Child Neglect and Abuse in Turkey: Bibliometric Analysis of Theses on Teacher Awareness

Year 2025, Volume: 5 Issue: 1, 1 - 18, 30.06.2025

Ömer Büber , Sarenur Beyenal , Hatice Oksal

https://doi.org/10.60107/maunef.1593248

Abstract

Child neglect and abuse is a global public health problem that negatively affects the physical and psychosocial development of children and is seen all over the world. Teachers play an important role in the detection and forensic reporting of child neglect and abuse. In this study, a bibliometric analysis of postgraduate theses on child neglect and abuse involving teachers in Türkiye between 2008-2024 was conducted. This research is a descriptive survey study and was conducted by bibliometric analysis method. The National Thesis Centre database was searched with the keywords ‘teacher, child abuse, child neglect, abuse, neglect, awareness and knowledge level. The inclusion criteria were that the sample consisted of teachers or pre-service teachers and that the theses were open access. A total of 54 theses that met these criteria constituted the sample of the study. In this study, it was determined that the majority of the theses were master's level, quantitative in design and descriptive in type. In more than half of the theses, one measurement tool was used. It was determined that the most commonly used scale was the “Scale for Diagnosing the Symptoms and Risks of Child Abuse and Neglect”. While the majority of the studies addressed the issue of child abuse and neglect with a holistic approach, there are fewer theses focusing on physical, sexual and emotional abuse. It was determined that the studies mainly involved preschool teachers. The study underlines the importance of studies on child neglect and abuse on teachers. In all faculties of education, studies to increase awareness of child neglect and abuse should be supported.

Keywords

teacher , child , neglect , abuse , bibliometric

Project Number

yok

Türkiye'de Çocuk İhmali ve İstismarı: Öğretmen Farkındalığına İlişkin Tezlerin Bibliyometrik Analizi

Abstract

Çocuk ihmali ve istismarı, çocuğun fiziksel ve psikososyal gelişimini olumsuz etkileyen ve dünyanın her yerinde görülebilen halk sağlığı sorunudur. Öğretmenler çocuk ihmal istismarının tespit edilmesinde ve adli bildiriminde önemli rol oynamaktadırlar. Bu çalışmada, 2008-2024 yılları arasında Türkiye’de çocuk ihmal istismar konusunda öğretmenleri kapsayan lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizinin yapılması amaçlanmıştır. Bu araştırma, tanımlayıcı nitelikte bir tarama çalışmasıdır ve bibliyometrik analiz yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Ulusal Tez Merkezi veri tabanında “öğretmen, çocuk istismarı, çocuk ihmali, istismar, ihmal, farkındalık ve bilgi düzeyi” anahtar kelimeleriyle tarama yapılmıştır. Örneklemin öğretmenler veya öğretmen adaylarından oluşması ve tezlerin açık erişimli olması, çalışmaya dahil edilme kriterleri olarak belirlenmiştir. Bu kriterlere uygun toplam 54 tez, araştırmanın örneklemini oluşturmuştur. Bu çalışma da tezlerin büyük çoğunluğunun yüksek lisans düzeyinde, nicel desende ve tanımlayıcı tipte olduğu tespit edilmiştir. Tezlerin yarısından fazlasında bir ölçüm aracı kullanılmıştır. En yaygın kullanılan ölçeğin “Çocuk İstismarı ve İhmalinin Belirti ve Risklerini Tanılama Ölçeği” olduğu belirlenmiştir. Çalışmaların büyük çoğunluğu çocuk ihmal ve istismarı konusunu bütüncül bir yaklaşımla ele alırken, daha az sayıda da olsa fiziksel, cinsel ve duygusal istismara odaklanan tezler bulunmaktadır. Çalışmaların ağırlıklı olarak okul öncesi öğretmenlerini kapsadığı tespit edilmiştir. Araştırma çocuk ihmal istismarı konusunda öğretmenler üzerinde yapılan çalışmaların önemli olduğunun altını çizmektedir. Eğitim fakültelerinin tamamında, çocuk ihmal ve istismarı konusundaki farkındalığı artırmaya yönelik çalışmalar desteklenmelidir.

Keywords

öğretmen , çocuk , ihmal , istismar , bibliyometri

Project Number

yok

References

• Aksel, Ş., & Yılmaz Irmak, T. (2015). Çocuk cinsel istismarı konusunda öğretmenlerin bilgi ve deneyimleri. Ege Eğitim Dergisi, 16(2), 373–391. https://doi.org/10.12984/eed.60194
• Aynacı, C. (2022). Sosyal sermayenin akademik yolculuğu: "YÖK-Tez" örnekleminde bibliyometrik bir analiz. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 42-57. https://doi.org/10.25272/j.2149-8385.2022.8.1.04
• Bacıoğlu, S. D., & Kaya, Z. (2020). Öğretmen adaylarının çocuk istismar ve ihmaline ilişkin bilgi düzeyleri ile çocuğa yönelik cinsel istismarı bildirme tutumlarının incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 894-925. https://doi.org/10.33711/yyuefd.751858
• Bekman, M. (2022). Halkla ilişkiler uygulamalarında nicel araştırma yöntemi: İlişkisel tarama modeli. Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 6(16), 238-258. https://doi.org/10.54707/meric.1143322
• Bingöl Üniversitesi. (2024). Araştırma yöntem ve tekniklerinin seçimi. Bingöl Üniversitesi. https://www.bingol.edu.tr/media/205521/sayt-bolum9-Arastirma-Yontem-ve-Tekniklerinin-Secimi.pdf
• Bozgun, K., & Pekdoğan, S. (2018). Öğretmenlerin çocuk ihmali ve istismarı hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(2), 433-443. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/578391
• Bryant, J. K., & Baldwin, P. A. (2010). School counsellors' perceptions of mandatory reporter training and mandatory reporting experiences. Child Abuse Review, 19(3), 172-186. https://doi.org/10.1002/car.1099
• Büber, Ö., Oksal, H., & Alnak, A. (2023). Çocuk izlem merkezine başvuran vakaların incelenmesi: Bir merkezin 5 yıllık deneyimi. Adli Tıp Dergisi, 37(1), 12–18. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2735691
• Bülbül, K., Çakıcı, A. B., & Türkkan, T. (2019). Sınıf öğretmenlerinin çocuk istismarı ve ihmaline yönelik bilgi ve risk tanıma düzeylerinin incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 4(2), 127-144. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/887814
• Cronbach, L. J., & Meehl, P. E. (1955). Construct validity in psychological tests. Psychological Bulletin, 52(4), 281–302. https://doi.org/10.1037/h0040957
• Dilsiz, H., & Mağden, D. (2015). Öğretmenlerin çocuk istismar ve ihmali konusunda bilgi ve risk tanıma düzeylerinin tespit edilmesi. Hacettepe University Faculty of Health Sciences Journal, 1(2), 678-694. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/88905
• Doğan, Ü., & Culha, A. (2023). Öğretmen iyi oluşu ile ilgili yapılmış çalışmaların bibliyometrik analizi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 14(2), 1614-1631. https://doi.org/10.51460/baebd.1293566
• Duman, N., Adıgüzel, B., Hüseyinoğlu, E., & Kaplan, C. (2024). Okul öncesi öğretmenlerinde çocuk ihmal ve istismarını tanıma. The Journal of Turk-Islam World Social Studies, 20(20), 205–215. https://tidsad.com/?mod=tammetin&makaleadi=&makaleurl=1380861295_1663%20Nesrin%20DUMAN.pdf&key=30818
• Duman, S. N., & Taş, İ. D. (2024). Öğretmen adayları öz-yeterliği araştırmalarına ilişkin bibliyometrik analiz çalışması. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(2), 242-268. https://doi.org/10.30855/gjes.2024.10.02.004
• Easton, S. D., Saltzman, L. Y., & Willis, D. G. (2014). “Would you tell under circumstances like that?”: Barriers to disclosure of child sexual abuse for men. Psychology of Men & Masculinity, 15(4), 460. https://doi.org/10.1037/a0034223
• Ellegaard, O., & Wallin, J. A. (2015). The bibliometric analysis of scholarly production: How great is the impact? Scientometrics, 105, 1809-1831. https://link.springer.com/article/10.1007/S11192-015-1645-Z
• Erdoğan, Y., & Aslan, D. (2020). Okul öncesi öğretmenlerinin çocuk istismarı ve ihmaline yönelik algıları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 104-132. DOI: 10.17860/mersinefd.629158
• Gilbert, R., Widom, C. S., Browne, K., Fergusson, D., Webb, E., & Janson, S. (2009). Burden and consequences of child maltreatment in high-income countries. The Lancet, 373(9657), 68-81. https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(08)61706-7/abstract
• He, T., Wu, Z., Zhang, X., Liu, H., Wang, Y., Jiang, R., ... & Yang, C. (2022). A bibliometric analysis of research on the role of BDNF in depression and treatment. Biomolecules, 12(10), 1-13. https://doi.org/10.3390/biom12101464
• Hillis, S., Mercy, J., Amobi, A., & Kress, H. (2016). Global prevalence of past-year violence against children: A systematic review and minimum estimates. Pediatrics, 137(3), e20154079. https://doi.org/10.1542/peds.2015-4079
• Hussain, N., Zakuan, N., Yaacob, T. Z., Hashim, H. I. C., & Hasan, M. Z. B. (2023). Green human resource management for organization sustainability: A bibliometric analysis. International Journal of Professional Business Review, 8(7), Article 105. https://doi.org/10.26668/businessreview/2023.v8i7.105
• İmdat Derneği. (2021, Mayıs 20). Çocukta fiziksel şiddet raporu. İmdat Derneği. https://imdat.org/media/raporlar/Cocukta_Fiziksel_Siddet_Raporu_-_20_May%C4%B1s_2021.pdf
• Juvonen, J., & Graham, S. (2014). Bullying in schools: The power of bullies and the plight of victims. Annual Review of Psychology, 65(1), 159-185. https://doi.org/10.1146/annurev-psych-010213-115030
• Karal, E., & Atak, H. (2022). Çocukluk çağı ruhsal travmaları üzerine kavramsal bir çalışma. Muş Alparslan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 82-103. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2412928
• Kenny, M. C. (2004). Teachers’ attitudes toward and knowledge of child maltreatment. Child Abuse & Neglect, 28(12), 1311-1319. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2004.06.010
• Lemaigre, C., Taylor, E. P., & Gittoes, C. (2017). Barriers and facilitators to disclosing sexual abuse in childhood and adolescence: A systematic review. Child Abuse & Neglect, 70, 39-52. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2017.05.009
• Moss, C., Smith, S. J., Kim, K., Hua, N., Noronha, N., Kavenagh, M., & Wekerle, C. (2023). A global systematic scoping review of literature on the sexual exploitation of boys. Child Abuse & Neglect, 142, 106244. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2023.106244
• Nation, A., Pacella, R., Monks, C., Mathews, B., & Meinck, F. (2023). Prevalence of violence against children in the United Kingdom: A systematic review and meta-analysis. Child Abuse & Neglect, 146, 106518. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2023.106518
• Oksal, H., Tunagür, M. T., Cincioğlu, E., & Büber, Ö. (2024). Factors facilitating and delaying disclosure and reporting of child sexual abuse: Insights from forensic interviews. The Journal of Forensic Psychiatry & Psychology, 35(6), 900-918. https://doi.org/10.1080/14789949.2024.2388270
• Özdemir, A. (2008). Yönetim biliminde ileri araştırma yöntemleri ve uygulamalar. Beta Yayınları.
• Page, M. J., Forbes, A., Chau, M., Green, S. E., & McKenzie, J. E. (2016). Investigation of bias in meta-analyses due to selective inclusion of trial effect estimates: Empirical study. BMJ Open, 6(4), e011863. https://doi.org/10.1136/bmjopen-page-011863
• Pekdoğan, S. (2016). Annelerin istismar potansiyellerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 17(2), 425-441. https://doi.org/10.12984/egeefd.280752
• Pesen, A., & Epçaçan, U. (2021). Öğretmen adaylarının çocuk istismarı ve ihmali konusundaki bilgi ve risk tanıma düzeyleri ile karar verme stilleri arasındaki ilişki. Toplum ve Sosyal Hizmet, 32(1), 121-140. https://doi.org/10.33417/tsh.775148
• Pirdehghan, A., Vakili, M., Rajabzadeh, Y., & Puyandehpour, M. (2015). Child abuse and neglect epidemiology in secondary school students of Yazd Province, Iran. Iranian Journal of Psychiatry and Behavioral Sciences, 9(4), e2256. https://doi.org/10.17795/ijpbs-2256
• Resmî Gazete. (2016, Nisan 20). Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği (Sayı: 29690). T.C. Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi. https://www.mevzuat.gov.tr
• Sağır, M., & Gözler, A. (2013). Sınıf öğretmenlerinin çocuk istismarı ve ihmaline yönelik görüşleri ve farkındalık düzeyleri. OPUS-Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 3(5), 67-102. https://arastirmax.com/en/system/files/dergiler/243886/makaleler/3/5/arastirmax-sinif-ogretmenlerinin-cocuk-istismari-ihmaline-yonelik-gorusleri-farkindalik-duzeyleri.pdf
• Sever, M., & Allahverdi, F. Z. (2023). Çocukluk döneminde maruz kalınan istismar nedeniyle travma sonrası stres bozukluğu yaşayan bireylere özgü etkili psikolojik tedaviler. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(3), 1278-1307. https://doi.org/10.16953/deusosbil.1282604
• Stoltenborgh, M., Bakermans-Kranenburg, M. J., & Van Ijzendoorn, M. H. (2013). The neglect of child neglect: A meta-analytic review of the prevalence of neglect. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 48(1), 345-355. https://doi.org/10.1007/s00127-012-0549-y
• Şimşir Büber, S., Kutlu, İ., & Büber, Ö. (2024). 2004-2022 yılları arasında sosyal bilimler alanında yapılmış çocuk cinsel istismarı konulu lisansüstü tezlerinin bibliyometrik analizi. Kesit Akademi, 9(34), 332-349. https://doi.org/10.29228/kesit.68037
• Tatlıcalı, E., & Berkmen, B. (2017). Examination of pre-school teacher candidates: Knowledge and awareness levels for emotional neglect/abuse. International Journal of Educational Sciences, 19(2–3), 181–189. https://doi.org/10.1080/09751122.2017.1393962
• Tıraşçı, Y., & Gören, S. (2007). Çocuk istismarı ve ihmali. Dicle Tıp Dergisi, 34(1), 70-74. https://core.ac.uk/download/pdf/25838357.pdf
• Turhan, Z., Demir, A., & Karadağ, F. (2024). Perspectives and experiences of preschool teachers in preventing and intervening child abuse and neglect. Journal of Public Child Welfare, 18(5), 996–1017. https://doi.org/10.1080/15548732.2023.2282536
• Türkkan, T., Odacı, H., & Bülbül, K. (2021). Çocuk istismarı ve ihmalini anlamak: Ekolojik bir yaklaşım. Toplum ve Sosyal Hizmet, 32(2), 709-728. https://doi.org/10.33417/tsh.847467
• UNICEF. (2010). Türkiye'de çocuk istismarı ve aile içi şiddet araştırması: Özet raporu. UNICEF. https://www.unicef.org/turkiye/raporlar/t%C3%BCrkiyede-%C3%A7ocuk-istismari-ve-aile-i%C3%A7i-%C5%9Fiddet-ara%C5%9Ftirmasi-%C3%B6zet-raporu-2010
• Waltman, L., & van Eck, N. J. (2012). A new methodology for constructing a publication-level classification system of science. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 63(12), 2378-2392. https://doi.org/10.1002/asi.22748
• Yaşar, M., & Şenol, B. (2015). Öğretmen adaylarının çocuğa yönelik cinsel istismar tutumlarının incelenmesi. Hacettepe University Faculty of Health Sciences Journal, 1(2), 228-241. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/88860
• Yıldırım Sarı, H., Ardahan, E., & Öztornacı, B. Ö. (2016). Çocuk ihmal ve istismarına ilişkin son 10 yılda yapılan sistematik derlemeler. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 6(44), 60-80. https://doi.org/10.17066/pdrd.21583
• Yılmaz, K. (2021). Sosyal bilimlerde ve eğitim bilimlerinde sistematik derleme, meta değerlendirme ve bibliyometrik analizler. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(2), 1457-1490. https://doi.org/10.33206/mjss.791537
• Yılmaz, S. (2019). Öğretmen adaylarının çocuk haklarına yönelik görüşleri. Bayburt Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(3), 12-25. https://bayburt.edu.tr/tr/sevda-yilmaz/makale
• Yorulmaz, Y. İ. (2023). Öğretmen güçlendirme konusunda yapılan araştırmaların bibliyometrik analizi (1985-2022). Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(2), 45-62. https://inesjournal.com/?makale_id=72052
• Yüksel, A., & Baltaş, E. (2020). Çocuk istismarı: Psiko-sosyal etkileri ve öğretmenlerin rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 36(3), 221-235. https://doi.org/10.1358/tpd.2020.36.3.03
• Zoroğlu, S. S., Tüzün, Ü., Şar, V., Öztürk, M., Kora, M. E., & Alyanak, B. (2001). Çocukluk dönemi istismar ve ihmalinin olası sonuçları. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 2(2), 69-78. https://l24.im/cL21jk