaflık toplumu. (çev.: Haluk Barışcan), İstanbul: Metis.
• Hellstrand, I. (2016). Almost the same, but not quite: Ontological politics of recognition in modern sicence fiction. Feminist Theory. 17(3), 251-267.
• Jimenez, E. A. L. - Ouariachi Peralt, T. (2020). An exploration of the impact of artificial intelligence (AI) and automation for communication professionals. Journal of Communication, Behaviour and Sustainable Society, 19(2), 249-267.
• Karayel, F. (2024). 21. yüzyılın ceza sistemi: Sosyal medyadaki ifşa ve linç kültürü. Lacivert-Yaşam Kültürü Dergisi, 113, 64-65.
• Kutlu, M. (2023). Sosyal medyada kitle psikolojisi ve linç kültürü. Kritik İletişim Çalışmaları Dergisi, Güz (2), 95-125.
• Medin, B. - Kaymak, A. (2022). Sinema ve dijital platformlar: Dijital dönüşümün film izleme kültürü, film üretme biçimi ve film seyretme mekânları üzerindeki etkisi. İstanbul: Doruk.
• Niedzviecki, H. (2010). Dikizleme günlüğü: Kendimizi ve komşularımızı gözetlemeyi niçin bu kadar sevdik?. (çev.: Gökçe Gündüç), İstanbul: Ayrıntı.
• Onay, A. – Övür, A. (2018). Yapay zekâ örneği olarak Black Mirror dizisi metal kafa bölümünün incelenmesi. Yeni Medya Elektronik Dergisi, 2(3), 121-135.
• Özsel, K. T. (2018). Dijital kimlikler ve benliğin sunumu: ‘Black Mirror-Nosedive’ örneği. Medya ve Beden, (ed.: Huriye Kuruoğlu - Kadriye Töre Özsel), 191-207, Ankara: Detay.
• Özsel, K. T. (2018). Militarist söylem ve öteki: Black Mirror dizisi “Men against fire” bölümü örneği. ASOS Journal: The Journal of Academic Social Sciences. 6(64).507-518,
• Paçacı, K. vd. (2011). Düzenleyici kurumların sayısal yayıncılıkta rolü. Ankara: Sektörel Araştırma ve Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı.
• Parsa, S. - Parsa, A. F. (2013). Göstergebilim çözümlemeleri. İzmir: Ege Üniversitesi.
• Pembecioğlu, N. (2020). Ekranlı yaşamın ötesinden distopik yansımalar. Görsel İmgelerin Bilinçaltı: Psikanalitik ve Göstergebilimsel Yaklaşım, (ed.: F. Neşe Kaplan - Ali Barış Kaplan), 339-420, İstanbul: Urzeni.
• Randolph, M. (2020). Bu iş asla tutmaz-netflix’in doğuşu ve bir fikrin inanılmaz serüveni. (çev.: Meltem Yılmaz), İstanbul: Konu.
• Sayılgan, Y. (2021). Sinema ve televizyon dramalarında kullanıcı arayüzlerinin temsili: Black Mirror örneği. ASOS Journal: The Journal of Academic Social Science. 9(117), 123-135.
• Sığırcı, İ. (2017). Göstergebilim uygulamaları: Metinleri, görselleri, sanat yapıtlarını ve olayları okuma. Ankara: Seçkin.
• Simmel, G. (2015). Modern kültürde çatışma. (çev.: Tanıl Bora vd.), İstanbul: İletişim.
• Soykan, Ö. Ş. (2020). Black Mirror dizisinde nöro-imge ve beyin ekranlar. SineFilozofi Dergisi, (2), 494-508.
• Terzioğlu, F. (2023). İnsanı insan yapan nedir?: Yapay zekâ filmlerine tasavvuf gözüyle bakmak. İstanbul: Metis.
• Tutar, B. (2024). İrade ve mahremiyetin “dijital panoptikonizm” ile savaşı. Lacivert-Yaşam Kültürü Dergisi, 113, 32-35.
• Valin, J. (2018). Humans still needed an analysis of skills and tools in public relations. Chartered Institute of Public Relations (CIRP).
• Woodward, I. (2016). Maddi kültürü anlamak. (çev.: Ferit Burak Aydar), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Woolley, B. (1994). Die wirklichkeit der virtuellen welten. Basel, Boston, Berlin: Birkhäuser Verlag.