YENİ TÜRK TİCARET KANUNU TASARISI IŞIĞINDA DENETİM VE MUHASEBE YASAL DÜZENLEME ÇERÇEVESİNE1 İLİŞKİN ANALİTİK BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2005, Sayı: 16, 117 - 146, 01.09.2005

Tamer Aksoy

Öz

Bu çalışmada, İsviçre ve Alman Bilanço Hukuku ışığında güncelleştirilen yeni TTK kanun taslağının olumlu veolumsuz yönleri irdelenmekte ve eksik, noksan ve eklenmesi yararlı hususlar, ulusal ve uluslararası standartlarbağlamında değerlendirilmektedir. AB müktesebatına uyum sağlayan bir çok çağdaş yenilik ve düzenlemeyi beraberinde getiren tasarı ile, mesleki yetkinliği ispatlanmış meslek mensuplarınca “gerçek” denetimi öngören birdüzenlemeye gidilmektedir. Bu bağlamda, denetçiler şirketin iç organı olmaktan çıkarılmakta ve denetim görevi bağımsız denetim şirketlerine ve yetkinliği ispatlanmış meslek mensuplarına verilmektedir. Ayrıca, tasarıdaUMS, UFRS ve TMS’larına referans kaynaklar olarak atıfta bulunulması ve TMSK’nın düzenleyici otorite olarak zikredilmesi olumlu ve önemli gelişmelerdir. Yazıda, ayrıca, tasarıda yer alan çelişkili, eksik, noksan ve yanlış anlamalara yol açabilecek dolayısıyla düzeltilmesi gereken hatalı düzenlemelere de dikkat çekilmektedir. Yazı içeriğinde dile getirilen hususlar ışığında tasarının bir kez daha revizyon amaçlı gözden geçirilmesi önerilmektedir

Anahtar Kelimeler

Türk Ticaret Kanunu, TTK, yeni TTK tasarısı, şirket, muhasebe, bilanço, UFRS, UMS, muhasebe standartları, TMSK, denetleme, bağımsız denetim, denetçi, denetim standartları

An Analitical Evaluation of the Regulatory Framework on Accounting and Auditing in the Light of the New Proposal Drafted of the Turkish Commerce Act

Öz

New Proposal Drafted of the Turkish Commerce Act In this study, the new draft proposed of the TurkishCommerce Act, updated mainly based on Swedish and German codes of commerce, is evaluated with specialreference to the items on accounting and auditing. Furthermore, the favourable & unfavourable points of thedraft together with deficiencies, falses and things that are seen as usefull if covered by the code are drawn attention. The new draft proposal brings in new regulations and changes which are compatible to the EU legal regulatory framework. New Regulations bring in auditing in real manner performed by professionally eligible auditors. By the way auditing does not stay as the internal function of firms, as it is given to the hands of independent auditing firms or of professionally eligible auditors.In addition to that, International Accounting StandardsIAS, IFRS and Turkish Accounting Standards are referred as source and shown in bibliography and Board ofTurkish Accounting Standards is accepted as regulatory autority. Furthermore some points are underlined in thisarticle which are needed correction that noncomprehensive, erroneous, inconsistent, incomplete points possiblymay lead to incomplete and wrong understandings

Anahtar Kelimeler

Turkish Commerce Law (TCL), New Draft Proposal of TCL, company, accounting, balance-sheet, IFRS, International Accounting Standards (IAS), The Accounting Standards Board of Turkey, auditing, independent auditing, auditor, auditing standards, international auditing standards

Kaynakça

• AKDOĞAN, Nalan ve Nejat TENKER, Finansal Tablolar ve Mali Analiz, Gazi büro kitabevi, Ankara 2001
• AKDOĞAN, Nalan ve Yüksel KOÇ YALKIN, Avrupa Topluluğu; Dördüncü Yönerge, Yedinci ve Sekizin- ci Yönerge, A.Ü.S.B.F. Türkiye 12. Muhasebe Eğitimi Sempozyumu, Kıbrıs, 1991.
• AKDOĞAN, Nalan, ve Yüksel KOÇ YALKIN, Avrupa Topluluğu’na Entegrasyonda Muhasebe Standart- ları, A.Ü.S.B.F. Türkiye 12. Muhasebe Eğitimi Sempozyumu, Girne Kıbrıs, 20-24 Nisan 1991.
• AKSOY, Tamer, “Yeni TTK Tasarısı’ndaki Muhasebe ve Denetime İlişkin Maddelere Yönelik Görüş ve Değer- lendirmeler”, Bülten Dergisi, Ankara SMMM Odası, yıl:14, sayı:159, Ankara, Mart-Nisan 2005
• ARENS, Alvin ve LOEBBECKE, James, Auditing: An Integrated Approach, Prentice Hall International Edi- tion, Inc. 1991
• ASMMMO, UFRS ile Uyumlu Sermaye Piyasasında Muhasebe Standartları, Ankara, 2004
• ATAMAN, Ü. R. HACIRÜSTEMOĞLU,BOZKURT,N. Muhasebe Denetimi Uygulamaları, Alfa yayınları No:876, İstanbul 2001
• BAYAZITLI, Ercan, Uluslararası Bağımsız Dış Denetim Standar tları ve Türkiye Uygulaması, AÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara, 1991.
• BDDK, “Bağımsız Denetim İlkelerine İlişkin yönetmelik”, Resmi Gazete, 31.1.2002, no: 24657 (mükerrer)
• BENSION,G.J., HARTGRAVES, M L. “Enron: What Happened and What We can Learn From it? Journal of Accounting and Public Policy, (21) 2002
• BOZKURT, Nejat, Muhasebe Denetimi, Alfa Yayınları, 2. baskı, no:457, İstanbul, Mart 1999
• ÇALDAĞ, Yurdakul, Denetim ve Raporlama, Türmob yayınları No:215, Ankara 2002,
• CEC, COMMISSION OF THE EUROPEAN COMMUNITIES, Eighth Council Directive 84/253/EEC of 10 April 1984 Based on Article 54 (3) (g) of the Treaty on the Approval of Persons Responsible for Carrying
• Out the Statutory Audits of Accounting Documents http://europa.eu.int/eur-lex/lex/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31984L0253:EN:HTML
• CEC, Proposal for a Directive of the European Parliament and the Council on Statutory Audit of Annu- al Accounts and Consolidated Accounts and Amending Council Directives, 78/660/EEC and 83/349/EEC, COM(2004)177 final, 2004/0065 (COD), Brussels, 16.3.2004
• DELOITTE&TOUCHE, UMS, Ankara 2002
• DURAL, Fatih, “TTK Tasarısı Hakkında Taslak’ta Yer Alan Şirketlerin Denetimi ve Muhasebe Standartlarına İlişkin Hükümlerin Değerlendirilmesi”, Mali Çözüm, İSMMMO, yıl:15, sayı 70, Ocak-Mart 2005
• FOX, Loren, Enron: The Rise and FalI, John Wiley Sons, Inc., 2003
• GIELEN, F.”Corporate Sector Accounting and Auditing Within the Acquis Communautaire”, “Advanced Program in Accounting and Auditing Regulation”, WB, REPARIS, May 2005
• GÜREDİN Ersin, Denetim, Beta Yayınları, 9. Baskı, No:369, İstanbul, Eylül 1999 http://europa.eu.int/comm/enlargement/negotiations/chapters/negotiationsguide.pdf
• HACIRÜSTEMOĞLU, R., ATAMAN, Ü. BOZKURT,N. Muhasebe Denetimi Uygulamaları, Alfa yayınları No:876, İstanbul 2001
• HOOIJER, Jeroen, The Internal Market”, The Road to Europe: Program of Accounting Reform and Institu- tional Strengthening, WB, (REPARIS), May 2005
• IFAC, International Federation of Accountants, “Code of Ethics For Professional Accountants”, Handbook of International Auditing, Assurance and Ethics Pronouncements, 2003
• IFAC, “700-The Auditor’s Report on Financial Statements””, Handbook of International Auditing, Assuran- ce and Ethics Pronouncements, 2003
• IFAC “International Accounting Standards” Handbook of International Public Sector Accounting Pronoun- cements, 2003
• IFAC, “International Auditing and Assurance Standards”, Handbook of International Auditing, Assurance and Ethics Pronouncements, 2003
• IFAC, Enterprise Governance-Getting the Balance Right, February 2004
• KAVAL, Hasan, Muhasebe Denetimi, Ankara, 2004
• KEPEKÇİ,C. Bağımsız Denetim, Avcıol yayınları, İstanbul 2004
• ÖZEL, Salih, “Yeni TTK Tasarısında Denetimle İlgili Hukuk Kural ve Normların İrdelenmesi”, Mali Pusula, Yıl:1, Sayı 5, Mayıs 2005
• PEKDEMİR, Recep, TÜRKER, Masum, Sınırlı Uygunluk Denetimi (SUD), Türmob yayınları, 194, Ankara, POPHAM, Andrew, Auditing Regulation in the Acquis Communautaire”, Advanced Program in Accounting and Auditing Regulation”, REPARIS, WB,May 2005
• RAAIJMAKERS, T. ve VERMEULEN, E., Edited by. Joseph McCahery, The Governance of Close Corpo- rations and Partnerships, Oxford University Pres, May 2004
• SANLI, Nail, “Ekonomik Kalkınma İçin Muhasebe Denetimi Mesleği”, İSMMMO, I.Uluslararası/VII.Türki- ye Muhasebe Sempozyumu, Xanadu Resort Hotel, Belek Antalya, 20-24 Nisan 2005
• SAWYER, L. DITTENHOFER M, ve SCHEINER, J, IIA-The Institute of Internal Auditors, Sawyer’s Inter- nal Auditing, 5 th edition,Florida, USA, 2003
• Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu, no:3568, Resmi Gazete,13.6.1989,no:20194
• SEVİĞ, Veysi, “Kayıt tutma ve Denetim Açısından Yeni Ticaret Yasa Tasarısı”, Mali Çözüm, İSMMMO, yıl:15, sayı 70, Ocak-Mart 2005
• SPK, “Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Hakkında Tebliğ”, Seri :X, no:16, Resmi Gazete, 4.3.1996, no:
• SPK, “Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ”, Seri:X, no:17, Resmi Gazete, no: 23141, 15.10.1997
• SPK, “Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ”, Seri:X, no:19, Resmi Gazete, 2.11.2002, no:24924
• SPK, “Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ”, Seri:X, no:20, Resmi Gazete, 18.2.2003, no: 25024
• SPK, “Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ”, Seri:X, no:21, Resmi Gazete, 20.3.2003, no: 25054
• SPK,” Sermaye Piyasasında Muhasebe Standartları Hakkında Tebliğ” Seri XI, No:25, Resmi Gazete, 11.2003,25290 (mük.)
• TEKİNALP, Ünal, E. ÇAMOĞLU, Açıklamalı, Notlu ve Karşılaştırmalı Türk Ticaret Kanunu, Beta ya- yınları, 8.Bası, 1995.
• THOMAS, C. William, The Rise and FalI of Enron, Professional lssues, April, 2002, (Çevrimiçi) http:llwww.aicpa.org/pubs/jofa/apr2002/thomas.htm, 6 October 2002
• TÜDESK- Türkiye Denetim Standartları Kurulu, Uluslararası Denetim Standartları, Türmob yayınları no:238, Ankara 2004
• Türk Ticaret Kanunu Tasarısı, T.C.Adalet Bakanlığı, Ankara 2005
• Türk Ticaret Kanunu, Kanun No:6762, Kabul Tarihi:29.6.1956, Resmi Gazete Tarih/No:09.07.1956-9353
• TÜRKER, Masum, ve PEKDEMİR, Recep, Sınırlı Uygunluk Denetimi (SUD), Türmob yayınları, 194, An- kara, 2002
• U.S. SECURITIES AND EXCHANGE COMMISSION, The Sarbanes- Oxley Act of 2002, (http://www.au- ditnet.org/articles/SOX&IA.htm)
• WORLD BANK, “Advanced Program in Accounting and Auditing Regulation”, REPARIS, May 2005-Ju- ne 20 2006 www.tmsk.org.tr www.turmob.org.tr
• YALKIN, Yüksel KOÇ ve Nalan AKDOĞAN, Avrupa Topluluğu; Dördüncü Yönerge, Yedinci ve Seki- zinci Yönerge, A.Ü.S.B.F. Türkiye 12. Muhasebe Eğitimi Sempozyumu, Kıbrıs, 1991.
• YALKIN, Yüksel KOÇ ve AKDOĞAN, Avrupa Topluluğu’na Entegrasyonda Muhasebe Standartları, A.Ü.S.B.F. Türkiye 12. Muhasebe Eğitimi Sempozyumu, Girne Kıbrıs, 20-24 Nisan 1991.
• YALKIN, Yüksel KOÇ, Genel Muhasebe, Ankara 2000.
• ZAİF, Figen, “AB’de Muhasebe Standartlarındaki Son Gelişmeler”, 1. Uluslararası Muhasebe Konferansı, Yakınsama Yolunda, Dedeman Hotel, İstanbul, 3-5 Kasım 2004