GÜLŞEN-İ ŞU'ARÂ'DA GEÇEN DEYİM VE ATASÖZLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Year 2025, Issue: 19, 44 - 64, 27.03.2025

Bahar Genel

https://doi.org/10.32579/mecmua.1606426

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Ahdî'nin (d.? - ö.1002/1593) Gülşen-i Şu'arâ adlı tezkiresinde kullanılan deyim ve atasözlerinin tespit edilmesi ve Türkiye Türkçesi ile karşılaştırmalı olarak incelenmesidir. İnceleme sonucunda, tezkirede 536 deyim ve 18 atasözünün kullanıldığı görülmüştür. Mecaz anlatım, sade ve öz ifade gücü gibi niteliklere sahip olan Deyimlerin kullanımı noktasında şiirde vezin, kafiye ve bağlam gerekliliğinden dolayı devrik kullanım, dizilimine kelime ekleme/çıkarma gibi örneklerinin bulunduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, olumlu/olumsuz kullanım, yardımcı fiil kullanılan deyimlerde etmek, olmak, kılmak, eylemek fiillerinin birbirlerinin yerine kullanımı ve benzer ya da yakın anlamlı kelimelerin kullanımı dikkat çekmektedir. Bir milletin tarih boyunca edindiği yaşam tecrübelerinden, gözlemlerinden ve kültür birikimlerinden ortaya çıkan atasözlerinin kullanımda ise deyimlerde olduğu gibi dizilime kelime ekleme ve dizilimde değişiklik yapma gibi benzer kullanımlar görülmüştür.
Gülşen-i Şu'arâ'da deyim ve atasözleri tekrarlarıyla birlikte 1056 kez yer bulması, bu söz kalıplarının XVI. yüzyılda yaygın bir kullanım alanı bulduğuna ve şairlerinin ortak bir estetik anlayışıyla şiirlerini kaleme aldıklarına işaret etmektedir. Bu bağlamda, Gülşen-i Şu'arâ’nın deyim ve atasözleri örnekleri açısından zengin bir içeriğe sahip olduğu ifade edilebilir.

Keywords

Ahdî, Gülşen-i Şuara, tezkire, deyim, atasözü.

An Evaluation Idions and Proverbsin Gülşen-i Şuara

Abstract

The aim of this study is to identify the idioms and proverbs used in the biography named Gülşen-i Şuara by Ahdi, and to examine them comparatively with Turkish language of Türkiye. As a result of the examination, it was seen that 536 idioms and 18 proverbs were used in the biography. which possess qualities such as figurative language, simplicity and conciseness, there are examples of inverted usage, different auxiliary verbs, positive/negative usage, and the addition/omissions of words in idiomatic content dou to the requirements of meter, rhyme and context in poetry. In the case of proverbs, which emerge from a nation's life experiences, observations, and cultural accumulation throughout history, similar modifications such as adding words to the sequence and altering the word order, are also observed, just like in idioms. The fact that idioms and proverbs appear 1056 times including repetitions, in Gülşen-i Şuara indicates that these expressions found widespread use in the 16th century and that the poets wrote their poems with a shared aesthetic understanding. In this context, it can be stated that Gülşen-i Şuara has a rich content in terms of idioms and proverbs.

Keywords

Ahdî, Gülşen-i Şuara, biography, idioms

References

• Aksoy, Ö. A (1984). Atasözleri ve deyimler sözlüğü I-II. (7. Baskı). İnkılap Yayınları.
• Akün, Ö. F. (1988). Ahdî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (C.1, ss. 509-514). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Eyüpoğlu, E. K. (1973). (13. yüzyıldan yünümüze kadar) şiirde ve halk dilinde atasözleri ve deyimler. (1. Baskı). Doğan Kardeş Matbaacılık.
• Kaplan, Y. (2009). Sâbit'in şiirlerinde atasözleri, deyimler ve halk söyleyişleri. Electronic Turkish Studies, 4(4), 599-635.
• Kaya, B. (2020). Bâkî Divanı’nda atasözü ve deyimler. Asia Minor Studies, 8(1), 403-417.
• Kaya, H. (2011). Emrî Divanı’nda deyimler. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 6(6), 55-130.
• Khan, L. A. (2014). Translation and culture: a comparative analysis of English idioms and proverbs with their Urdu translations. (Çeviri ve kültür: İngilizce deyim ve atasözlerinin Urduca çevirileriyle karşılaştırmalı bir analizi.). Pakistan Journal of Language and Translation Studies, 1, 58-83.
• Mengi, M. (1986). Necati’nin şiirinde atasözlerinin kullanımı. Erdem, 2(4), 47-58.
• Morsanyi, K., ve Stamenković, D. (2021). Idiom and proverb processing in autism: a systematic review and meta-analysis. (Otizmde deyim ve atasözü işleme: sistematik bir inceleme ve meta-analiz.) Journal of Cultural Cognitive Science, 5(3), 367-387.
• Nunberg, G., Sag, I. A. ve Wasow, T. (1994). Idioms (deyimler). Language, 70 (3), 491-538.
• Pandian, M. R. (2012). Idioms and proverbs: a philosophical standoff. (Deyimler ve atasözleri: felsefi bir açmaz.) TJELLS| The Journal for English Language and Literary Studies, 2(2), 43-50.
• Solmaz, S. (2018). Ahdî ve Gülşen-i Şu’arâ’sı. Kültür ve Turizm Bakanlığı ekitap https://ekitap. ktb.gov.tr/TR-201251/ahdi-gulsen-i-suara.html adresinden 08.10.2024 tarihinde alınmıştır.
• Tanyeri M. A. (1999). Örnekleriyle divan şiirinde deyimler. (1. Baskı). Akçağ Yayınları.
• Togaymurodov, D. D. (2024). The translation challenges of proverbs, idioms, and cultural references (Atasözleri, deyimler ve kültürel referansların çeviri zorlukları). Academic Research in Educational Sciences, 5(5), 468-475.
• Tuğluk, M. E. (2013). Atasözlerini içine alan kullanım kalıpları. The Journal of Academic Social Science Studies, 6 (2), 1851-1874.