İklim Değişikliği ve Çalışma İlişkileri: İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülüklerinin İklim Değişikliğinin Yarattığı Yeni Riskler Kapsamında Hukuki Açıdan Değerlendirilmesi

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 1, 1193 - 1212, 16.07.2025

Banu Denizli Öztürk

https://doi.org/10.33433/maruhad.1696434

Öz

Tüm dünyayı hızla etkisi altına alan iklim değişikliği, çalışanların aşırı sıcaklıklar, hava olayları, vektör kaynaklı hastalıklar gibi yeni risklere maruz kalmasına sebep olmaktadır. Bu bağlamda, iklim değişikliğinin neden olduğu ya da şiddetlendirdiği risklerin iş sağlığı ve güvenliği açısından değerlendirilmesi önem arz etmektedir. Çalışmamızda, iklim değişikliğinden kaynaklanan riskler tanımlanarak iş sağlığı ve güvenliği boyutuyla incelenecek, bahse konu risklerin çalışma ilişkilerine olan etkileri açıklanacaktır. Devamında mevzuatta yer verilen işverenin iş sağlığı ve güvenliği yükümlülüklerinin iklim değişikliği sürecine uyarlanabilir olup olmadığı irdelenerek ve çözüm önerileri geliştirilecektir.

Anahtar Kelimeler

İklim değişikliği , Aşırı sıcaklıklar , İşverenin iş sağlığı ve güvenliği yükümlülükleri , İş sağlığı , İş güvenliği

Climate Change and Labor Relations: A Legal Evaluation of the Employer’s Occupational Health and Safety Obligations within the Scope of New Risks Created by Climate Change

Öz

Climate change, which is rapidly affecting the whole World, exposes employees to new risks such as extreme heat, weather events and vector-borne diseases. In this context, it is important to evaluate the risks caused or exacerbated by climate change in terms of occupational health and safety. In our study, the risks arising from climate change will be defined and analyzed in terms of occupational health and safety, and the effects of these risks on labor relations will be explained. Subsequently, whether the occupational healt and safety obligations of the employer included in the legislation are adaptable to the climate change process will be examined and solution suggestions will be developed.

Anahtar Kelimeler

Climate change , Extreme heat , Occupational health and safety obligations of the employer , Occupational health , Occupational safety

Kaynakça

• Akın L, ‘Risk Değerlendirme Yönetmeliği’nin İş Sağlığı ve Güvenliğine Katkısı (Taslak Üzerine Bir Değerlendirme)’ (2012) Sicil İHD 33-43.
• Alpagut G, ‘İş Kanunu Kapsamında Çalışma ve Dinlenme Süreleri Yargılama Sürecinde Emsal Ücret Sorunu’, İş Uyuşmazlıklarında Yargıtay ve Bölge Adliye Mahkemeleri Kararları Değerlendirme Toplantısı 6 Nisan 2019 (İntes 2020) 67-89.
• Arslan S, ‘İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanunu’na Göre İşverenin Genel Yükümlülükleri’ (2014) 20 Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 767-807.
• ‘BAuA – Workplace Climate – Recommendations for Workplaces on Hot Summer Days – Federal Institute for Occupational Safety and Health’ <https://www.baua.de/EN/Topics/Work-design/Physical-agents/ Climate/Summer-days-in-workplaces> accessed 05 March 2025.
• Baycik G, ‘Çalışma Sürelerinde Güvenceli Esneklik Uygulamaları’ (2014) 20 Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 223-262.
• Bennett CM and McMichael AJ, ‘Non-Heat Related Impacts of Climate Change on Working Populations’ (2010) 3 Global Health Action.
• Caniklioğlu N, ‘4857 Sayılı Kanuna Göre Çalışma Süresi ve Bu Sürenin Günlere Bölünmesi’ (2005) Türkiye Toprak, Seramik, Çimento ve Cam Sanayi İşverenleri Sendikası 6-13.
• Caniklioğlu N, ‘6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununda Öngörülen İşveren Yükümlülükleri’, Çalışma Mevzuatı Seminer Notları (Türkiye Toprak, Seramik, Çimento ve Cam Sanayii İşverenleri Sendikası Yayını 2012) 27-84.
• ‘Climate Change 2014: Synthesis Report. Contribution of Working Groups I, II and III to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change’ (2014).
• Colón-González FJ and others, ‘Projecting the Risk of Mosquito-Borne Diseases in a Warmer and More Populated World: A Multi-Model, Multi-Scenario Intercomparison Modelling Study’ (2021) 5 The Lancet. Planetary Health e404-e414.
• Çelik N, Caniklioğlu N, Canbolat T ve Özkaraca E, İş Hukuku Dersleri (36. Baskı, Beta Yayıncılık 2023).
• Çil Ş, ‘İş Hukukunda Çalışma Süreleri’, İş Uyuşmazlıklarında Yargıtay ve Bölge Adliye Mahkemeleri Kararları Değerlendirme Toplantısı 6 Nisan 2019 (İntes 2020) 90-118.
• Denizli Öztürk, B, ‘Asıl İşveren Alt İşveren İlişkisinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülükleri’ (2023) 6 Terazi Hukuk Dergisi 83-97.
• ‘Direktif – 89/656 – EN – EUR-Lex’ <https://eur-lex.europa.eu/eli/dir/1989/656/oj/eng> accessed 8 March 2025. ‘Direktif – 2009/104 – TR – EUR-LEX’ <https://eur-lex.europa.eu/eli/dir/2009/104/oj/eng> accessed 8 May 2025.
• Ekmekçi Ö, ‘4857 Sayılı İş Kanunu’nda Telafi Çalışması Kavramı, Koşulları ve Hükümleri’ (2005) 19 Çİmento İşveren Dergisi 30-39.
• Eyrenci Ö, Taşkent S, Ulucan D ve Baskan E, İş Hukuku (10. Baskı, Beta Yayıncılık 2020).
• ILO, ‘Decent Work’ (1999) <https://webapps.ilo.org/public/english/standards/relm/ilc/ilc87/rep-i.htm> accessed 6 May 2025.
• ——, ‘Guidelines for a Just Transition towards Environmentally Sustainable Economies and Societies for All’ (2015) <https://www.ilo.org/sites/default/files/wcmsp5/groups/public/%40ed_emp/%40emp_ent/ documents/publication/wcms_432859.pdf> accessed 6 May 2025.
• ——, ‘Working on a Warmer Planet – The Impact of Heat Stress on Labor Productivity and Decent Work’ (2019) <https://www.ilo.org/sites/default/files/wcmsp5/groups/public/@dgreports/@dcomm/@publ/ documents/publication/wcms_711919.pdf#:~:text=trade,conditions%20on%20a%20warming%20 planet> accessed 7 May 2025.
• ——, ‘Ensuring Safety and Healt at Work in a Changing Climate’ (2024) <https://www.ilo.org/sites/default/ files/2024-07/ILO_SafeDay24_Report_r11.pdf> accessed 4 February 2025.
• Jarosch H, ‘Arbeitsschutz Und Klimawandel’ (2024) 9 Arbeitsschutz in Recht und Praxis 258-261.
• Kabakcı M, Avrupa Birliği İş Hukukunda İşverenin İş Sağlığı ve Güveniği Ile İlgili Temel Yükümlülükleri ve Türk Mevzuatının Uyumu (Beta Yayıncılık 2009).
• Kahraman Z and Yürüten Özdemi̇R K, ‘İklim Değişikliğine Bağlı Sıcaklık Artışının Tarım Sektöründe İş Kazalarına Etkisi’ (2023) 6 Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 1927- 1942.
• Kayırgan H, Bireysel İş Hukukunda Zorunlu ve Zorlayıcı Nedenler (2. Baskı, Onikilevha 2021).
• Kjellstrom T, Briggs D, Freyberg C, Lemke B, Otto M and Hyatt O, ‘Heat, Human Performance, and Occupational Health: A Key Issue for the Assessment of Global Climate Change Impacts’ (2016) 37 Annual Review of Public Health 97-112.
• Mollamahmutoğlu H, Astarlı M ve Baysal U, İş Hukuku (Lykeion 2022).
• Matsumoto K, ‘Climate Change Impacts on Socioeconomic Activities through Labor Productivity Changes Considering Interactions between Socioeconomic and Climate Systems’ (2019) 216 Journal of Cleaner Production 528-541.
• Odaman S, ‘Liberal İş Hukuku Mantığı Çerçevesinde Türk İş Hukukunda Denkleştirme Uygulamasına Yönelik Bazı Tespitler’ (2014) 20 Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 67-90. Özdemir, E. İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku (Vedat Kitapçılık 2014).
• saglikdunyasidergisi.com, ‘Aşırı sıcaklarda dışarıda çalışan iki işçi öldü’ (https://www.saglikdunyasidergisi.com, 8 Ağustos 2023) <https://www.saglikdunyasidergisi.com/haber/asiri_sicaklarda_disarida_calisan_iki_ isci_oldu-16110.html> Erişim Tarihi 4 Mayıs 2025.
• Schulte PA and others, ‘Advancing the Framework for Considering the Effects of Climate Change on Worker Safety and Health’ (2016) 13 Journal of Occupational and Environmental Hygiene 847-865.
• Senyen Kaplan, E. T. Bireysel İş Hukuku (2. Baskı, Yetkin Yayınları 2023).
• Stott P, ‘How Climate Change Affects Extreme Weather Events’ (2016) 352 Science 1517-1518.
• Subaşı İ, ‘İş Hukukunda Çalışma Süreleri’, iç Mehmet Uçum (ed), Prof. Dr. A. Can Tuncay’a Armağan (Legal Yayıncılık 2005) 301-360.
• Sümer, HH, İş Hukuku (27. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2024).
• Süzek S ve Başterzi S, İş Hukuku (24. Baskı, Beta Yayıncılık 2024).
• Tulukcu NB, ‘İşverenin Risk Değerlendirmesi Yükümlülüğünün Hukuki Boyutu’ (2014) 20 Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 711-748.
• Ünal Adınır C, ‘İş Yargısında Çalışma Süresinin Düzenlenmesi ve Fazla Çalışma (Avrupa Birliği Adalet Divanı Kararları ile Karşılaştırmalı)’ (2023) 29 Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 1292-1319.
• Vonesch N and others, ‘Climate Change, Vector-Borne Diseases and Working Population’ (2016) 52 Annali dell’Istituto Superiore Di Sanita 397-405.
• Yılmaz, A, ‘İklim Değişikliğinin İş ve Çalışma İlişkilerine Etkisi’ (2025) 99 İstanbul Barosu Dergisi 141-166.
• Yılmaz, F, ‘Risk Değerlendirmesinde Yöntem Tartışması’ (2010) 86 Toprak İşveren Sendikası Dergisi 16-19. Wolfhard Kohte, ‘Arbeitsstättenregeln Im Klimawandel’ (2020) 2 Arbeitsschutz in Recht und Praxis 50-53.