İdare Hukukunda İltizam Usulü ve İltizam Sözleşmeleri

Year 2020, Volume: 26 Issue: 2, 1006 - 1046, 30.12.2020

Ömer Can Baş

https://doi.org/10.33433/maruhad.806338

Cited By: 2

Abstract

İltizam sözleşmeleri, klasik idari sözleşme tiplerinden biridir. Bazı İdare Hukuku kitaplarında bu sözleşme tipi konusunda yetersiz ve birbirini tekrar eden ifadeler yer alır. İdare hukukumuzda idari sözleşme tiplerinden biri olan İltizam Sözleşmesi tipi beraberinde, kamu hizmetlerinin görülme usulleri arasında yer alan ‘İltizam’ usulünü de gündeme getirmektedir. Bu usulün kökü yüzyıllar öncesine dayanmakta olup Osmanlı Dönemi öncesinde dahi mevcut olduğuna dair kanıtlar bulunmaktadır. Osmanlı idaresinde bu usul temel olarak vergi kalemlerinin toplanması işleminin özel bir kişiye ihale edilmesi suretiyle işletilmiş olup zamanla sözleşme konusunda genişlemeler meydana gelmiştir. Bu çalışma, hem iltizam usulünün temel özellikleri, gelişimi ve karşılaştırmalı olarak incelenmesini hem de iltizam sözleşmelerinin akdedilme süreçlerine dair içerdiği bilgilerle klasik idari sözleşme tiplerinden biri olan ‘İltizam Sözleşmelerine’ ışık tutmayı amaçlamaktadır.

Keywords

Tımar, Mukataa, Kamu Hizmeti, İltizam, Mültezim

References

• Akdağ, Mustafa; Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi Cilt: 2 (1453-1559), Tekin Yayınevi, 2. Basım, Ankara, Eylül 1987,
• Akgündüz, Ahmed; İslam ve Osmanlı Hukuku Külliyatı Özel Hukuk-II (Miras-Borçlar-Eşya-Ticaret ve Devletler Hususi Hukuku), Cilt: 3, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 2012,
• Albayrak, Sadık; Budin Kanunnamesi ve Osmanlı Toprak Meselesi, Tercüman 1001 Temel Eser, No: 28, İstanbul, 1973,
• Altay, Şakir; Hukuk ve Sosyal Bilimler Sözlüğü, Bilgi Yayınevi, Ankara, Kasım 1983,
• Anayasa Mahkemesi, E. 2013/50, K. 2015/38, Karar Tarihi: 01/04/2015.
• Anayurt, Ömer; Anayasa Hukuku: Genel Kısım (Temel İlkeler, Kavram ve Kurumlar), Seçkin Yayıncılık, Ankara, Eylül 2018,
• Avcı, Mustafa; Türk Hukuk Tarihi, 7. Baskı, Atlas Akademi, Konya, 2018,
• Azrak, Ali Ülkü; “İdari Mukavele Kavramının Teori ve Tatbikattaki Gelişimine Dair Mukayeseli Bir İnceleme”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt: 29, Sayı: 3, 1963,
• Batmaz, Eftal; “İltizam Sisteminin XVIII. Yüzyıldaki Boyutları”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: 18, Sayı: 29, 1996,
• Bogart, Dan / Drelichman, Mauricio / Gelderblom, Oscar / Rosenthal, Jean-Laurent; “State and Private Institutions”, The Cambridge Economic History of Modern Europe (Edited by Stephen Broadberry and Kevin H. O’Rourke), Volume: 1, Cambridge University Press, New York, 2010,
• Cezar, Yavuz; Osmanlı Maliyesinde Bunalım ve Değişim Dönemi (XVIII. Yy dan Tanzimat’a Mali Tarih), Alan Yayıncılık, İstanbul, Mayıs 1986,
• Cin, Halil; Miri Arazi ve Bu Arazinin Özel Mülkiyete Dönüşümü, Çağ Üniversitesi Rektörlüğü, 3. Baskı, Ankara, Aralık 2005,
• Cin, Halil; Osmanlı Toprak Düzeni ve Bu Düzenin Bozulması, Kültür Bakanlığı Yayınları, Yenigün Matbaası, Ankara, 1978,
• Coşgel, Metin M. / Miceli, Thomas J.; “Tax Collection in History”, Public Finance Review, Volume: 37, Number: 4, 2009,
• Çakır, Baki, Osmanlı Mukataa Sistemi (XVI.-XVIII. Yüzyıl), Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2003,
• Çizakça, Murat; “Osmanlı İmparatorluğunda İç Borçlanmanın Evrimi (XV. Yüzyıldan XIX. Yüzyıla)”, Osmanlı 3, 1999,
• Danıştay 10. Daire, E. 1991/1, K. 1993/1752, Karar Tarihi: 29/04/1993.
• Eren, Fikret; Toprak Hukuku, S Yayınları, Ankara, 1991,
• Genç, Mehmet; ‘İltizam’ maddesi, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 22, İstanbul, 2000,
• Genç, Mehmet; ‘Mukataa’ maddesi, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 31, İstanbul, 2006,
• Genç, Mehmet; Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi, 11. Basım, Ötüken Yayınevi, İstanbul, Nisan 2014,
• Giles, A. F.;A History Of Rome, T.C. & E.C.Jack, London, (yayım yılı bilinmiyor),
• Gözler, Kemal / Kaplan, Gürsel; İdare Hukuku Dersleri, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, Temmuz 2015,
• Gözübüyük, Şeref /Tan, Turgut; İdare Hukuku Cilt: 1, 9. Baskı, Turhan Yayınevi, Ankara, 2013,
• Gözübüyük, Şeref; Yönetim Hukuku, 12. Bası, Ankara, 1998,
• Günday, Metin; İdare Hukuku, 8. Baskı, İmaj Yayıncılık, Ankara, 2003,
• Heaton, Herbert; Avrupa İktisat Tarihi (Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, Osman Aydoğuş), Cilt: 1, Teori Yayınları, Ankara, 1985,
• İnalcık, Halil; ‘İslam Arazi ve Vergi Sisteminin Teşekkülü ve Osmanlı Devrindeki Şekillerle Mukayesesi’, Ankara Üniversitesi İslam İlimleri Enstitüsü Dergisi, Sayı: 1, Osman Yalçın Matbaası, İstanbul, 1959,
• İnalcık, Halil; Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi Cilt: 1 (Çev. Halil Berktay), 2. Baskı, Eren Yayınları, İstanbul, Kasım 2004,
• Kalabalık, Halil; Kısa İdare Hukuku, Sayram Yayınları, Konya, Ekim 2014,
• Kanlıgöz, Cihan; “Kamu Borçlanma (İstikraz) Sözleşmeleri”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt: 52, Sayı:01, 1997,
• Karakoç, Yusuf; “Vergi Gelirlerinin Kamu Giderlerinin Karşılığı Olması İlkesi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt: 21, Sayı: 2, 2015,
• Kenanoğlu, M. Macit; ‘Miri Arazi’ maddesi, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 30, İstanbul, 2005,
• Köprülü, Fuad; Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Etkisi, 3. Basım, Kaynak Yayınları, İstanbul, Mart 2002,
• Küçükkalay, Abdullah Mesud; ‘Osmanlı Toprak Sistemi -Miri Rejim-‘, Osmanlı 3 (Editör: Güler Eren), Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999,
• Küsmenoğlu, İlham; Cumhuriyet Dönemi Vergi Tarihi Birinci Kitap (Osmanlı Devleti’nden 1980’e), Oluş Yayıncılık, Ankara, 2010,
• Kütükoğlu, Mübahat; ‘Osmanlılarda Gümrük’ maddesi, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 14, İstanbul, 1996,
• Linnarsson, Magnus; “Farming out state revenue: the debate about the General Customs Lease Company in Sweden (1723–65)”, Parliaments, Estates and Representation, 38:2, 2018,
• Matuz, Josef Eugen; “Contributions to the Ottoman Institution of the Iltizam”, Osmanlı Araştırmaları, Cilt: 11, Sayı: 11, İstanbul, 1991,
• McGowan, Bruce; Economic Life In Ottoman Europe Taxation, Trade And The Struggle For Land 1600-1800, Cambridge University Press, New York, Mart 2010,
• Mundy, Martha / Smith, Richard Suamerez; Modern Devlete Giden Yolda Mülk Siyaseti Osmanlı Suriyesi’nde Hukuk Yönetim ve Üretim (Çev. Süleyman Kızıltoprak), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, Eylül 2013,
• Mustafa Nuri Paşa; Netâyicü’l- Vukû’ât I-IV (İndeksli Tıpkıbasım) (Haz: Yılmaz Kurt), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2014,
• Odyakmaz, Zehra; “Genel Olarak İdarenin Sözleşmeleri”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 2, 1998,
• Oğuzman, Kemal / Seliçi, Özer / Oktay-Özdemir, Saibe; Eşya Hukuku, 14. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2011,
• Ortaylı, İlber; Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, Cedit Neşriyat, Ankara, 2008,
• Öncel, Mualla / Çağan, Nami / Kumrulu, Ahmet; Vergi Hukuku Cilt: 1, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi ve Basın-Yayın Yüksekokulu Basımevi, Ankara, 1985,
• Öner, Erdoğan; Osmanlı İmparatorluğu ve Cumhuriyet Döneminde Mali İdare, 2. Baskı, T.C. Maliye Bakanlığı Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı Yayını, Ankara, 2005,
• Özay, İl Han; Günışığında Yönetim, Alfa Yayınları, İstanbul, 1996,
• Özçelik, Selçuk; ‘Avrupa Feodalitesi ile Türklerin Timar Teşkilatını Mukayesesi’, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt: 17, Sayı: 3-4, 1951,
• Öztürk, Kazım; Türk Parlamento Tarihi TBMM II. Dönem 1923-1927, Cilt: 1, Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları No:1, Ankara, 1993,
• Öztürk, Kazım; Türk Parlamento Tarihi TBMM III. Dönem 1927-1931, Cilt: 2, Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları No: 9, Ankara, 1995,
• Pakalın, Mehmet Zeki; Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1993,
• Pamuk, Şevket; Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914, 4. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2007,
• Sayın, Abdurrahman Vefik; Tekâlif Kavaidi (Osmanlı Vergi Sistemi), T.C. Maliye Bakanlığı Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı Yayın No:1999/352, Ankara, 1999,
• Sezginer, Murat / Akyılmaz, Bahtiyar / Kaya, Cemil; Türk İdare Hukuku, 6. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2015,
• Süleyman Sûdi; Defter-i Müktesid, Cilt: 2, Mahmud Bey Matbaası, Dersaadet, 1307(1891-1892),
• Şafak, Ali; İslam Arazi Hukuku ve Tatbikatı (İlk Devirler), TÜRDAV Basım, İstanbul, 1997,
• Şemseddin Sami; Kamus-ı Türki, İkdam Matbaası, Dersaadet, 1317(1901-1902),
• Şener, Abdüllatif; Tanzimat Dönemi Osmanlı Vergi Sistemi, İşaret Yayınları, İstanbul, Mayıs 1990,
• Şirin, Veli; Ana Hatlarıyla Siyasi ve Kültürel Osmanlı Tarihi, 3. Baskı, Marifet Yayınları, İstanbul, 2002,
• Üçok, Coşkun; ‘Osmanlı Devleti Teşkilatından Tımarlar’, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 4, 1944,
• Weber, Max; General Economic History (translated by Frank H. Knight), The Free Press, Illinois, 1950,
• White, Eugene N.; “France's Slow Transition From Privatized to Government-Administered Tax Collection: Tax Farming in The Eighteenth Century”, Working Paper, No. 2001-16, Rutgers University, Department of Economics, New Brunswick, 2001,
• Yerebasmaz, Yasin; “657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 28. Maddesine Göre Memurların Ticaret ve Diğer Kazanç Getirici Faaliyetlerde Bulunma Yasağının Kapsamı ve Değerlendirilmesi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt: 69, Sayı: 1-2, 2011,