Zayıf Tarafın Korunması İlkesi Işığında Anayasa Mahkemesi’nin 05.11.2024 T. ve 2023/158 E., 2024/187 K. Sayılı İptal Kararına İlişkin Bir İnceleme

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 1, 317 - 347, 16.07.2025

Sibel Özel , Ayşenur Öztürk Kayıklık

https://doi.org/10.33433/maruhad.1695787

Öz

Anayasa Mahkemesi (AYM) 05.11.2024 T. ve 2023/158 E., 2024/187 K. sayılı kararında 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un (MÖHUK) 27. maddesinin 1. ve 2. fıkralarının Anayasa’ya aykırı olduğu iddialarını incelemiş ve 1. fıkrayı iptal etmiştir. AYM’nin iptal kararı, MÖHUK m. 27/1’in hukuk seçimi yapılmaması halinde işçinin sahip olacağı haklardan hukuk seçimi yapılması durumunda yararlanamaması sonucunu doğurduğundan bahisle işçi ve işveren arasında makul bir denge sağlamadığı ve devletin çalışanların korunmasına ilişkin pozitif yükümlülüğüyle bağdaşmadığı gerekçelerine dayanmaktadır. Karar, 10.09.2025 tarihinde yürürlüğe girecektir. Çalışmada AYM’nin anılan kararı incelenmiş ve iptal hükmünün sonuçları ele alınmıştır. Bu çerçevede öncelikle konunun AYM önüne taşınmasıyla sonuçlanan süreç özetlenmiştir. Devamında AYM’nin iptal kararı gerekçeleriyle birlikte incelenmiştir. Bu incelemede, iptal edilen hükmün amaç ve işlev bakımından zayıf tarafın korunması ilkesi ile ilişkisi ortaya konulmuş ve iptal kararı bu ilke ışığında analiz edilmiştir. Çalışmanın son kısmında iptal kararının sonuçları, MÖHUK m. 27/1 yerine yeni bir düzenleme yapılması yahut yapılmaması ihtimalleri açısından ayrı ayrı değerlendirilmiş ve yeni bir hüküm önerisi getirilmiştir. Son olarak ise 7550 sayılı Kanun ile getirilen ve 04.06.2025 tarihinde yürürlüğe giren yeni düzenleme incelenmiş ve hükmün ortaya çıkarabileceği olası sorunlara işaret edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İş sözleşmeleri , Hukuk seçimi , Zayıf tarafın korunması , Asgari koruma , Daha sıkı ilişkili hukuk.

Kaynakça

• Akdeniz, AL ‘Yurt Dışına Götürülen İşçilerin İş Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk Konusuna İnterdisipliner Bir Yaklaşım’ (2024) 73(2) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 925-977.
• Akıncı M, ‘Ekonomik Kamu Düzeni ve Rekabet Kurumu’ (2001) (5) Rekabet Dergisi 1-60.
• Akıncı Z, Milletlerarası Özel Hukuk (Vedat 2020).
• Akyiğit E, ‘Türk İşverenlerin Yabancı Ülkelerdeki İşlerinde Türk İşçisi Çalıştırmalarının İş Hukuku ve MÖHUK Açısından Değerlendirilmesi’ iç Elli İkinci Çözüm Arama Konferansı Yurt Dışı Hizmet Sözleşmelerinde Milletlerarası Özel Hukuk Uygulaması İş Hukuku Sorunları (İntes 2017) 88-103.
• Atamer Y, Sözleşme Özgürlüğünün Sınırlandırılması Sorunu Çerçevesinde Genel İşlem Şartlarının Denetlenmesi (2. Baskı, Beta 2001).
• Atasoy K, Sözleşme Özgürlüğünün Kamu Düzenine Aykırılık Sınırı (On İki Levha 2020).
• Avşar M, ‘2023 Tarihli Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararı Işığında Yurt Dışı Hizmet Akdine Uygulanacak Hukuk’ (2024) 9(2) İstanbul Medeniyet Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 599-630.
• Aygül M ve Erdoğan C, ‘Türkiye İş Kurumu Tarafından Hazırlanan Yurt Dışı Hizmet Akitlerindeki Hukuk Seçimine Dair Kayıtların Geçerliliği’ (2022) 7(2) Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Prof. Dr. M. Fatih Uşan’a Dekanlıkta 10. Yıl Anısına Teşekkür Armağanı, 753-788.
• Aygül M, ‘Yabancı Unsurlu İş Hukuku İhtilâfları ile İlgili Yargıtay Kararlarının Değerlendirilmesi’ iç Feriha Bilge Tanrıbilir ve Gülce Gümüşlü Tunçağıl (edr), 10. Yılında MÖHUK Sempozyumu 7-8 Aralık 2017, Ankara (Adalet 2018).
• Baycık G, ‘Çalıştırılmak Üzere Yurt Dışına Götürülen Türk İşçilerin Açtıkları Davalarda Uygulanacak Hukuk’ iç Elli İkinci Çözüm Arama Konferansı Yurt Dışı Hizmet Sözleşmelerinde Milletlerarası Özel Hukuk Uygulaması İş Hukuku Sorunları (İntes 2017) 104-122.
• Baycık G, ‘Yurt Dışı Hizmet Akdine İlişkin İstinaf ve Yargıtay Kararları Arasındaki Farklılık’ (2023) 14(2) Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 55-69.
• Czerwiński M, ‘The Law Applicable to Employment Contracts under the Rome I-Regulation’ (2015) (5) Adam Mickiewicz University Law Review 147-161.
• Çalışkan Z, ‘5718 Sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un 26. maddesine göre Tüketici Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk’ (2008) 28(1-2) Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni 27-50.
• Çelik N, Caniklioğlu N, Canbolat T ve Özkaraca E, İş Hukuku Dersleri (36. Bası, Beta 2023).
• Çelikel A ve Erdem BB, Milletlerarası Özel Hukuk (18. Bası, Beta 2024).
• Çınar K, ‘Milletlerarası Özel Hukukta İrade Serbestisi’ (Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi 2021).
• Çörtoğlu Koca S, Zayıf Tarafın Korunduğu Sözleşmelerde Mahkemelerin Milletlerarası Yetkisi (İş, Tüketici ve Sigorta Sözleşmeleri) (Yetkin 2016).
• Doğan V, ‘Bireysel İş Sözleşmelerine Uygulanacak Hukukun Tespiti’ iç Vahit Doğan (ed), Çalıştırılmak Üzere Yurt Dışına Götürülen İşçilerin Bireysel İş Sözleşmelerinden Doğan Uyuşmazlıklar (Yetkin 2023) 47-90.
• Doğan V, ‘Milletlerarası Özel Hukukta Zayıf Akit Tarafın Korunması’ (1995) 15(1-2) Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 21-42.
• Doğan V, ‘Tüketici Akitlerine Uygulanacak Hukukun Tespiti’, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Prof. Dr. M. Şakir BERKİ’ye Armağan, (1996) 5(1-2) 153-179.
• Doğan V, İş Akdinden Doğan Kanunlar İhtilafı Alanında Bağlama Kuralının ve Sınırlarının Tespiti (Yetkin 1996).
• Doğan V, Yılmaz AÇ ve Ayhan İzmirli L, Milletlerarası Özel Hukuk (10. Baskı, Savaş 2024).
• Elçin D, Milletlerarası Unsurlu Bireysel ve Toplu İş Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk (Adalet 2012).
• Erman H, ‘Borçlar Hukukunda Akit Serbestisi ve Genel Olarak Sınırlamaları’ (1973) 38(1-4) 601-620.
• Erten R, ‘İşkur Tarafından Hazırlanan Yurt Dışı Hizmet Akdinin Değerlendirilmesi’ iç Vahit Doğan (ed), Çalıştırılmak Üzere Yurt Dışına Götürülen İşçilerin Bireysel İş Sözleşmelerinden Doğan Uyuşmazlıklar (Yetkin 2023) 91-114.
• Erten R, ‘Yurt Dışında Çalışan Türk Vatandaşı İşçilerin Türkiye’de Açtıkları İşçi Alacaklarına Dair Davalarda Milletlerarası Yetki’ iç Prof. Dr. Rıza Ayhan’a Armağan (Yetkin 2022) 213-262.
• Gözler K, Anayasa Hukuku’nun Genel Teorisi (2. Baskı, Ekin 2020).
• Grušić U, The European Private International Law of Employment (Cambridge 2015).
• Güngör G, Milletlerarası Özel Hukukta Tüketicinin Korunması (Yetkin 2000).
• Güngör G, Türk Milletlerarası Özel Hukuku Kanunlar İhtilafı Hukuku Milletlerarası Usul Hukuku (3. Baskı, Yetkin 2022).
• Güngördü AD, Yabancı Unsurlu İş Sözleşmelerinde İşçi Alacakları (On İki Levha 2023).
• Gürsel İ, ‘Milletlerarası Özel Hukukta İş Sözleşmelerinden Kaynaklanan Uyuşmazlıklara Uygulanacak HukukYargıtay Karar İncelemesi’ (2021) (46) Sicil İş Hukuku Dergisi 156-187.
• Hepple BA, ‘Conflict of Laws on Employment Relationships within the EEC’ iç K. Lipstein (ed) Harmonisation of Private International Law by the E.E.C. (Institute of Advanced Legal Studies 1978).
• İste Arlanoğlu C, Uluslararası İş Akitlerinden Doğan Uyuşmazlıklarda Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi ve Esasa Uygulanacak Hukuk (On İki Levha 2021).
• Kanadoğlu OK, Anayasa Mahkemesi (Beta 2004).
• Kılıç A, ‘Anayasa Mahkemesi’nin İptal Kararlarının Bağlayıcılığı ve İptal Kararı Sonucu Kanun Koyma’ (2024) (50) Yasama Dergisi, 105-134.
• Nomer E, Devletler Hususi Hukuku (23. Baskı, Beta 2021).
• Orer G, ‘Ekonomik Kamu Düzeni ve Devletin Ekonomiye Müdahalesi’ (2015) (6) Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi 363-393.
• Özdemir Kocasakal H, Doğrudan Uygulanan Kurallar ve Sözleşmeler Üzerindeki Etkileri (Galatasaray Üniversitesi 2001).
• Özdemir Kocasakal, H “Doğrudan Uygulanan Kurallar”, iç Feriha Bilge Tanrıbilir ve Gülce Gümüşlü Tunçağıl (ed), 10. Yılında MÖHUK Sempozyumu (7-8 Aralık 2017, Ankara), (Adalet 2018) 49-88.
• Özel S, ‘Yurt Dışı Hizmet Akitlerinde Uygulanacak Hukuk’ (2023) 43(1) Public and Private International Law Bulletin 371-408.
• Özel S, ‘MÖHUK m. 27/I Hükmünün Anayasa Mahkemesi Tarafından İptal Edilmesi Anayasa Mahkemesi Kararının İş Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk Açısından Değerlendirilmesi’ (2025) 99(2) İstanbul Barosu Dergisi 108-124.
• Özel S, Erkan M, Pürselim HS ve Karaca HA, Milletlerarası Özel Hukuk (3. Bası, On İki Levha 2024).
• Özkan AF, ‘Ekonomik Kamu Düzeni ve Ekonomik Kolluk Faaliyeti’ (2009) 67(4) Ankara Barosu Dergisi 75-94.
• Öztekin Gelgel G, ‘5718 Sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun Bünyesinde Tüketici Sözleşmeleri’ iç Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dr. Nüsret-Semahat Arsel Uluslararası Ticaret Hukuku Araştırmaları Merkezi Konferans Yayımları Serisi-2 Avrupa’da Devletler Özel Hukuku ve Yeni Türk Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un Akitler ve Ticaret Hukukuna İlişkin Hükümleri (Legal 2010).
• Pürselim Arning HS, İş İlişkisi Kapsamında Rekabet Yasağı Sözleşmesine Uygulanacak Hukuk (On İki Levha 2022).
• Pürselim HS, ‘Milletlerarası Özel Hukukta Tüketici Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk’ iç Sibel Özel ve Mustafa Erkan (edr) Milletlerarası Özel Hukukta Sözleşmesel Meseleler Contractual Issues in Private International Law Uluslararası Konferans/International Conference 11 Ekim (October) 2018 (On İki Levha 2018).
• Senyen Kaplan T, ‘Yabancılık Unsuru Taşıyan İş Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk’ iç Elli İkinci Çözüm Arama Konferansı Yurt Dışı Hizmet Sözleşmelerinde Milletlerarası Özel Hukuk Uygulaması İş Hukuku Sorunları (İntes 2017) 68-87.
• Süzek S ve Başterzi S, İş Hukuku (Genel Esaslar-Bireysel İş Hukuku) (24. Baskı, Beta 2024).
• Şahin BÇ, Bireysel İş Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk (On İki Levha 2021).
• Şanlı C, Esen E ve Ataman Figanmeşe İ, Milletlerarası Özel Hukuk (11. Baskı, Beta 2024).
• Tarman ZD, ‘Milletlerarası Özel Hukukta Tüketicinin Korunması’ (2019) 39(1) Public and Private International Law Bulletin 325-356.
• Tarman ZD, ‘Yabancılık Unsuru Taşıyan İş Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk’ (2010) 59(3) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 521-550.
• Teziç E, Anayasa Hukuku (Genel Esaslar) (23. Bası, Beta 2019).
• Tiryakioğlu B, ‘Türk Hukukunda Yetkili Yabancı Hukukun Uygulanması’ iç Vahit Doğan (ed), Çalıştırılmak Üzere Yurt Dışına Götürülen İşçilerin Bireysel İş Sözleşmelerinden Doğan Uyuşmazlıklar (Yetkin 2023).
• Ülgen Ö, Anayasa Yargısında İptal Kararlarının Etkileri (On İki Levha 2016).
• Yöney C, Yabancı Hukukun Uygulanması (On İki Levha 2018).