HÂZÂ MENÂSİK-İ HAC-I SİNÂN EFENDİ (İMLA, SES VE ŞEKİL BİLGİSİ)

Year 2025, Issue: 19, 65 - 95, 27.03.2025

Abdussamed Oral , Mehmet Emin Tuğluk

https://doi.org/10.32579/mecmua.1637182

Abstract

Toplumların kültürünü, milletlerin yaşam tarzlarını şekillendiren pek çok unsur vardır. Din bu unsurların başında gelmektedir. Dinler, etkili oldukları milletlerin dil ve edebiyatlarına önemli ölçüde etki etmişlerdir.
Müslümanlar İslam dininin beş temel esasından biri olan hac ibadetini yerine getirmek için farklı coğrafyalardan kutsal sayılan topraklara seyahatler gerçekleştirmişlerdir. İslam toplumlarında hac ibadetinin daha kolay ve sağlıklı gerçekleştirilmesi için hac ibadetini konu edinen birçok eser yazılmıştır. Bu eserler menâsik-i hac ve menâzil-i hac başlıkları altında toplanmaktadır.
Bu çalışmada 18. yüzyılda istinsah edilen 72 varaktan oluşan, müellifi Sinâneddîn Yûsuf b. Abdullâh Amâsî olan “Hâzâ Menâsik-i Hac-ı Sinân Efendi” adlı eser incelenmiştir. Eser, hacla ilgili ibadetlerin hangi sıraya göre ve ne şekilde yapılacağı ile ilgili usul ve esasları anlattığı için menâsik-i hac türünde bir eserdir. Ayrıca eserin sonunda yolculuk esnasında bazı menziller ile suların bulunduğu yerler kısaca anlatıldığından eser, menâzil-i hac türüne de örnek teşkil etmektedir. Bu çalışmanın Anadolu sahasında 18. yüzyılda istinsah edilen bir eserin dil özelliklerinin belirlenmesi yönüyle alan yazınına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Keywords

Menasik-i Hac, Menazil-i Hac, Seyahatname, Yusuf Sinan Efendi, 18. yüzyıl.

HÂZÂ MENÂSİK-İ HAC-I SİNÂN EFENDİ

Abstract

There are many elements that shape the culture of societies and the lifestyles of nations. Religion is one of these elements. Religions have had a significant impact on the languages and literature of the nations they influence.
Muslims have traveled from different geographies to lands considered sacred in order to fulfill the pilgrimage, which is one of the five basic principles of Islam. In order to make the pilgrimage easier and healthier in Islamic societies, many works have been written about the pilgrimage. These works are collected under the titles of menâsik-i hac and menâzil-i hac.
In this study, it consists of 72 leaves copied in the 18th century, written by Sinâneddîn Yûsuf b. The work named "Hâzâ Menâsik-i Hac-ı Sinân Efendi" by Abdullâh Amasî was examined. The work is a work in the genre of menâsik-i hajj, as it explains the procedures and principles regarding the order and manner in which the pilgrimage-related worship should be performed. In addition, at the end of the work, some destinations and places where water was found during the journey are briefly described, so the work is also an example of the menâzil-i pilgrimage genre. It is thought that this study will contribute to the literature by determining the linguistic features of a work copied in the 18th century in Anatolia.

Keywords

Menasik-i Hac, Menazil-i Hac, Seyahatname, Yusuf Sinan Efendi, 18th century

References

• Atila, O. H. (2022). Delîlü’l-huccâc ve’l-ümmiyyîn fî-tahsîli umûrı’d-dîn (inceleme-metin-sözlük-tıpkı basım). [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi].Batman Üniversitesi.
• Buran, A. (1996). Anadolu ağızlarında isim çekim (hâl) ekleri. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Coşkun, M. (2002). Manzum ve mensur Osmanlı hac seyahatnameleri ve Nâbî’nin Tuhfetü’l-Haremeyn’i. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Çelik, A. (2021). XVII. yüzyılda yazılan Osmanlı hac seyahatnâmelerinin tarih yazımı açısından değerlendirilmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi].Hacettepe Üniversitesi
• Diyanet İşleri Başkanlığı. (2006). Kur'an-ı Kerim ve Açıklamalı Meâli.Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Ergin, M. (2004). Türk dil bilgisi. Bayrak Yayınları.
• Gabain, A. V. (2000). Eski Türkçenin grameri. (3. Baskı ). (M. Akalın, Çev.) Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gencan, T. N. (2001). Dilbilgisi. Ayraç Yayınları.
• Halaçoğlu, Y. (1981). Osmanlı İmparatorluğu’nda menzil teşkilâtı hakkında bazı mülâhazalar. Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 2(2), 122-132.
• Harman, Ö. F. (2013). Hac. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C.14. ss. 382). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Keskin, M. (2012). Dört mezhebe göre İslâm ilmihali. Çağrı Yayınları.
• Kiraz, S. (2020). Fethî’nin manzum Menâzil-i Hacc’ı. Rumelide Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 310-334.
• Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi grameri: (şekil bilgisi). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Öğüt, S. (2006). İslam’da inanç ibadet ve günlük yaşayış ansiklopedisi. C. 2. M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı.
• Özalp, H. (2016, 02 15). İnsanlığın en eski tapınağı Göbeklitepe teolojij olarak bize ne söyler? Bilimname, (30), 59,74.
• Özel, R. O. (2013). Yûsuf Sinânüddîn el-Amâsî (1000/1592) ve “Tebyînü’l-Mehârim” adlı eseri. Usul İslam Araştırmaları, 20(20), 113- 140.
• Savran, H. (2018). Türk dilinde yuvarlaklaşma olayı ve dudak uyumu. Türkbilig Dergisi, (35), 89-96.
• Şükrü Hâluk Akalın vd. (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tuğluk, M. E. (2021). Yazarı bilinmeyen bir menâsik-i hac kitabı delîlü’l-huccâc ve’l-ümmiyyîn fî-tahsîli umûrı’d-dîn. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 9 (27), 237.
• Türk Dil Kurumu. (2008). Yazım kılavuzu. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Zülfikar, H. (1991). İmlamızın geçirdiği evrelerden örnekler. Türk Dili, (470), 65.