İsrail ve Türkiye’nin Eğitim Sistemlerinin Karşılaştırılması

Year 2025, Volume: 61 Issue: 61, 23 - 63, 30.01.2025

Metin Kartal

https://doi.org/10.15285/maruaebd.1396162

Abstract

Bu araştırmada, son yıllarda okul-temelli ve bölge-temelli bir yönetim anlayışını benimseyen İsrail ile merkezi yönetim özellikleri gösteren Türkiye’nin eğitim sistemlerindeki benzerliklerin ve farklılıkların karşılaştırmalı bir şekilde analizinin yapılması amaçlanmaktadır. Yapılan çalışmada, karşılaştırmalı eğitim araştırmalarında kullanılan farklı yaklaşımlardan (örneğin açıklayıcı, değerlendirici, dikey, örnek olay, problem çözme, tanımlayıcı ve yatay vb.) olan yatay ve tanımlayıcı yaklaşımları kullanılmıştır. Benimsenen karşılaştırmalı eğitim araştırması yaklaşımı çerçevesinde; karşılaştırılan ülkelere ilişkin temel siyasal bilgiler, okulöncesi eğitim, ilköğretim, ortaöğretim, yükseköğretim ve öğretmen eğitimi karşılaştırma sonuçlarına yer verilmiştir.

Keywords

Karşılaştırmalı eğitim , Türk eğitim sistemi , İsrail eğitim sistemi , PISA

Ethical Statement

Yazar çalışmasının etik kurul iznine tabi olmadığını ve çalışmanın tüm sürecinde Committee on Publication Ethics (COPE) tarafından belirlenen kurallara uyulduğunu beyan etmektedir.

Comparing the Education Systems of Israel and Türkiye

Abstract

This study aims at comparing the Israeli, which has adopted a school-based and district-based administrative approach (decentralization) in recent years, and Turkish education system, which adopts the centralized education system in terms of their similarities and differences. In this study, the approaches of horizontal axis and descriptive, which are only two of the different approaches (such as descriptive, evaluative, vertical axis, case study, problem solving, descriptive and horizontal axis etc.) in comparative education research were used. Within the framework of the adopted approaches, the results regarding the compared countries are reported respectively in terms of the basic political information, preschool education, primary education, secondary education, higher education, and teacher education.

Keywords

Comparative education , Turkish education system , Israel education system , PISA

Ethical Statement

The author declares that the current study is not subject to the approval of the ethics committee and that the rules set by the Committee on Publication Ethics (COPE) were followed throughout the study.

References

• Bereday, G. Z. (1964). Comparative method in education. Holt, Rinehart & Winston.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Erdoğan, İ. (2003). Karşılaştırmalı Eğitim: Türk Eğitim Bilimleri Çalışmaları İçinde Önemsenmesi Gereken Bir Alan. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(3)
• Ergün, M. (1985). Karşılaştırmalı eğitim. Malatya İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Bölümü
• Hans, N. (1959). The historical approach to comparative education. International Review of Education, 299-309.
• Kandel, L. I. (1933). Comparative education. Houghton Mifflin Company
• Mango, A. (1968). Turkey in the Middle East. Journal of Contemporary History, 3(3), 225-236.
• Noah, H. J., & Eckstein, M. A. (1969). Towards a science of comparative education. British Journal of Educational Studies, 17(3).
• Sayari, S. (1997). Turkey and the Middle East in the 1990s. Journal of Palestine Studies, 26(3), 44-55.
• Siedlecki, S. L. (2020). Understanding descriptive research designs and methods. Clinical Nurse Specialist, 34(1), 8-12.
• Sunar, L. (2020). Türkiye’de mesleki itibar: dönüşen çalışma hayatı ve mesleklerin sosyal konumu. Journal of Economy Culture and Society, (Özel Sayı 1/Supplement 1), 29-58.
• Şimşek, H. & Yıldırım, A. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Ültanır, G. (2000). Karşılaştırmalı eğitim bilimi: Kuram ve teknikler. Eylül Kitap ve Yayınevi.
• Doküman İncelemesi Kaynakları
• Abadzi, H. (2009). Instructional time loss in developing countries: Concepts, measurement, and implications. The world bank research observer, 24(2), 267-290.
• Ada, S. & Baysal, Z. N. (2013). İsrail eğitim Sistemi. S. Ada ve Z. Baysal, Z. (Ed.), Eğitim Yapıları ve Yönetimleri Açısından Çeşitli Ülkelere Bir Bakış içinde (303-316). PEGEM Akademi Yayıncılık.
• Akyüz, Y. (2006). Türkiye’de öğretmen yetiştirmenin 160. yılında Darülmuallimîn’in ilk yıllarına toplu ve yeni bir bakış. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM, 20(20), 17-58.
• Akyüz, Y. (2021). Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Pegem Akademi.
• Al-Haj, M. (2003). Higher education among the Arabs in Israel: Formal policy between empowerment and control. Higher Education Policy, 16(3), 351-368.
• Altıntaş, S. & Görgen, İ. (2014). Türkiye ile Güney Kore’nin Matematik Öğretim Programlarının Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi. Education Sciences, 9(2), 191-216.
• Al-Yagon, M. & Margalit, M. (2001). Special and inclusive education in Israel. Mediterranean Journal of Educational Studies, 6(2), 93-112.
• Anweiler, O. (1977). Comparative education and the internationalization of education. Comparative Education, 13(2), 109-114.
• Arar, K. & Abu-Romi, A. (2016). School-based management: Arab education system in Israel. Journal of Educational Administration, 54(2), 191-208.
• Argov, E. (2016). The development of education in Israel and its contribution to long-term growth. Bank of Israel research paper, 15.
• Arslan, H. T. (2017). Darülfünun’dan İstanbul Üniversitesi’ne Felsefe Öğreniminin Yapılandırılması. Atatürk Yolu Dergisi, 16(63).
• Ataünal, A. (1993). Cumhuriyet döneminde yükseköğretimdeki gelişmeler. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yükseköğretim Genel Müdürlüğü.
• Atılgan, H. (2018). Türkiye’de kademeler arası geçiş: Dünü-bugünü ve bir model önerisi. Ege Eğitim Dergisi, 19(1), 1-18.
• Ayalon, H. & Yogev, A. (2006). Stratification and diversity in the expanded system of higher education in Israel. Higher Education Policy, 19(2), 187-203.
• Balkar, B. & Şahin, S. (2014). Aday öğretmenlere yönelik mentorluk programının uygulanmasına ilişkin eğitimcilerin görüşleri. The Journal of Academic Social Science Studies, 7(29), 83-100.
• Başaran, İ. E. (1994). Türkiye’de Eğitim Sistemi, 2. Basım, Ankara.
• Bentwich, J. S. (2014). Education in Israel. Routledge.
• Cicioğlu, H. (1985). Türkiye Cumhuriyeti’nde İlk ve Ortaöğretim: Tarihi Gelişimi. 2. Baskı, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
• Çelik, M. & Gündoğdu, K. (2007). Türkiye'de okulöncesi eğitimin tarihsel gelişimi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(16), 172-190.
• Davidovitch, N. & Cohen, E. (2021). Effective Regulation of the Israeli Higher Education System in the Global and Neoliberal Era. Higher Education Studies, 11(3), 21-36.
• Dönmez, C. (2005). Atatürk ve Cumhuriyet Döneminde Ortaöğretim. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsi Dergisi, (14), 255-268.
• Elboim-Dror, R. & Tlamim, M. (2001). Israeli Education: Changing Perspectives. Israel Studies, 6(1), 76-100.
• Eurydice. (2019). Türkiye Overview. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2020, Erişim adresi: https://eacea.ec.europa.eu/national-policies/eurydice/content/turkey_tr
• Evran, S. (2020). İsrail eğitim sistemi. A. Türkoğlu (Ed.), Karşılaştırmalı Eğitim: Dünya Ülkelerinden Örneklerle (Gözden Geçirilmiş 2. Baskı) içinde (263-283). Anı Yayıncılık.
• Feldman, D. H. & Setiawan, A. R. (2020). Education in Israel. https://doi.org/10.31237/osf.io/62shg
• Foreignconsultants. (2020). Education System of Israel. Erişim Tarihi: 19 Mayıs 2020, Erişim Adresi: https://www.foreignconsultants.com/israel-educ.php
• Göçkan, A. (2019). Türk Eğitim Sistemi ile Alman Eğitim Sisteminde kademeler arası geçişlerin karşılaştırılması (Yayın No. 545182) [Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale]. Ulusal Tez Merkezi
• Guri-Rosenblit S. (2020) Higher Education Systems and Institutions, Israel. In: Teixeira P.N., Shin J.C. (eds) The International Encyclopedia of Higher Education Systems and Institutions. Springer, Dordrecht. https://doi.org/10.1007/978-94-017-8905-9_550
• Gür, B. S., Çelik, Z., & Coşkun, İ. (2013). Türkiye'de ortaöğretimin geleceği: hiyerarşi mi, eşitlik mi? Ankara: SETA Analiz
• Güven, İ. & Gürdal, A. (2011). Türkiye ile Kanada fen eğitiminin karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 8(4), 89-110.
• Güven, İ. (2022). Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Hofman, A. & Niederland, D. (2012). Is teacher education higher education? The politics of teacher education in Israel, 1970–2010. Higher Education Policy, 25(1), 87-106.
• Hollenbeck, J. E., Ezer, H., & Mevorach, M. (2014) A comparative study of Israeli and United States of America teacher trainers on Sockett's four models of teacher education. Bulgarian Journal of Science and Education Policy, 8(2), 272-294.
• Horowitz, B. (2012). Defining Israel education. Northbrook, IL: The iCenter.
• Huebener, T. (1954). Education in Israel. The Journal of Educational Sociology, 27(8), 348-352.
• Iram, Y. & Schmida, M. (1998). The Educational System of Israel. Contributions to the Study of Education. Greenwood Publishing.
• Israel MFA [Ministry of Foreign Affairs]. (2020). EDUCATION: Primary and Secondary. Erişim Tarihi: 18 Mayıs 2020, Erişim Adresi: https://mfa.gov.il/mfa/aboutisrael/education/pages/education-%20primary%20and%20secondary.aspx.
• Israel Ministry of Education. (2019). Transparency in education. Erişim Tarihi: 5 Ekim 2021, Erişim Adresi: https://shkifut.education.gov.il/national
• İlköğretim ve Eğitim Kanunu. (1961). Resmî gazete (Sayı 1739 (Mükerrer)). Erişim tarihi: 23 Mayıs 2020, Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.1739.pdf İsrail Başkonsolosluğu-İstanbul. (t.y.). Eğitim. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2020; Erişim adresi: https://embassies.gov.il/istanbul/AboutIsrael/Education/Documents/Egitim.pdf.
• Kabaran, G. G. & Görgen, İ. (2016). Güney Kore, Hong Kong, Singapur ve Türkiye’deki öğretmen yetiştirme sistemlerinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Bartın University Journal of Faculty of Education, 5(2), 478-495.
• Kara, M. (2001). Türk ve Fransız eğitim sistemlerinin karşılaştırılması (Yayın No. 108606) [Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Elâzığ]. Ulusal Tez Merkezi.
• Karadağ Yılmaz, R. & Yeganeh, E. (2020). Türkiye ve İran Sınıf Öğretmeni Yetiştirme Sistemlerinin Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi. Diyalektolog-Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, (24).
• Kaya, M. (2019). Türk-İsrail İlişkileri ve Filistin. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (BUSBED), 9(18), 1043-1065.
• Kazamias, A. & Schwartz, K. (1977). Intelectual and ideological perspectives in comparative education: An Interpretation. Comparative Education Review, 21(2/3), 153-176). DOI:10.1086/445937.
• Kılıç, A.F., Yurdabakan, A., Kılıç, A., Özoğlu, M., Gülabacı, M., Selçuk-Süzme, P., Yıldız, R., Güzel, S., & Canbolat, Y. (2015). Türk eğitim sistemi ve ortaöğretim. (Editör E. Türk) MEB Ortaöğretim Genel Müdürlüğü.
• Kilimci, S. (2006). Almanya, Fransa, İngiltere ve Türkiye’de sınıf öğretmeni yetiştirme programlarının karşılaştırılması (Yayın No. 205430) [Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana]. Ulusal Tez Merkezi.
• Klein-Avishai, H., Ophir, M., & Kro, Y. (2014). The Higher Education System in Israel. Scorpio Press. Küçüker, E. (2017). Türkiye'de kademeler arası geçiş ve öğrenci akışının gelişimi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 50 (1), 43-97.
• Lans, W. & van der Voordt, DJM. (2002). Descriptive research. In T. M. de Jong, & D. J. M. van der Voordt (Eds.), Ways to study and research urban, architectural and technical design (pp. 53-60). DUP Science.
• Limor, N. (1999). The higher education system in Israel. International Higher Education, (15).
• Machmout, M. (2022). Türkiye ve Yunanistan Özel Eğitim Sürecinin Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi (Yayın No. 732073) [Doktora Tezi, Marmara Universitesi, İstanbul]. Ulusal Tez Merkezi.
• Maya, İ. (2019). Gelişmekte olan ülkelerde eğitim politikaları. PEGEM Akademi Yayıncılık.
• MEB, (2016). Aday Öğretmen Yetiştirme Sürecine İlişkin Yönerge. Makam Oluru Sayısı 2456947, Tarih: 02.03.2016.
• MEB. (2015b). Türk eğitim sistemi ve ortaöğretim. MEB Yayınları
• Miller, H., Grant, L. D., & Pomson, A. (Eds.). (2011). International handbook of Jewish education (Vol. 5). Springer Science & Business Media.
• Millî Eğitim Temel Kanunu. (1973). Resmî gazete (Sayı 1739 (Mükerrer)). Erişim tarihi: 23 Mayıs 2020, Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.1739.pdf
• NUFFIC. (2017). Education System: Israel. Described and compared with the Dutch System. NUFFIC Publications.
• Oğuz, E. (2016). Türk eğitim sisteminin genel yapısı. Uğur Akın (Der.), Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi (54-73). PEGEM Akademi Yayıncılık.
• Okulöncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği. (2014). Resmî Gazete (Sayı: 29072 (Mükerrer)). Erişim tarihi: 23 Mayıs 2020, Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat? MevzuatNo=19942&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5.
• Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği. (2013). Resmî Gazete (Sayı: 222 (Mükerrer)). Erişim tarihi: 23 Mayıs 2020, Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.4.222.pdf.
• Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği. (2013). Resmî Gazete (Sayı: 28758 (Mükerrer)). Erişim tarihi: 23 Mayıs 2020, Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/09/20130907-4.htm.
• Sadler, M. (1900). How far we can learn anything of practical value from the study of foreign systems of education. Comparative Education Review, 7(3), 307-314.
• Sağlam, M. & Kürüm, D. (2005). Türkiye ve Avrupa Birliği ülkelerinde öğretmen eğitiminde yapısal düzenlemeler ve öğretmen adaylarının seçimi. Milli Eğitim Dergisi, 33(167), 53-70.
• Schleicher, A. (2018). PISA 2018: Insights and Interpretation. OECD Publications.
• Sprinzak, D., Segev, Y., Bar, E., & Levi-Mazloum, D. (1996). Facts and Figures about Education in Israel. USA: ERIC.
• Stateuniversity. (2020). Israel: Pre-Primary and Primary Education. Erişim Tarihi: 17 Mayıs 2020, Erişim Sitesi: https://education.stateuniversity.com/pages/706/Israel-PREPRIMARY-PRIMARY-EDUCATION.html
• Tatan, M. (2021). Türkiye ve Güney Kore’deki sosyal bilgiler eğitimi uygulamalarının karşılaştırılması (Yayın No. 666658) [Doktora Tezi, Kastamonu Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• TIMSS. (2015). Teachers, teacher education, and professional development: İsrael. TIMSS 2015 Encyclopedia.
• Tokgöz, İ. A. & Hasan, E. (2017). Makedonya ve Türkiye Sınıf Öğretmeni Yetiştirme Programlarının Karşılaştırması. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(9), 84-103.
• Toplumsal Yapı Araştırmaları Programı [TYAP]. (2016). Türkı̇ye meslekı̇ ı̇tı̇bar skalası: Meslekı̇ ı̇tı̇bar skorları. Erişim tarihi: 29 Haziran 2020, Erişim adresi: https://tyap.net/mediaf/Mesleki_İtibar_Skorları_(Skora_Göre_Dizili).pdf
• Troen, S. I. (1992). Higher education in Israel: an historical perspective. Higher Education, 23(1), 45-63.
• TTKB [Talim ve Terbiye Kurulu Başlanlığı]. (2018). İlköğretiim kurumları (ilkokul-ortaokul) haftalik ders çizelgesi. Erişim Tarihi: 22 Mayıs 2020, Erişim Adresi: https://tegm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_02/22163752_Yizelge.pdf
• TUSEB [Türkiye Anne Çocuk ve Ergen Sağlığı Enstitüsü]. (2019). Türk eğitim sistemi, eğitim yaş aralıkları ve zorunlu eğitimin tarihsel gelişimi. TÜSEB Yayınları.
• UNESCO. (2006). World education report 2006-2007: İsrail. UNESCO Press.
• UNESCO. (2020). İsrail. Erişim Tarihi: 16 Mayıs 2020, Erişim Adresi: http://uis.unesco.org/country/IL.
• Uygun, S., Ergen, G., & Öztürk, İ. H. (2011). Türkiye, Almanya ve Fransa'da öğretmen eğitimi programlarında uygulama eğitiminin karşılaştırılması. İlköğretim Online, 10(2), 389-405.
• Wikipedia. (2020). İsrail. Erişim Tarihi: 16 Mayıs 2020, Erişim Adresi: https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0srail.
• Wolff, L. & Breit, E. (2012). Education in Israel. The Challenges Ahead.
• Yaşar, D. & Sözbilir, M. (2014). 2007 Türkiye ve 2008 Almanya Nordrhein Westfalen Eyaleti Gymnasium kimya dersi öğretim programlarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(3), 135-162.
• Yavuz, M., & Derinbay, D. (2014). Türkiye’de ortaöğretime geçiş için bir model önerisi. Cumhuriyet’in Kuruluşundan Günümüze Eğitimde Kademeler Arası Geçiş ve Yeni Modeller Uluslararası Kongresi (ss. 181-199) içinde. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
• Yazıcı, İ. (2009). Türk ve Kanada eğitim sistemlerinin karşılaştırılması (Yayın No. 241841) [Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul]. Ulusal Tez Merkezi.
• Yıldız, D. (2015). Türkiye, Kore, Finlandiya ana dili dersi öğretim programlarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 40(179), 89-110.
• Yılmazlar, M. & Çavuş, R. (2016). Türkiye ve Kosova ortaokul öğretim programlarının içerik açısından karşılaştırılması: Fizik konuları örneği. Sakarya University Journal of Education, 206(3), 210-231.
• Yolcu, E. (2011). 1453’ten günümüze İstanbul Üniversitesi. İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Yücel, H. A. (1994). Türkiye'de orta öğretim. Ankara: Kültür Bakanlığı
• Yükseköğretim Kanunu [YÖK] Kanunu. (1981). Resmî Gazete. (Sayı 2547 (Mükerrer)). Erişim tarihi: 23 Mayıs 2020, Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2547.pdf.
• Yükseköğretim Kurulu [YÖK]. (2007a). Türkiye’nin Yükseköğretim Stratejisi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2020; Erişim adresi: https://www.yok.gov.tr/Documents/Yayinlar/Yayinlarimiz/Turkiyenin-yuksekogretim-stratejisi.pdf
• Yükseköğretim Kurulu [YÖK]. (2007b). Öğretmen yetiştirme ve eğitim fakülteleri (1982-2007). YÖK Yayınları.
• Yükseköğretim Kurulu [YÖK]. (2019). Türkiye Yükseköğretim Sistemi. YÖK Yayınları.
• Yükseköğretim Kurulu [YÖK]. (2023). Pedagojik Formasyona Yönelik Bilgilendirme. Erişim tarihi: 10 Mart 2024; Erişim adresi: https://www.yok.gov.tr/HaberBelgeleri/BasinAciklamasi/2023/pedagojik-formasyona-yonelik-bilgilendirme.pdf
• Yükseköğretim Kurumları Kılavuzu. (2020). Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) Kılavuzu. ÖSYM Yayınları.
• http://www.oecd.org/israel/Education-Policy-Outlook-Country-Profile-Israel.pdf
• http://www.turkishclass.com/picture_21829?gid=1
• https://gpseducation.oecd.org/CountryProfile?primaryCountry=TUR
• https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrkiye%27deki_%C3%BCniversiteler_listesi
• https://www.conservativetruth.org/article.php?id=4195
• https://www.itu.edu.tr/tarihce
• https://www.setav.org/turkiyede-ogretmen-egitmeni-sorunu/
• https://www.timesofisrael.com/some-schools-set-to-reopen-as-israel-gingerly-steps-toward-normalcy/
• https://www.timesofisrael.com/the-kids-are-not-all-right-expert-warns-and-that-spells-danger-for-israel/
• http://www.boun.edu.tr/tr-TR/Content/Genel/Tarihce.aspx
• https://www.marmara.edu.tr/universite/genel/tarihce/
• https://www.yildiz.edu.tr/sayfa/ÜNİVERSİTEMİZ/TARİHÇE/1https://www.yildiz.edu.tr/sayfa/ÜNİVERSİTEMİZ/TARİHÇE/1https://www.yildiz.edu.tr/sayfa/ÜNİVERSİTEMİZ/TARİHÇE/1