BAĞIMSIZ DENETİM STANDARTLARI AÇISINDAN HİLEYE KARŞI DENETÇİNİN VE TARAFLARIN SORUMLULUKLARININ BAĞIMSIZ DENETÇİLER YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ: TÜRKİYE’DEKİ BAĞIMSIZ DENETÇİLERE YÖNELİK BİR ANKET ÇALIŞMASI

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 57, 61 - 82, 01.06.2019

Mehmet Demir Öznur Arslan

Öz

Bu çalışmanın , “Bağımsız denetçiler, denetim standartları açısından bağımsız denetçinin hileye karşı sorumluluğu hakkındaki ifadelere hangi düzeyde katılım göstermektedirler” ve “Bağımsız denetçiler, finansal skandallarda tarafların sorumluluklarına ait ifadelere hangi düzeyde katılım göstermektedirler?” şeklinde iki amacı vardır. Bu amaçları gerçekleştirmek için bağımsız denetim şirketlerinde çalışan bağımsız denetçilerden 300’ü üzerinde 2017 Haziran-Ağustos döneminde bir anket uygulanmıştır. Elde edilen veriler SPSS 22 paket programı ile analize tabi tutulmuştur.Deneklerin, denetim standartları açısından bağımsız denetçinin hileye karşı sorumluluğunu denetim standartları çerçevesinde ele aldıkları ve yönetim ile paylaşma konusunda da bir düşünceye sahip oldukları tespit edilmiştir. Ayrıca, denetim faaliyetinin “doğruluk” değil “uygunluk” ölçütünde gerçekleştirmeleri ve bu halde ortaya çıkacak sorunlarda kendilerinin de sorumlu tutulabileceğini düşündükleri ve sorumluluklarını “makul güvence vermek” çerçevesinde sınırlandırdıkları bulgularına ulaşılmıştır.Deneklerin, finansal skandallarda sorumlulukları kendilerinden çok iç kontrolün yetersizliğine, işletme yöneticilerine, işletme içindeki denetim mekanizmasının eksikliklerine, siyaset kurumunun müdahalelerine ve düzenleyici otoritelere dağıttıkları bulgusuna ulaşılmıştır.Anlamlılık analizlerinde, deneklerin ifadelere ait katılım düzeylerinde cinsiyet ve eğitim durumu açılarından anlamlı bir farklılığın olmadığı; meslek unvanları, yaş ve mesleki deneyim açılarından anlamlı farklılık olduğu tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Bağımsız Denetim, Muhasebe Hilesi, Finansal Skandallar

ASSESSING THE RESPONSIBILITIES OF AUDITOR AND PARTIES FOR THE FRAUD IN TERMS OF INDEPENDENT AUDIT STANDARDS AND FROM THE ASPECT OF INDEPENDENT AUDITORS: A QUESTIONNAIRE STUDY FOR THE INDEPENDENT AUDITORS IN TURKEY

Öz

The present study has two objectives; “To what extent do the independent auditors agree with the statements about the responsibility of independent auditor against the fraud from the aspect of audit standards?” and “To what extent do the independent auditors agree with the statements about the parties’ responsibilities in financial scandals?”. In order to achieve these objectives, a survey was conducted on 300 independent auditors, who work at independent auditing companies, between June and August 2017. The data obtained were analyzed using SPSS 22 package software. It was determined that the subjects addressed the responsibility of independent auditors against the fraud from the aspect of audit standards, and that the subjects have similar opinions regarding sharing the responsibilities with the management. Moreover, it was also found that they believe that the auditing activity should be performed according to the criterion “consistency” rather than the criterion “correctness” and they may also be held responsible for the problems, which may arise under these conditions, and it was also observed that they limited their responsibilities within the frame of “giving reasonable confidence”. Another finding obtained was that the subjects direct the responsibility of financial scandals to the insufficient internal audit, company managers, deficiencies of internal audit mechanism of companies, interventions of political bodies, and regulatory bodies rather than themselves. In significance analyses, it was determined that there was no statistically significant difference between the subjects’ levels of agreeing to the statements in terms of gender and educational status. However, statistically significant differences were found in terms of occupational titles, age, and professional experience.

Anahtar Kelimeler

Independent Audit, Accounting Fraud, Financial Scandals

Kaynakça

• Akdoğan, Nalan (1989), “Muhasebe Denetiminde Denetim Standartları,” İşletmelerde Denetim Fonksiyonu Sempozyumu, Özel Sayı 17, Ankara .
• Bayraklı, Hüseyin, Erkan, Mehmet ve Elitaş, Cemal (2012), Muhasebe Ve Vergi Denetiminde Muhasebe Hata Ve Hileleri, Ekin Basın Yayın Dağıtımı.
• Bonner, S.E, Polmrose, Z.V. and YOUNG, S.M (1998), Fraud Typeand Auditer Litigation: An Analysis of SEC Accounting Review, Wolume 4.
• Bulca, Handan ve Yeşil, Tolga (2014),“Bağımsız Denetim Standartlarının Muhasebe Hile Kavramına Yaklaşımı,” Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimler Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 1, s. 47-58.
• Dal, Seniha Çalışkan ve Yıldırım, Ercan(2012), “Yeni Türk Ticaret Kanunu’nda Anonim Şirket Yönetim Kurulunun Muhasebe Ve Finans Denetim Sisteminin Kurulmasına İlişkin Devredilemez Görev ve Yetkisi”, Sayı:114, s.1-83.
• Demir, Esra ve Çiftci, Yavuz (2016),” Denetçi Bağımsızlığının Etik İlkeler Çerçevesinde İncelenmesi: Bir Denetim Firması Uygulaması,” KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Cilt:31, Sayı:18, s. 88-97.
• Demir, Mehmet (2004), “Yeminli Mali Müşavirlerin Ekonomik Sisteme Katkısı Mesleki Sorunları ve Çözüm Önerileri, İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Malatya.
• Erdoğan, Melih (2005), Denetim, Maliye ve Hukuk Yayınları, Ankara.
• Ertop, Kağan (2016),“Risk Bazlı Denetim Yaklaşımı Açısından Finansal Tabloların Bağımsız Denetimde Bağımsız Denetçinin Hileye İlişkin Sorumlulukları”, Muhasebe ve Denetim Dünyası, Cilt:1, Sayı:3, s.1-28.
• HacıHasanoğlu, Tansel ve Karaca, Nervan (2015), “Potansiyel Muhasebe Meslek Mensuplarının Hile Algısı Üzerine Bozok Üniversitesin ’de Yapılan Bir Araştırma,” Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:8, Sayı:1, s.117-130
• Kandemir, Canol ve Kandemir, Şenol (2013), “Muhasebe Hata ve Hilelerin Ortaya Çıkarılmasında Bağımsız Denetçinin Sorumluluğunu Etkileyen Faktörlere İlişkin Algılamaları, MÖDAV, Sayı: 1, Cilt: 15, s.29-54.
• Kandemir, Canol (2010) Muhasebe Hilelerinin Ortaya Çıkarılmasında ve Önlenmesinde Bağımsız Denetimin Rolü ve Bağımsız Denetçinin Sorumluluğu, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Adana.
• Karakoç, Mehtap (2013), “Türk Ticaret Kanunu ile Birlikte Bağımsız Denetimde Meydana Gelen Gelişmeler,” Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı: 59, s.17-38.
• Kaval, Hasan ve Diğerleri (2008), Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (IFRS/IAS) Uygulama Örnekleri ile Muhasebe Denetimi, 3. Baskı, Ankara.
• Köse, Yasemin ve Ertan, Selim (2016), “Türkiye’de Bağımsız Denetçilik ve Bağımsız Denetçinin Sorumluluğu”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, ICAFR, 16 Özel Sayısı.
• Saad, E.D and Lesage, C. (2013), WhyareAuditorsOver-Blamed in OccountingFrauds? http://qqqhq.org/meetings/ AUD2010/WhyareAuditorsOver-blqmed.pdf Erişim Tarihi: 20.02.2018.
• Selimoğlu, Seval Kardeş (1999), “Faaliyet Denetimi”, Anadolu Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:10, Sayı:1-2,s.193-206.
• SPK, Sermaye Piyasası Kurulu, Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Standartları Hakkında Tebliği (Seri: X, No: 22).
• Usta, Öcal ve Tuğba Uçma; (2011), “Hileli Finansal Raporlamada Bağımsız Denetçi Sorumluluğunun Belirlenmesine Yönelik Yapısal Eşitlik Modeli Uygulaması”, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, Sayı:34, s. 13-38.
• Uzay, Şaban ve Gönen, Seçkin (2012),“Yeni TTK İle Getirilen Yıllık Faaliyet Raporu Denetiminin Finansal Raporlama İle İlgili İç Kontrol Raporu Denetimi İle Benzerlikleri”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, Sayı: 4, s. 43-63.
• Varıcı, İdris (2012), “Hileli Finansal Raporlama Açısından Denetçinin Raporlarının İncelenmesi,” Gümüşhane Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:5,s.122-144.
• Yanık, Ramazan (2013), “6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Kapsamında Denetçi Sorumluluğu ve Borç-Alacak Hesaplarının Denetimine İlişkin Bir Öneri,”Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 27, Sayı: 4,s.358-367.
• Yozgat, Osman (1992), İşletme Yönetimi , M.Ü. Nihad Sayar Eğitim Vakfı Yayınları, No: 435–668, 8. Baskı, İstanbul.
• BDS 200 Bağımsız Denetçinin Genel Amaçları ve Bağımsız Denetimin Bağımsız Denetim Standartlarına Uygun Olarak Yürütülmesi Hakkında Bağımsız Denetim Standardı, Tebliği No: 55
• BDS 240 Finansal Tabloların Bağımsız Denetiminde Kalite Kontrol Hakkında Bağımsız Denetim Standardı, Türkiye Denetim Standartları Tebliği No: 56
• BDS 580 Yazılı Beyanlar Hakkında Bağımsız Denetim Standardı, Türkiye Denetim Standartları Tebliği No: 70
• http://www.kgk.gov.tr (Erişim Tarihi; 28.07.2017)
• http://www.tdk.gov.tr (Erişim Tarihi; 28.07.2017)
• http://www.verginet.net/FrameChild.aspx?ID=3196 (Erişim Tarihi; 28.07.2017)