Parlamenter Denetim Aracı Olarak İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu

Year 2020, Volume: 26 Issue: 2, 608 - 632, 30.12.2020

Oya Boyar Gülden Çınarlı

https://doi.org/10.33433/maruhad.815080

Cited By: 1

Abstract

İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu, “insan hakları ihlallerini uluslararası taahhütlere uygun olarak önlemek” gerekçesiyle 1990 yılında kurulmuştur. Komisyon; resen araştırmalarıyla insan hakları alanındaki tüm gelişmeleri takip eder, insan haklarının ihlal edildiği iddiasıyla kendisine yapılan bireysel başvuruları sonuçlandırır, insan hakları alanında iç hukukta yapılması gereken yasal düzenlemeleri önerir, kendisine sevk edilen kanun tekliflerini görüşür ve kendisinden diğer komisyonlarca istenen konularda görüş bildirir. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Komisyon tarafından çalışmalarının neticeleri hakkında hazırlanan raporu görüşerek bilgi edinir. Böylece insan hakları alanında üzerine düşen görevler ve alınması gereken önlemlerle ilgili fikir sahibi olur. Gerek görürse, komisyon raporları kapsamında yürütme organına karşı anayasal denetim araçlarını kullanır ve kamuoyunun dikkatini bu raporlara çeker. Buna ek olarak, mevzuat kaynaklı yeni ihlalleri önlemek adına, Komisyonun kanun teklifleri hakkındaki görüşlerinden yararlanır.

Keywords

İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu, Parlamento Denetimi, Daimi Komisyon

Supporting Institution

TÜBİTAK

Project Number

2211-A

Thanks

Bu makalenin üretildiği doktora tezi, TÜBİTAK 2211-A Genel Yurt İçi Doktora Burs Programı kapsamında desteklenmiştir.

An Instrument of Parliamentary Scrutiny: Human Rights Inquiry Committee

Abstract

The Human Rights Inquiry Committee was established in 1990 to "prevent human rights violations in accordance with international commitments". The Committee independently monitors all developments about human rights; examines and decides on individual applications concerning claims of human rights violations; provides recommendations about amendments in national law on human rights; reviews bills that are referred to the committee and provides its opinion on matters requested by other committees. The Turkish Grand National Assembly (TBMM) reviews and discusses Committee reports about the results of the Committee's activities. Thus the TBMM is informed about its duties and measures to be taken about human rights. If it deems necessary the TBMM uses constitutional supervision tools on the executive body and attracts public's attention on these committee reports. Additionally, in order to prevent potential new violations caused by laws and regulations, the TBMM can apply for advisory opinion of the Committee.

Keywords

Human Rights Inquiry Committee, Parliamentary Scrutiny, Standing Committee

Project Number

2211-A

References

• AKAD, Mehmet, Bihterin VURAL DİNÇKOL ve Nihat BULUT. Genel Kamu Hukuku. 11. Baskı. İstanbul: Der Yayınları, 2015.
• Authenticated U.S. Government Information GPO. H. Res. 1451 in the House of Representatives, U.S. 2008. https://humanrightscommission.house.gov/sites/humanrightscommission.house.gov/files/documents/BILLS-110hres1451eh.pdf (6 Temmuz 2020).
• AYBAY, Rona. “Uluslararası Antlaşmaların Türk Hukukundaki Yeri”. TBB Dergisi. Sayı.70, 2007, ss.187-213.
• AYDINOĞLU, Mesut. “Bireysel Başvuru Yolu”, İnsan Haklarının Korunmasında Bir Parlamenter Denetim Yolu: İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu. Ankara: TBMM Basımevi. 5 Mayıs 2017, ss.141-149.
• BAKIRCI, Fahri. “Komisyonun Türk Hukukundaki Yeri”, İnsan Haklarının Korunmasında Bir Parlamenter Denetim Yolu: İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu. Ankara: TBMM Basımevi. 5 Mayıs 2017, ss.59-65.
• BALL, Alan R. Modern Politics and Government. 4th Edition. London: Macmillan Education. 1988.
• BOYAR, Oya. Anayasa ve Özel Hukuk. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2019.
• Commission of the European Communities. Commission Opinion on Turkey’s Request for Accession to the Community (Sec.89, 2290 final). Brussels, 20.12.1989. http://www.cvce.eu/obj/commission_opinion_on_turkey_s_request_for_accession_to_the_community_20_december_1989-en-4cc1acf8-06b2-40c5-bb1e-bb3d4860e7c1.html (10 Ekim 2020).
• DICEY, Albert Venn. Introduction to the Study of the Law of the Constitution. 10th Edition. London: Macmillan Press, 1979.
• DURAN, Zeynep. “Karşılaştırmalı Ülke Uygulamaları”, İnsan Haklarının Korunmasında Bir Parlamenter Denetim Yolu: İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu. Ankara: TBMM Basımevi. 5 Mayıs 2017, ss.83-100.
• DURDULAR, Ercan. “Komisyonun İyi Uygulama Örnekleri”, İnsan Haklarının Korunmasında Bir Parlamenter Denetim Yolu: İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu. Ankara: TBMM Basımevi. 5 Mayıs 2017, ss.151-157.
• DUVERGER, Maurice. Siyasi Partiler. 4. Baskı. Ergun Özbudun (çev.). Ankara: Bilgi Yayınevi, 1993.
• ELVERDİ, Evren. “Bireysel Başvuru Yolu”, İnsan Haklarının Korunmasında Bir Parlamenter Denetim Yolu: İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu. Ankara: TBMM Basımevi. 5 Mayıs 2017, ss.135-138.
• ERDOĞAN, Mustafa. Anayasal Demokrasi. 13. Baskı. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2017.
• EROĞLU, İzzet. “TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu”. Yasama Dergisi. Sayı.2, Temmuz-Ağustos-Eylül 2006, ss.109-149.
• EROĞUL, Cem. “Cumhurbaşkanının Denetim İşlevi”. AÜSBFD. Cilt.33, Sayı.1, Ocak 1978, ss.35-57.
• GOETZ, Klaus H., Micheal KOß, Jorge Villarino MARZO ve Radoslaw ZUBEK. “Parlamentolar ve Parlamenter Gözetim ve Denetim”. SIGMA Raporu. Muhammed Emin Güzel ve Abdussamed Sığırtmaç (çev.). Ankara: TBMM Basımevi, 2016.
• GORDON, Strathearn. The British Parliament. 1st Edition. New York: Frederick A. Praeger, 1952.
• GÖZLER, Kemal. Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, Cilt II. 2. Baskı. Bursa: Ekin Yayınevi, 2020.
• HAGUE, Rodd and Martin HARROP. Comparative Government and Politics. 6th Edition. New York: Palgrave Macmillan, 2004.
• HEYWOOD, Andrew. Politics. 3rd Edition. New York: Palgrave Macmillan, 2007.
• HIZ, Yüksel ve Zekeriya YILMAZ. Bilgi Edinme ve Dilekçe Hakkı. 1. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2004.
• House of Commons. Standing Orders. London, 2018. https://publications.parliament.uk/pa/cm201719/cmstords/1020/so_1020_180501.pdf (6 Temmuz 2020).
• Human Rights (Joint Committee). Role of the Committee. (t.y.) https://committees.parliament.uk/committee/93/human-rights-joint-committee/role (7 Temmuz 2020).
• Human Rights Act 1998. Introductory Text. 1998. https://www.legislation.gov.uk/ukpga/1998/42/introduction (11 Ekim 2020).
• Inter-Parliamentary Union and United Nations Human Rights Office of the High Commissioner. Human Rights Handbook for Parliamentarians. France: Courand et Associés, 2016.
• Inter-Parliamentary Union and United Nations Development Programme. Global Parliamentary Report 2017 (Parliamentary Oversight: Parliament’s Power to Hold Government to Account). France: Courand et Associés, 2017.
• İBA, Şeref ve Rauf BOZKURT. 100 Soruda Türk Parlamento Hukuku. 3. Baskı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2006.
• JAMESON, J. Franklin. “The Origin of the Standing-Committee System in American Legislative Bodies”. Political Science Quarterly. Vol. 9, No. 2, June 1894, ss.246-267.
• KARAHANOĞULLARI, Yiğit. “Birleşik Krallık’ta Merkezi Yönetim Bütçe Süreci”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. Cilt.69, Sayı.1, 2014, ss.77-107.
• KARAMUSTAFAOĞLU, M. Tuncer. Yasama Meclisinde Komisyonlar. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları No: 201, Ajans-Türk Matbaası, 1965.
• MUMCU, Ahmet ve Elif KÜZECİ. İnsan Hakları ve Kamu Özgürlükleri. 8. Baskı. Ankara: Turhan Kitabevi, 2019.
• NEZİROĞLU, İrfan. Türk Parlamento Hukukunun Temel Kavramları. 1. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2008.
• ONAR, Erdal. Meclis Araştırması. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları No.419, Sevinç Matbaası, 1977.
• ÖZBUDUN, Ergun. Parlâmenter Rejimde Parlâmentonun Hükûmeti Murakabe Vasıtaları. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları No.171, Ankara Üniversitesi Basımevi, 1962.
• ÖZBUDUN, Ergun. Türk Anayasa Hukuku. 17. Baskı. Ankara: Yetkin Basımevi, 2017.
• PARAU, Cristina E. Core Principles of the Traditional British Constitutions. (t.y.) https://www.politics.ox.ac.uk/materials/Core_Principles_of_the_British_Constitutions.pdf (11 Ekim 2020).
• PEHLİVAN, Fazlı. “Alt Komisyon Çalışmaları ve Etkinliği”, İnsan Haklarının Korunmasında Bir Parlamenter Denetim Yolu: İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu. Ankara: TBMM Basımevi. 5 Mayıs 2017, ss.191-195.
• Resmi Gazete. 6411 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. 31.01.2013. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/01/20130131-32.htm (17 Kasım 2020).
• SARIHAN, Şenal. “İnsan Haklarını İnceleme Komisyonunun Misyonu, Etkinliği ve Bu Çerçevede Deneyimlerimiz ve Beklentilerimiz”, İnsan Haklarının Korunmasında Bir Parlamenter Denetim Yolu: İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu. Ankara: TBMM Basımevi. 5 Mayıs 2017, ss.39-44.
• SIMON, Herbert A., Donald W. SMITHBURG ve Victor A. THOMPSON. Kamu Yönetimi. 5. Baskı. Cemal Mıhçıoğlu (çev.). Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1985.
• Specialized Body - Human Rights: Committee on Human Rights and Humanitarian Aid. (t.y.) https://data.ipu.org/node/65/parliamentary-bodies/specialized-bodies/human-rights?chamber_id=13316 (7 Temmuz 2020).
• Specialized Body - Human Rights: Joint Committee on Human Rights. (t.y.) https://data.ipu.org/node/183/parliamentary-bodies/specialized-bodies/human-rights?chamber_id=13511 (7 Temmuz 2020).
• Specialized Body - Human Rights: Senate Committee on Foreign Relations sub-committee on Western Hemisphere, Transnational Crime, Civilian Security, Democracy, Human Rights, and Global Women’s Issues. (t.y.) https://data.ipu.org/node/185/parliamentary-bodies/specialized-bodies/human-rights?chamber_id=13388 (7 Temmuz 2020).
• Specialized Body - Human Rights: Tom Lantos Human Rights Commission. (t.y.) https://data.ipu.org/node/185/parliamentary-bodies/specialized-bodies/human-rights?chamber_id=13387 (7 Temmuz 2020).
• TANÖR, Bülent ve Necmi YÜZBAŞIOĞLU. 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku. 17. Baskı. İstanbul: Beta Yayıncılık, 2018.
• TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu. 24. Dönem I. ve II. Yasama Yılları Faaliyet Raporu (Haziran 2011-Ekim 2012). 2012. https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/belge/24_Donem_1_ve_2_Yasama_Yillari_Faaliyet_Raporu.pdf (17 Kasım 2020).
• TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu. 26. Yasama Dönemi II. Devre Faaliyet Raporu (6 Aralık 2017-24 Haziran 2018). 2018. https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/docs/2018/ihik_faaliyet_raporu_25072018.pdf (17 Kasım 2020).
• TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu. Elazığ T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu İnceleme Raporu. 2018. https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/docs/2018/elazig_rapor_08022018.pdf (16 Kasım 2020).
• TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu. Eskişehir H ve T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu İnceleme Raporu. 2017. https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/docs/2017/eskisehir_H_T_tipi_infaz_kurumu_raporu.pdf (16 Kasım 2020).
• TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu. Tokat T Tipi Kapalı ve Açık Ceza İnfaz Kurumları Kampüsü İnceleme Raporu. 2014. https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/docs/2014/tokat_t_inceleme_rapor.pdf (16 Kasım 2020).
• TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu. Ülkemize Sığınan Suriye ve Irak Vatandaşlarının Barındıkları Çadırkentler Hakkında İnceleme Raporu -5-. 2014. https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/docs/2014/cadirkentler_hak_inceleme_rap.pdf (16 Kasım 2020).
• TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Raporu. Esas No: 1/708, Karar No: 32. 19.12.2012. https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/docs/2012/yasama_raporlari/1_708.pdf (17 Kasım 2020).
• TBMM. İstanbul Milletvekili Bülent Akarcalı, Gümüşhane Milletvekili Ülkü Gökalp Güney, İstanbul Milletvekili Hasan Fehmi Güneş ve Konya Milletvekili Vefa Tanır'ın, İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Kanunu Teklifi ve Adalet ve Anayasa Komisyonları Raporları. 1990. https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d18/c051/tbmm18051042ss0498.pdf (10 Ekim 2020).
• TEZİÇ, Erdoğan. Anayasa Hukuku. 21. Baskı. İstanbul: Beta Yayıncılık, 2017.
• TOLLEY, Michael C. “Parliamentary Scrutiny of Rights in the United Kingdom: Assessing the Work of the Joint Committee on Human Rights”. Australian Journal of Political Science. Vol.44, No.1, March 2009, ss.41-55.
• Tom Lantos Human Rights Commission United States Congress. History. (t.y.) https://humanrightscommission.house.gov/about/history (6 Temmuz 2020).
• TÜLEN, Hikmet. Türk Anayasa Hukukunda Bakanların Cezai Sorumluluğu ve Meclis Soruşturması. 1. Baskı. Konya: Mimoza Yayınları, 1999.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi, İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu. 23. Dönem Denetim Raporları. (t.y.) https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/rapor_donem23.htm (16 Kasım 2020).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi, İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu. 24. Dönem Denetim Raporları. (t.y.) https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/rapor_donem24.htm (16 Kasım 2020).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi, İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu. 26. Dönem Denetim Raporları. (t.y.) https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/rapor_donem26.htm (16 Kasım 2020).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi, İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu. 27. Dönem Denetim Raporları. (t.y.) https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/rapor_donem27.htm (16 Kasım 2020).
• ÜSTÜN, Ayhan Sefer. “İnsan Haklarını İnceleme Komisyonunun Misyonu, Etkinliği ve Bu Çerçevede Deneyimlerimiz ve Beklentilerimiz”, İnsan Haklarının Korunmasında Bir Parlamenter Denetim Yolu: İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu. Ankara: TBMM Basımevi. 5 Mayıs 2017, ss.19-23.
• WATTS, Duncan. Understanding US/UK Government and Politics. 1st Edition. Manchester: Manchester University Press, 2003.
• YASİN, Melikşah. İdarenin Yasama Tarafından Denetlenmesi. 1. Baskı. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2011.