J.J.Rousseau’nun “Sosyal Sözleşme” Eserinin Osmanlı Türkçesine İlk Tercümeleri II

Year 2020, Volume: 26 Issue: 2, 524 - 536, 30.12.2020

Rukiye Akkaya

https://doi.org/10.33433/maruhad.778901

Abstract

Tanzimat’tan Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna değin, Fransız aydınlanmasını ve özellikle J.J.Rousseau’nun çalışmalarını okumak, Osmanlı Türkçesine çevirmek nesilden nesle geçmiştir. Sosyal Sözleşme’nin ilk tercümeleri üzerine bir fikir verebilecek olan elimizdeki örnekler; 1911’de İçtihȃd dergisinde yayınlanan birkaç sayfalık metin, 1904’te Paris’te yayınlanan eksik kalmış I.Kitap tercümesi ve nihayet 1911’de İstanbul’da yayınlanan tercümedir.
Türkiyat Mecmuasında (C 27, Sayı 2) bu tercümeler üzerine bir analiz yayınlamıştım. Bu çalışmada, J.J.Rousseau’nun Sosyal Sözleşme kitabının, 1329 tarihli “Mukavele-i İçtimȃiyye yȃhûd Hukuk-ı Siyȃsiyye-i Kavȃidi Esȃsiyye” başlığı ile Osmanlı Türkçesine ilk tam metin çevirisi üzerinde; karşılaştırmalı olarak kaynak metin ve çeviri metin üzerinde bazı kavramların analizi yapılmıştır.

Keywords

J.J. Rousseau, Sosyal Sözleşmenin Osmanlı Türkçesi'ne ilk tercümeleri, mukavele-i içtimȃiyye, hȃkimiyet-i milliye, mȋsȃk-ı ictimȃȋyye

References

• KAYNAKÇA Akkaya Kia, Rukiye; “J.J. Rousseau’nun Sosyal Sözleşme Eserinin Osmanlı Türkçesine İlk Tercümeleri”, Türkiyat Mecmuası, 2017, C 27/2, s. 17-32.
• Apaydın, Mustafa, “Ziya Paşanın Emil Çevirisinin Önsözü”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 7, Sayı 7, 2001.
• Aristoteles, Politika, Çev. Mete Tunçay, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2002.
• Cassirer, Ernst, Rousseau, Kant, Goethe, Çev.Mustafa Tüzel, İs bankası Kütür Yayınları, İstanbul, 2014.
• Damrosch, Leo, Jean-Jacques Rousseau, Çev. Özge Özköprülü, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2017.
• Gürer, Ahmet Şamil, “Mûsȃ Kȃzım Efendi’nin İttihat ve Terakki ile İlişkileri”, Erzurumlu Şeyhulislam Mûsȃ Kȃzım Efendi Sempozyumu, Tebliğ ve Müzakereler, Ed.İsmail Kara, Erzurum, 2014.
• Hanioğlu, Şükrü, Bir Siyasal Düşünür Olarak Doktor Abdullah Cevdet ve Dönemi, Üçdal Neşriyat, İstanbul, 1981.
• Hobbes, Thomas, Leviathan, Çev. Semih Lim,Yapı Kredi Yayınları, İstanbul,1992.
• Hobbes, Thomas, Leviathan ou Matière, la Forme et la Puissance d'un Etat ecclésiastique et civil, Traduction Française par R. Anthony, Paris, 1921.
• Kemal, Namık, La Liberté, Lundi 14 septembre 1868, N.12 (Hürriyet Gazetesi 14 Eylül 1868 Londra).
• Mardin, Şerif, Jön Türklerin Siyasi Fikirleri (1895-1908), İletişim Y.,İstanbul, 1994.
• Marzo, Salvatore di, Roma Hukuku, Çev. Ziya Umur, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul, 1954.
• Mermutlu, Bedri, “Türkiye’de İlk Dönem Sosyoloji Eserlerine Toplu Bir Bakış”, Türkiye’de Toplumbilimlerinin Gelişimi I, Kıta Avrupası Etkisi, Sosyoloji Yıllığı 18, Nilgün Çelebi’ye Armağan, Ed.Ertan Eğribel-Ufuk Özcan, Kitabevi Y., İstanbul, 2009.
• Mete Tunçay, “Misak-ı Millȋ’inin 1.Maddesi Üstüne”, Birikim 18/19-12. https://www.birikimdergisi.com/images/UserFiles/images/Spot/70/18-19/misak-i_milli039nin_1._maddesi_ustune_mete_tuncay.pdf
• Mukavele-i İçtimȃiyye yȃhûd Hukuk-ı Siyȃsiyye-i Kavȃidi Esȃsiyye; Müellifi Fransa Meşȃhiri Hȃkimiyesinden Jean Jecques Rousseau; Mütercimi Mütekȃidin-i Hariciyeden A., Tab-ı ve Nȃşiri İstanbul, Kütübhȃne-i İslam ve Askeri- İbrahim Hilmi; Bab-ı Ali Caddesi, 1329.
• Musa Kȃzım Efendi, “İstibdad, Hürriyet, Hȃkimiyet-i Milliye”, Mevȃiz-i Diniyye içinde, Osmanlı İttihad ve Terakki Cemiyeti’nin Şehzadebaşı Kulübü Heyet-i İlmiyesi tarafından tertib edilmiştir, İstanbul, Dȃr-ül Tıbbati’l-Ȃmire, 1328 (1912).
• Rousseau, J.J., “Du contrat social, ou Principes de droit politique, Paris, 1894.
• Rousseau, J.J., Toplum Anlaşması, Çev. Vedat Günyol, MEB, Ankara, 1992.
• Rousseau, Jean-Jacques, Ekonomi Politik, Çev. İsmet Birkan, Ed. Mehmet Ali Ağaoğulları, İmge Kitabevi, Ankara, 2005.
• Şark ve Garb, 1312, Birinci Sene, Numara 2, Ayda Bir Neşrolunur, Paris, Rişelieu Sokağı, s.45 vd.
• Uçaryılmaz, Talya Şans, Roma Hukukundan Günümüz Hukukuna Dek Bona Fides İlkesi, Bilkent Üniversitesi, Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü Hukuk Bölümü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2018.
• SÖZLÜKLER Dȃniş, Hüseyin, Fransızca-Türkçe Mukukȋ ve Medenȋ Lûgat,Kanaat Kütüphanesi, 1934.
• Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabevi, Ankara, 1997.
• Grand Dictionnaire Universel du XIX Siècle, Larousse, Tome Douzième, Paris, 1874.
• Dictionnaire de Français avec les étymologies, Larousse, Paris, 1993.
• İslȃm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/