EXPERIENCES OF LONE MOTHERING FROM SOCIAL WORK PERSPECTIVE

Year 2025, Issue: 41, 20 - 44, 30.05.2025

Zülal Şahin , Kasım Karataş

https://doi.org/10.20875/makusobed.1535578

Abstract

In societies where patriarchy is strong, child care and responsibility are distributed unequally between parents. The glorified fiction of motherhood, which comes to the fore within the marriage contract, expands to include fatherhood after divorce. The widespread belief that motherhood is instinctive, biological and universal isolates mothering in child care and responsibility. In this context, mothering experiences should be critically evaluated in social work practices. This research on the experience of mothering is important for the development of social work practices needed in lone mothering. This study aims to explore how women experience lone mothering and what kind of experiences construct lone mothering practices. In the study, which was designed according to the phenomenology design, one of the qualitative research methods, the subjects were reached through purposive sampling. Fieldwork was completed with 18 participants using a semi-structured interview form. The research data were coded thematically in MAXQDA 2022 program and analyzed by content analysis method. According to the results of the research, the position of mothering imposes limitations on social and economic relations in lone mothering. While lone mothering means emancipation and empowerment for women, it also means struggling against the dominant ideology of motherhood. When women's economic, social and psychological needs are evaluated in a holistic manner, it is seen that there is a need to develop feminist social work practices.

Keywords

Mothering , Single Parent Mother , Lone Mothering , Social Work , Feminist Social Work

SOSYAL HİZMET PERSPEKTİFİYLE YALNIZ ANNELİK DENEYİMLERİ

Abstract

Ataerkinin güçlü olduğu toplumlarda çocuk bakım ve sorumluluğu ebeveynler arasında eşitsiz dağılmaktadır. Evlilik sözleşmesi içerisinde öne çıkan, yüceltilen annelik kurgusu boşanma sonrasında babalığı da içine alarak genişlemektedir. Anneliğin içgüdüsel, biyolojik ve evrensel olduğuna dair yaygın kanaat çocuk bakım ve sorumluluğunda anneliği yalnızlaştırmaktadır. Bu bağlamda sosyal hizmet uygulamalarında annelik deneyimleri eleştirel bir perspektifle değerlendirilmelidir. Annelik deneyimini konu alan bu araştırma, yalnız annelikte gereksinim duyulan sosyal hizmet uygulamalarının geliştirilmesi için önemlidir. Bu çalışmada, kadınların yalnız anneliği nasıl deneyimlediğini, yalnız annelik pratiklerinin ne tür deneyimlerle inşa edildiğini keşfetmek amaçlanmaktadır. Nitel araştırma yöntemlerinden fenomenoloji desenine göre tasarlanan araştırmada, amaçlı örnekleme ile öznelere ulaşılmıştır. Yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak 18 katılımcı ile saha çalışması tamamlanmıştır. Araştırma verileri, MAXQDA 2022 programında tematik olarak kodlanmış ve içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Araştırma sonucuna göre, annelik pozisyonu, yalnız annelikte sosyal ve ekonomik ilişkilerde sınırlılıklar getirmektedir. Yalnız annelik, kadınlar için özgürleşme ve güçlenme anlamına gelirken, başka bir yönüyle egemen annelik ideolojisi ile mücadele etmeleri anlamına gelmektedir. Kadınların ekonomik, sosyal ve ruhsal gereksinimleri bütüncül bir şekilde değerlendirildiğinde, feminist sosyal hizmet uygulamalarının geliştirilmesine gereksinim olduğu görülmektedir.

Keywords

Annelik , Tek Ebeveyn Anne , Yalnız Annelik , Sosyal Hizmet , Feminist Sosyal Hizmet

References

• Adams, R., Dominelli, L. ve Payne, M. (2002). Critical practice in social work. Palgrave.
• Aktaş Akoğlu, Ö. ve Küçükkaragöz, H. (2018). Boşanma nedenleri ve boşanma sonrasında karşılaşılan güçlüklere ilişkin bir araştırma: İzmir ili örneği. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 29(1), 153-172. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/515213
• Alpar, B. I., Çiçek, Ş., Özlü, B. ve Filik, M. (2023). Çoklu dezavantajlılık bağlamında tek ebeveyn kadın öğretmenlerin maddi koşulları ve geçim stratejileri: Ankara örneği. Erciyes Akademi, 37(1), 91-125. https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1231799
• Arendell, T. (2000). Conceiving and investigating motherhood: The decade’s scholarship. Journal of Marriage and the Family 62(4), 1192–1207. https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2000.01192.x
• Attree, P. (2005). Parenting support in the context of poverty: A meta-synthesis of the qualititative evidence. Health and Social Care in the Community, 13(4), 330-337. https://doi.org/10.1111/j.1365-2524.2005.00562.x
• Avan, E. (2019). Boşanma sürecindeki kadınların sosyo-ekonomik özellikleri, sosyal destek ve umutsuzluk düzeyleri ile ilişkili faktörlerin tanımlanması [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Manisa Celal Bayar Üniversitesi.
• Aydıner Boylu, A. ve Öztop, H. (2013). Tek ebeveynli aileler: Sorunlar ve çözüm önerileri. Sosyoekonomi, 19(19), 208-220. https://doi.org/10.17233/se.37916
• Badinter, E. (2017). Kadınlık mı annelik mi (3. baskı). (çev. Ayşen Ekmekçi). İletişim Yayınları.
• Başer, D. ve Kırlıoğlu, M. (2020). Türkiye’deki sosyal yardım sistemine yönelik sosyal hizmet uzmanlarının deneyimleri. Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(4), 1486-1513. https://doi.org/10.33417/tsh.732889
• Bernardes, J. (1985). Family ideology: Idendification and exploration. The Sociological Rewiew, 33(2), 275-298. https://doi.org/10.1111/j.1467-954X.1985.tb00806.x
• Bilgin, Y. (2018). Sığınma evlerindeki kadınların kadına yönelik şiddet ve kadın sığınma evlerine bakışı: İstanbul örneklem [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Bilgin, E. ve Tuncay, T. (2020). Sığınmaevinde kalan kadınların toplumsal cinsiyet rolleri tutumları ve yardım arama davranışlarının incelenmesi. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, (16), 43-61. https://doi.org/10.46218/tshd.795180
• Bora, A. (2018). Kadınların sınıfı: Ücretli ev emeği ve kadın öznelliğinin inşası (8. baskı). İletişim Yayınları.
• Bülbül, İ. ve Kaygusuz, S. (2022). Sosyal inceleme raporları üzerinden boşanma sürecindeki bireylere ilişkin bir değerlendirme: Adana Aile Mahkemesi örneği. Uluslararası Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 2(1), 67-83. https://doi.org/10.17755/esosder.258824
• Can, Y. ve Aksu, N. B. (2016). Boşanma sürecinde ve sonrasında kadın. Electronic Journal of Social Sciences, 15(58), 888-902. https://doi.org/10.17755/esosder.258824
• Chodorow, N. (1979). Reproduction of mothering psychoanalysis and the sociology of gender. University of California.
• Coşkun, Ö. F. (2022). Çalışan bekâr annelerin örgütsel yaşamda karşılaştıkları sorunlar üzerine nitel bir uygulama. Pamukkale Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 52, 293-311. https://doi.org/10.30794/pausbed.1100139
• Creswell, J. W. (2009). Research design oualitative, ouantitative and mixed methods approach. SAGE Puplications.
• Davis, N. Z. (2019). Women, Jewish history, European history. Jewish Social Studies, 24(2), 33-36. https://doi.org/10.2979/jewisocistud.24.2.04
• Demircioğlu, N. S. (2000). Boşanmanın, çalışan kadının statüsü ve cinsiyet rolü üzerine etkisi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Ege Üniversitesi.
• Demirel, B. ve Buz, S. (2021). Tek ebeveynli hanelerdeki kadınların rol ve sorumluluklarındaki değişimler ve deneyimledikleri güçlükler. Akademik Hassasiyetler, 8(17), 157-192. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1801566
• Dilik, S. (1980). Sosyal yardımlar: İki anlamlı bir terim. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 35(01), 73-84.
• Dominelli, L. (2002). Feminist social work theory and practice. Palgrave.
• Donovan, J. (2019). Feminist teori (12. baskı). İletişim Yayınevi.
• Douglas, S. J. ve Michaels, M. W. (2005). The mommy myth: The idealization of motherhood and how it has undermined all women. Free Press.
• Duran, D. Ş. ve Cenikli, E. (2021). Yoksullukla mücadelede bir kamu politikası olarak bütünleşik sosyal yardım sistemi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (46), 149-162. https://doi.org/10.30794/pausbed.948490
• Durusoy Öztepe, N. (2018). Hizmetler sektörünün eğreti işlerinde kadın istihdamı ve çalışma koşulları. Çağla Ünlütürk Ulutaş (Ed.) içinde, Feminist sosyal politika: bakım, emek, göç. Notabene Yayınevi.
• Erdut, T. (2005). İşgücü piyasasında enformelleşme ve kadın işgücü. Çalışma ve Toplum, 3(6), 11-49. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2575955
• Feyzioğlu, S. ve Kuşçuoğlu, C. (2011). Tek ebeveynli aileler. Aile ve Toplum, 26, 97-110. https://doi.org/10.21560/spcd.77415.
• Gittins, D. (1993). Aile sorgulanıyor. Pencere Yayınları.
• Glenn, E. N. (1994). Social constructions of mothering: A thematic owerview. Grace Chang ve Linda Rennie. Forcey (Eds.) içinde, Mothering İdeology, Experience And Agency (ss. 1-33). Routledge.
• Glesne, C. (2015). Nitel araştırmaya giriş. (çev. Ali Ersoy ve Pelin Yalçınoğlu). Anı Yayıncılık.
• Goffman, E. (2014). Damga: Örselenmiş kimliğin idare edilişi üzerine notlar. (çev. Şerife Geniş, Levent Ünsaldı ve Suphi Nejat Ağırnaslı). Heretik.
• Gornick, J. C. (2018). The socioeconomics of single parenthood: Reflections on the triple bind. Rense Nieuwenhuis ve Laurie Maldonado (Eds.) içinde, The triple bind of single-parent families (ss. 437-448). Bristol University Press.
• Hamzaoğlu, M. (2019). Namus kadına karşı şiddetin ideolojisi. Siyah Kitap.
• Harding, S. (1987). Feminism and methodology: Social science issues. Indiana University Press.
• Hays, S. (1996). The cultural contradiction of motherhood. Yale University Press.
• Hooks, B. (2014). Feminizm herkes içindir: Tutkulu politika. Toplumsal cinsiyet (3. baskı). Bgst Yayınları.
• İlkkaracan, İ. (2018). Toplumsal cinsiyet eşitlikçi, sürdürülebilir büyüme ve kalkınma için mor ekonomi. Çağla Ünlütürk Ulutaş (Ed.) içinde, Feminist sosyal politika: Bakım, emek, göç (ss. 31-67). Notebene Yayınları.
• Kandiyoti, D. (2015). Cariyeler, bacılar, yurttaşlar: Kimlikler ve toplumsal dönüşümler (5. baskı). (çev. Aksu Bora, Fevziye Sayılan, Şirin Tekeli, Hüseyin Tapınç, Ferhunda Özbay). İstanbul Metis Yayınları.
• Kavas, S. ve Hoşgör, A. G. (2013). The parenting practice of single mothers in Turkey: Challenges and strategies. Women's Studies International Forum, 40, 56-67. https://doi.org/10.1016/j.wsif.2013.05.004
• Kelebek Küçükarslan, G. (2022). Feminist sosyal çalışma perspektifiyle kadınların çekişmeli boşanma deneyimleri [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Kelebek-Küçükarslan, G. ve Atasü-Topcuoğlu, R. (2024). Women's high-conflict divorce experiences and access to statutory social services in Turkey. Affilia, 39(4), 607-627. https://doi.org/10.1177/08861099241233560
• Kılıçarslan, S. ve Şahan, B. (2019). Divorce in Turkish society: Personal and family of origin characteristics. Cukurova University Faculty of Education Journal, 50(2), 1003-1032. https://doi.org/10.14812/cuefd.848273
• Kümbetoğlu, B. (2015). Sosyolojide ve antropolojide niteliksel yöntem ve araştırma. Bağlam.
• Mardin, Ş. (2007). İdeoloji. İletişim Yayınları.
• Massey, D. (1994). Space, place and gender. Polity Press.
• Mckay, S., Jefferys, S., Paraksevopoulou, A. ve Keles, J. (2012). Study on precarious work and social rights. London: Working lives research institute. London Metropolitan University.
• McKenzie, H. ve McKay, F. H. (2018). Thinking outside the box: Strategies used by low‐income single mothers to make ends meet. Australian Journal of Social Issues, 53(3), 304-319. https://doi.org/10.1002/ajs4.48
• Mclanahan, S. ve Booth, K. (1989). Mother-only families: Problems, prospects, and politics. Journal of Marriage and Family, 51(3), 557-580. https://www.jstor.org/stable/352157
• Mies, M., Bennholdt-Thomsen, V. ve Von Werlhof, C. (2008). Son sömürge: Kadınlar (3. baskı). (çev. Yıldız Temertürkan). İletişim Yayınları.
• Miles, M, B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. CA: Sage.
• Miller, T. (2010). Annelik duygusu mitler ve deneyimler. İletişim Yayıncılık.
• Oberman, Y. ve Josselson, R. (1996). Matrix of tensions: A model of mothering. Psychology of Women Quarterly, 20(3), 341-359. https://doi.org/10.1111/j.1471-6402.1996.tb00304.x
• Özar, Ş. & Çakar, B. (2012). Aile, devlet ve piyasa kıskacında boşanmış kadınlar. Kültür ve Siyasette Feminist Yaklaşımlar 16, 31-41. https://feministyaklasimlar.org/wp-content/uploads/2013/05/sayi-16-yazi-4.pdf
• Özkan, Ş. (2024). Toplumsal cinsiyet eşitliği bağlamında ebeveyn izinleri. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (64), 381-407. https://doi.org/10.30794/pausbed.1478044
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (çev. Mesut Bütün ve Selçuk Beşir Demir). Pegem Akademi.
• Poyraz Yılmaz, E. B. (2019). Tahakkümsüzlük ideali içinde amaç olarak kadın bedeni: Kürtaj hakkı [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Kocaeli Üniversitesi.
• Rich, A. (1995). Of woman born motherhood as experinece and institution. W. W. Norton & Company.
• Ruddick, S. (1995). Maternal thinking. In Philosophy, Children, and the Family, 6(2), 101-126. https://doi.org/10.2307/3177749
• Rudowicz, E. (2001). Stigmatization as a predictor of psychological well-being of Hong Kong single mothers. Marriage & Family Review, 33(4), 63-83. https://doi.org/10.1300/J002v33n04_06
• Sands, R. G. ve Nuccio, K. E. (1989). Mother-headed single-parent families: A feminist perspective. Affilia, 4(3), 25-41. https://doi.org/10.1177/088610998900400303
• Sen, A. (1995). Inequality reexamined. Harvard University Press.
• Sennett, R. ve Cobb, J. (2018). Sınıfın gizli yaraları. (çev. Mustafa Kemal Coşkun). Heretik Yayıncılık
• Sever, M. (2015). Kadınlık, annelik, gönüllü çocuksuzluk: Elisabeth Badinter’den kadınlık mı annelik mi?, Tina Miller’dan annelik duygusu: Mitler ve deneyimler ve Corinne Maier’den no kid üzerinden bir karşılaştırmalı okuma çalışması. Fe Dergi: Feminist Eleştiri, 7(2), 72-86. https://doi.org/10.1501/Fe0001_0000000144
• Smart, C. (1992). Regulating womanhood. Routledge. Sutherland, J. A. (2010). İdealization of motherhood. Andrea O'Reilly (Ed.) içinde, Encyclopedia of motherhood (ss. 547-545). Library of Congress Cataloging in Publication Data.
• Şahin, Z. ve Karataş, K. (2023). Tek ebeveyn annelerin kök aile ilişkileri. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 13(2), 1084-1097. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1272425
• Taş, A. ve Karataş, K. (2024). Bir sosyal inceleme alanı olarak “muhtaçlık” değerlendirmesinde karşılaşılan etik ikilem ve sorunlar. Toplum ve Sosyal Hizmet, 35(2), 173-199. https://doi.org/10.33417/tsh.1328468
• Temiz, H. E. (2004). Eğreti istihdam: İşgücü piyasasında güvencesizliğin ve istikrarsızlığın yeni yapılanması. Çalışma ve Toplum, 2(2), 55-80. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2576079
• Thompson, N. (2016). Güç ve güçlendirme. Özlem Cankurtaran (Ed.). Nika Yayınevi.
• Toksöz, G. (2012). Neoliberal piyasa, özel ve kamusal patriarka çıkmazında kadın emeği. Saniye Dedeoğlu ve Adem Yavuz Elveren (Eds.) içinde, Türkiye’de Refah Devleti ve Kadın (ss. 159-182) İstanbul: İletişim Yayınları
• Tutty, L. M., Rothery, M. A. ve Grinnell, R. M. (1996). Oualitative research for social work. Ally and Bacon.
• Türkiye İstatistik Kurumu, (2023). İstatistiklerle aile. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Aile- 2023-53784
• Van Lancker, W., Ghysels, J. ve Cantillon, B. (2015). The impact of child benefits on single mother poverty: Exploring the role of targeting in 15 European Countries. International Journal of Social Welfare, 24(3), 210-222. https://doi.org/10.1111/ijsw.12140
• Yüksel Güngör, B. ve Özaydın, M. M. (2023). Çalıştırmacı refah politikaları bağlamında çalışma hayatında yer alan bekar anneler: Toplum yararına çalışma programı örneği. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(46), 69-96. https://doi.org/10.46928/iticusbe.1252310
• Walby, S. (1990). Theorizing Patriarchy. Basil Blackwell Ltd.
• Wıesner- Hanks, M. E. (2009). Erken modern dönemde Avrupa 1450- 1789. (çev. Hamit Çalışkan). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.