A BIBLIOGRAPY STUDY ON TEZKİRES (COLLECTION OF BIOGRAPHIES)

Year 2018, Issue: 6 - Autumn 2018, 35 - 75, 15.12.2018

Jülide Erken

https://doi.org/10.32579/mecmua.460102

Cited By: 2

Abstract

The collection of poet biographies (tezkire) that prevent to
disappear the names of the poets and their texts in that period has an
significant role in the history of Classical Turkish literature. The tezkire
writers that give place to biographical information has created a tezkire
language that includes a genuine beauty and aesthetics when they write their
texts. Thus, tezkires have gained the literary text feature as well as they are
biographical texts. Tezkire writers who seen as the critics of the period in
which they lived has made literary assesments by using miscellaneous adjectives
and terms that has the terminological value. In this context, this formed
language and tezkires has been perceived as a critical text.

From past to present, lots of studies on tezkires has been made. In
time, with the help of transferring tezkires to modern-day letters and carrying
them to the digital medium, these studies’ number has arisen and they have
gained more detailed and versatile appearance. In order to be reached to these
studies by researches easily, they have to be determined and gathered together.
In this sense, there are two bibliographical studies. One of these is M. Fatih
Köksal’s article named “Türkçe Şu’arâ Tezkireleri Üzerine Yapılan Çalışmalar
Bibliyografyası” (1999) and the other one ise Filiz Kılıç’s article named
“Edebiyat Tarihimizin Vazgeçilmez Kaynakları: Şair Tezkireleri” (2007). 

When
one says tezkire in Classical Turkish literature, mostly poet biographies comes
to mind. Nevertheless, there are some tezkires that has been written for
supreme people and certain occuption groups. In this context, in terms of the
rich contents of tezkires and versatile approaches to them, this bibliograpy
study -apart from a few exception- has been restricted with Turkish poet
biographies written in Anatolian region. Besides, the tezkires were classified
with the new studies and organized alphabetically by considering the previous
researches. Thus, it was aimed that the researches can be reach to these
studies that came together in the light of a classification by updating from
past to present according to the field of interest more easily.

Keywords

Classical Turkish Literature, collection of poet biographies, literature history, biographical texts, literary criticism

TEZKİRELER ÜZERİNE BİR BİBLİYOGRAFYA DENEMESİ

Abstract

Kaleme alındıkları dönemde şairlerin
ve eserlerinin unutulmasına mâni olan şu’arâ tezkireleri, Klâsik Türk edebiyatı
tarihinde önemli bir yere sahiptir. Eserlerinde biyografik bilgilere yer veren
tezkire yazarları, bu bilgileri sunarken kendi içinde bir güzelliği ve estetiği
barındıran bir tezkire dili meydana getirmişlerdir. Böylece tezkireler,
biyografik eserler olmalarının yanında edebî eser niteliği de kazanmıştır.
Yaşadıkları dönemin münekkidi olarak görülen tezkire yazarları, eserlerinde terminolojik
değeri olan çeşitli sıfat ve terimleri kullanarak edebî değerlendirmelerde
bulunmuşlardır. Bu bağlamda yazarların oluşturdukları bu dil ile tezkireler birer
tenkit metni olarak da görülmüştür.

Geçmişten günümüze kadar
tezkireler hakkında pek çok çalışma yapılmıştır. Zaman içinde tezkirelerin
günümüz harflerine aktarılması ve dijital ortama taşınmasıyla
bu çalışmalar daha ayrıntılı ve
çok yönlü bir hâle gelmiş, yapılan çalışmaların sayısında bir artış olmuştur. Tezkireler
hakkında yapılan bu çalışmalara araştırmacıların kolaylıkla ulaşabilmesi için bunların
bir araya getirilerek tespit edilmesi gerekmektedir. Bu yönde iki
bibliyografya çalışması bulunmaktadır. Bunlardan ilki M. Fatih Köksal’ın “Türkçe
Şu’arâ Tezkireleri Üzerine Yapılan Çalışmalar Bibliyografyası” (1999), ikincisi
ise Filiz Kılıç’ın “Edebiyat Tarihimizin Vazgeçilmez Kaynakları: Şair
Tezkireleri” (2007) isimli makaleleridir.

Klâsik Türk edebiyatında tezkire denildiğinde akıllara çoğunlukla
şu’arâ tezkireleri gelir ancak evliyâlar, belirli meslek grupları vb. için
kaleme alınan tezkireler de vardır. Bu bağlamda tezkirelerin zengin bir kaynak
olması ve çalışmaların çok yönlü bir şekilde yapılması bakımından bu
bibliyografya çalışması -birkaç istisna dışında- Anadolu sahasında verilen
Türkçe şu’arâ tezkireleri ile sınırlı tutulmuştur. Ayrıca daha önce yapılan
çalışmalar dikkate alınarak, yeni çalışmalarla birlikte tasnif edilmiş ve alfabetik
olarak sıralanmıştır. Böylelikle geçmişten günümüze güncellenerek bir tasnif
ışığında bir araya getirilen bu çalışmalara araştırmacıların ilgi alanlarına
göre daha kolay bir şekilde ulaşması hedeflenmiştir. 

Keywords

Klâsik Türk Edebiyatı, şu’arâ tezkireleri, edebiyat tarihi, biyografik metinler, edebi tenkit.

References

• Aynur, Hatice (2005). Üniversitelerde Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları, Tezler, Yayınlar, Haberler, Toplu Sayı 1990-2005, HAb, İstanbul.
• Babacan, İsrafil (2007). “16. Asırda Osmanlı Sahası Şâirleri Hakkında Yazılmış “Tezkire-i Mecâlis-i Şu’arâ-yı Rûm” Adlı Tanınmayan Bir Tezkire”, Bilig, Sayı 40, s. 1-16.Çakır, Emine (2013). “Türk Edebiyatının Wikipedia’sı: Türk Edebiyatında İsimler Sözlüğü Projesi”, Millî Folklor, Yıl 25, Sayı 99, s. 213-214.
• Çapan, Pervin (2009). “Tezkirelerin Işığında Şiire Has Bir Yapı Unsuru Olarak Mânâ Üzerine Değerlendirmeler”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Prof. Dr. Hüseyin Ayan Özel Sayısı, Sayı 39, s. 435-448.
• _____, (2004). “Tezkirelerde İstanbul’un Ele Alınışı”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, İstanbul, Cilt 31, Sayı 81, s. 25-52.Durmuş, İsmail (2010). “Tabakat”. DİA, C, 39, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• İpekten, Halûk (1986). Türk Edebiyatının Kaynaklarından Türkçe Şu’arâ Tezkireleri, Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları, Erzurum.
• İsen, Mustafa (2010). Tezkireden Biyografiye, Kapı Yayınları, İstanbul.
• İsen, Mustafa; Kılıç, Filiz; Aksoyak, İ. Hakkı; Sungurhan Eyduran, Aysun; Durmuş, Mustafa (2011). Şair Tezkireleri, Grafiker Yayınları, Ankara.
• Kılıç, Filiz (2007). “Edebiyat Tarihimizin Vazgeçilmez Kaynakları: Şair Tezkireleri”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 5, Sayı 10, s. 543-564.
• Köksal, M. Fatih (1999). “Türkçe Şu’arâ Tezkireleri Üzerine Yapılan Çalışmalar Bibliyografyası”, Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Dr. Himmet Biray Özel Sayısı, s. 544-567; (2005). Klâsik Türk Şiiri Araştırmaları, Akçağ Yayınları, Ankara, s. 243-261.
• Levend, Agâh Sırrı (2015). Türk Edebiyatı Tarihi, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Macit, Muhsin (2011). “Modern Biyografi Yazımında Tezkireciliğin İzleri”, Prof. Dr. Mustafa İsen Adına Uluslararası Klasik Türk Edebiyatında Biyografi Sempozyumu Bildirileri (6-8 Mayıs 2010-Nevşehir),Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara, s. 485-490.
• Musalı, Vüsale (2011). “Türk Tezkireciliği-Bibliyografya”, Azerbaycan Milli İlimler Akademisi Mehemmed Fuzuli Adına El Yazmaları Enstitüsü, Bakü, s. 1-390.
• Prof. Dr. Mustafa İsen Adına Uluslararası Klâsik Türk Edebiyatında Biyografi Sempozyumu Bildirileri, (Editör: Filiz Kılıç), (6-8 Mayıs 2010-Nevşehir), Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara, 2011.