Interpretatıon And Notes On An İlâhiyyât Mecmûa’s

Year 2025, Issue: 19, 22 - 30, 27.03.2025

Dilek Ünlü

https://doi.org/10.32579/mecmua.1629934

Abstract

The Mecmua's are literary genres that are written in verse, prose or mixed form, which contain various information and are compiled books. These works, which are cultural treasures in terms of both content and form; there are many types such as münse'ât mecmû'a’s, fevâ'id mecmû'a’s, duâ mecmû'as, poetry mecmua’s. One of them is their divine mecmua's.The content of such mecmua's mostly consists of hymns from religious-mystical verse texts. In our research, it has been determined that the studies on divine mecmua's are very new. Within the framework of this study, it will be focused on how the divine and divine mecmua's can be evaluated today, and information will be given about a Mecmûa-yı İlahiyyat's consisting of 208 leaves registered with the archive number 06 Mil Yz A 8188 in the Ankara National Library Manuscripts Collection. In these poetic texts in the hymn genre, which have an important place in Turkish culture and emerged around a certain tradition; an eloquent Turkish, a fluent language and style, a deep and rich meaning are seen. In this sense, it is important for our cultural history to examine and evaluate the hymn genre and its natural hymn collections in terms of both literature and music.

Keywords

Literature, Divine, Mecmuas, Music, Sufism.

BİR İLÂHİYYÂT MECMÛASI ÜZERİNE NOTLAR

Abstract

Mecmûalar, manzum, mensur yâhut karışık şekilde kaleme alınan, muhtevasında çeşitli bilgileri bulunduran, derleme kitaplar mahiyetindeki edebî türlerdendir. Hem muhtevası hem biçimi bakımından birer kültür hazinesi olan bu eserlerin; münşeât mecmûası, fevâid mecmûası, duâ mecmûası, şiir mecmûası gibi pek çok türü bulunmaktadır. Bunlardan biri de ilâhî mecmûalarıdır. Bu tür mecmûaların içeriği çoğunlukla dînî-tasavvufî manzum metinlerden olan ilâhîlerden oluşmaktadır. Araştırmalarımızda ilâhî mecmûaları üzerine yapılan çalışmaların çok yeni olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışma çerçevesinde ilâhî ve ilâhî mecmûalarının günümüzde nasıl değerlendirilebileceği üzerinde durulacak ve Ankara Millî Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu’nda 06 Mil Yz A 8188 arşiv numarası ile kayıtlı 208 varaktan oluşan bir Mecmû’a-yı İlâhiyyât hakkında bilgi verilecektir. Mecmûada, tespit ettiğimiz kadarıyla bir tanesi fihrist başlığı olmak üzere toplamda 34 ayrı konu başlığı bulunmaktadır. Bu başlıklar etrafında toplamda 584 ilâhî türünde manzum metin tespit edilmiştir. Türk kültüründe önemli bir yere sahip olup belirli bir gelenek etrafında ortaya çıkan ilâhî türündeki bu manzum metinlerde; fasîh bir Türkçe, akıcı bir dil ve üslûp, derin ve zengin bir mânâ görülmektedir. Bu anlamda, ilâhî türünün ve tabiî ilâhî mecmûalarının hem edebiyat hem de mûsikî mihverinde incelenip değerlendirilmesi kültür tarihimiz için önem arz etmektedir.

Keywords

Edebiyat, Mûsikî, İlâhî, Mecmû’a, Tasavvuf

References

• Ak, A. Ş. (2009). Türk musikîsi tarihi. (1. Baskı). Akçağ Yayınları.
• Albayrak, N. (2009). Türk halk şiirinde biçim ve tür sorunu. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 2(3-4), 133-186. Alvan, T. ve Alvan, H. (2016). Saz ve söz meclisi. (2. Baskı). Şule Yayınları.
• Behar, C. (1990). Ali Ufkî ve mezmurlar. (1. Baskı). Pan Yayınları.
• Behar, C. ( 1993). Zaman, mekân, müzik: klasik Türk musıkisinde eğitim (meşk), icra ve aktarım. (1. Baskı). Afa Yayınları.
• Ergun, S. N. (2017). Türk musikisi, antolojisi-dinî eserler. (1. Baskı). Vadi Yayınları.
• Gürbüz, M. (2012). Şiir mecmuaları üzerine bir tasnif denemesi. H. Aynur vd. (Ed.), Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII, Mecmua: Osmanlı Edebiyatının Kırk Ambarı (1. Baskı, s. 99-113) içinde. Turkuaz Yayınları.
• Kılıç, A. (2008). Aruz imlâsı üzerine notlar. Turkish Studies, 3(6), 471-487. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.472
• Kılıç, A. (2012). Mecmûa tasnifine dâir. H. Aynur vd. (Ed.), Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII, Mecmua: Osmanlı Edebiyatının Kırk Ambarı (1. Baskı, s. 75-96) içinde. Turkuaz Yayınları.
• Köprülü, M. F. (2012). Edebiyat araştırmaları-I. (1. Baskı). Akçağ Yayınları.
• Mecmâ’a-i İlahîyyât. Mili Kütüphane, Yazmalar, 06 Mil Yz 8188, 1-208a. https://dijitalkutuphane.mkutup.gov.tr/tr/manuscripts/catalog/details/324985?SearchType=2
• Meriç C. (2015). Bir dünyanın eşiğinde. (21. Baskı). İletişim Yayınları.
• Öcal, M. (1991). Âmin Alayı. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/amin-alayi adresinden 12.12.2024 tarihinde alınmıştır.
• Öztuna, Y. (2000). Türk mûsikisi kavram ve terimleri ansiklopedisi. (1. Baskı). Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Redhouse. S. J. W. (2011), Turkish and English lexion new edition (Türkçe ve İngilizce sözlük yeni baskı), (5. Baskı). Çağrı Yayınları.
• Şemseddin, Sami, (1992). Kâmûs-ı Türkî. (3. Baskı). Çağrı Yayınları.
• Tâhirülmevlevî. (1994). Edebiyat lügatı. (1. Baskı). (K. E. Kürkçüoğlu, Haz.). Enderun Kitabevi, (1936).
• Tanrıkorur, C. (2004). Türk müzik kimliği. (4. Baskı). Dergâh Yayınları.
• Tanyıldız, A. (2012). Şiir mecmualarının neşri hakkında. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(21), 224-239.
• Turabi, A. H. (2020). Türk din mûsikîsi el kitabı. (6. Baskı). Grafiker Yayınları.
• Uslu, R. (2001). Türk müzik tarihinde güfte mecmuaları ve inceleme esasları üzerine tespitler. Müzikte 2000 Sempozyumu. Ankara, Türkiye.
• Uzun, M. (2000). İlâhî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/ilahi adresinden 12.12.2024 tarihinde alınmıştır.
• Ünlü, D. (2024). Millî kütüphane-Ankara Millî Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu’nda 06 MİL YZ A 8188 arşiv numarası ile kayıtlı mecmû'a-yı ilâhiyyât (inceleme-metin-sözlük-tıpkıbasım). [Yayımlanmamış doktora Tezi]. Erciyes Üniversitesi.
• Yılter, S. (2022). Bir güfte mecmuası: mecmû’atü’l- letâ’if sandukatü’l-ma’ârif. (1. Baskı). Fenomen Yayınları.