Göç ve Sosyal Hizmet: Zorunlu Göç Yaşayan Çocuklar ve Travmatik Deneyimleri

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 1, 73 - 83, 28.04.2025

Abdurrahim Doğan

https://doi.org/10.55055/mekcad.1644326

Öz

Bu çalışma göç etme hareketinin 18 yaşın altında olan bireylerin üzerindeki biyopsikososyal etkilerini incelemektedir. Göç farklı nedenlere bağlı olarak bireylerin yer değiştirme hareketini tanımlarken bu nedenler ekonomik, toplumsal, siyasi, savaş gibi faktörler olabilmektedir. Ayrıca Dünyanın küreselleşmesinin bu olguyu daha da karmaşıklaştırdığı bilinmektedir. 18 yaşın altında olan bireyler çocuk olarak tanımlanırken çocukların göç süreçlerinden en çok etkilenen kırılgan gruplar arasında yer aldığı görülmektedir. Çocuklar göç hareketinden fiziksel ve psikolojik olarak etkilenebilmektedir. Aynı zamanda çok fazla problemle karşı karşıya kalabilmektedir. Göç süreçlerinde çocuklar travma, akran zorbalığı, ayrımcılık, fiziksel barınma ortamlarının yetersizliği gibi risklere maruz kalmakla beraber depresif bozukluklar, yaşanılan travma sonrasında stres bozukluğu, çeşitli davranışlarda anormal tepkilerin olması, fiziksel açıdan gelişememe gibi sonuçlarla karşılaşabilmektedirler. Çeşitli yaş gruplarına göre bu etkiler ve sonuçları farklı olabilmektedir. Özellikle belirtilen durumları yaşayan bireylerde bu etkilerin göç ile beraber yaşanan risk ve travmalar sonucunda daha da pekiştiği görülmektedir. Göç olgusuna maruz kalan çocukların refah seviyesini artırmak ve göç süreci boyunca karşılaştıkları zorlukları minimum düzeye düşürmek için çocukların eğitim, sağlık, barınma, sosyal hizmetlere erişimlerini sağlamak kritik öneme sahiptir. Ayrıca, yasal bir statüsü olmayan çocukların haklarının korunması, çocukların topluma uyumu konusunda en temel gereklilikler arasında yerini almaktadır. Çalışma göç sürecine dâhil olan çocukların karşılaştıkları problemlere çözüm önerileri sunarak, alanda yapılacak olan bilimsel ve sosyal çalışmalara katkı sağlamayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Göç , Göçmen , Çocuk , Travma

Migration and Social Services: Forced Migration Living Children and Their Traumatic Experiences

Öz

This study examines the biopsychosocial effects of migration on individuals under the age of 18. While migration defines the displacement movement of individuals due to different reasons, these reasons can be factors such as economic, social, political, war. It is also known that the globalisation of the world makes this phenomenon more complex. While individuals under 18 years of age are defined as children, it is seen that children are among the vulnerable groups most affected by migration processes. Children may face many physical and psychological problems due to migration. In migration processes, children are exposed to risks such as trauma, peer bullying, discrimination, inadequacy of physical shelter environments, as well as depressive disorders, post-traumatic stress disorder, abnormal reactions in various behaviours, and physical underdevelopment. These effects and consequences may be different according to various age groups. It is seen that these effects are further reinforced as a result of the risks and traumas experienced with migration, especially in individuals experiencing the mentioned situations. In order to increase the welfare of children exposed to migration and to minimise the difficulties they face during the migration process, it is critical to ensure their access to education, health, housing, and social services. In addition, protecting the rights of children who do not have a legal status is among the most basic requirements for the integration of children into society. This study aims to contribute to scientific studies and social works in the field by offering solutions to the problems faced by children involved in the migration processes.

Anahtar Kelimeler

Migration , Migrant , Child , Trauma

Kaynakça

• Akhtar, S. (2010). Göç ve kimlik: Kargaşa-sağaltım ve dönüşüm, (çev.: M. Alkan, S. Uyanık, & A. Köşkdere). İstanbul: Meta Basım.
• Akıncı, B., Nergiz, A., & Gedik, E. (2015). Uyum süreci üzerine bir değerlendirme: Göç ve toplumsal kabul. Göç Araştırmaları Dergisi, (2): 58-83.
• Atasü Topçuoğlu, R. (2014). Hayatı değiştirmek için yola çıkanlar – yola çıkınca değişen hayatlar: Bir müracaatçı grubu olarak göçmen çocuklar. Toplum ve Sosyal Hizmet, 25 (1): 89-108.
• Atasü Topçuoğlu, R. (2015). Türkiye’de göçmen çocukların profili, sosyal politika ve sosyal hizmet önerileri hızlı değerlendirme araştırması. İsveç Uluslararası Kalkınma ve İşbirliği Ajansı ve Uluslararası Göç Örgütü (IOM).
• Avrupa İstatistik Ofisi – Eurostat (2020). Çocuk verileri. EA: https://ec.europa.eu/eurostat.
• Aydın, D., Şahin, N., & Akay, B. (2017). Göç olayının çocuk sağlığı üzerine etkileri. İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hast. Dergisi, 7(1): 8-14.
• Bengi Arslan, L., Verhulst, F. C., van der Ende, J., & Erol, N. (1997). Understanding childhood problem behaviors from a cultural perspective: Comparison of problem behaviors and competencies in Turkish migrant, Turkish and Dutch children, Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, (32): 477-484.
• Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu - UNICEF (2016). Köklerinden Koparılanlar Raporu. http://www.un.org.tr/unicef-dunyada-koklerinden-koparilmis-neredeyse-50-milyon-cocuk-var/
• Çağlayan, S. (2006). Göç kuramları, göç ve göçmen ilişkisi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (17): 67-91.
• Diler, R.S., Avci A., & Seydaoglu G. (2003). Emotional and behavioural problems in migrant children, Swiss Medical Weekly, (133): 16-21.
• Erden, G., & Gürdil, G. (2009). Savaş yaşantılarının ardından çocuk ve ergenlerde gözlenen travma tepkileri ve psiko-sosyal yardım önerileri. Türk Psikoloji Yazıları, 12 (24): 1-13.
• Erdoğdu, M.Y. (2012). Sokakta çalışan çocukların depresif belirti düzeylerinin taranması: karşılaştırmalı bir çalışma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (28): 77-87.
• Eroğlu, M. (2020). Etnik kimlik, savaş ve göç olgularının çocuklar ve ergenler üzerindeki psikolojik etkileri. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi (IJONASS), 4 (1): 94-105.
• Fawcett, J. T. (1985). Migration psychology: New behavioral models. Population and Environment, (8): 5-14.
• Fazel, M. & Stein A. (2003). Mental health of refugee children: comperative study, BMJ 327(7407): 134.
• Gözübüyük A. A., Duras E, Dağ H, & Arıca V. (2015). Olağanüstü durumlarda çocuk sağlığı. Journal of Clinical and Experimental Investigations, (3): 324-330
• Gün, Z. (2002). Çocuk ve Göç. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir Ege Üniversitesi.
• Güzel, S. (2013). Göçmen çocuklar ve Denizli’de yaşam koşulları. Sosyolojik Araştırmalar e-Dergisi, 1-36.
• Heptinstall, E., Sethna, V. & Taylor, E. (2004). PTSD and depression in refugee children: associations with pre-migration trauma and post- migration stress. European Child and Adolescent Psychiatry, (13): 373-380.
• Janssen, M., Verhulst, F.C., Bengi Arslan, L., Erol, N., Salter, C.J., & Crijnen, A. (2004). Comparison of self-reported emotional and behavioral problems in turkish ımmigrant, Dutch and Turkish adolescents, Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 39 (2): 133-140.
• Kızmaz, Z., & Bilgin, R. (2010). Sokakta yaşayan/çalışan çocuklar ve suç: Diyarbakır örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (32): 269-311.
• Özdemir, A., & Budak, F. (2017). Göçün çocuk ruh sağlığı üzerine etkileri. Kadem Kadın Araştırmaları Dergisi, 3 (2): 212-223.
• Öztek, Z., & Bertan, M. (1982). Yurt dışına göç ve sağlık. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Toplum Hekimliği Enstitüsü Yayını.
• Öztürk, E. (2023). Göç psikolojisi ve göç travması: Sınırlaraşırı bir yaşam deneyimi olarak gelişimsel göçün dissoanalizi. Artuklu İnsan ve Toplum Bilim Dergisi, 8 (2): 233-253.
• Polat, G. (2007). İç göçün çocuk ruh sağlığına etkisi ve sosyal hizmet müdahalesi. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 18 (1): 89-106.
• Polat Uluocak, G. (2009). İç göç yaşamış ve yaşamamış çocukların okulda uyumu. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (26): 35-44.
• Stevens, G.W.J.M., Pels T., Bengi-Arslan., Verhulst F. C., Vollebergh W.A.M., & Crijnen A.A.M. (2003). Parent, teacher and self-reported problem behavior in the netherlands, Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, (38): 576-585.
• Şimşek Türütgen, Z., & Erol N. (2002). Kentleşme sürecinde çocuk ruh sağlığı ve sosyal hizmet. (edt. U. Onat). Kentleşme Sürecinde Sosyal Hizmet. Ankara: Sabev.
• Thabet, A. A. M., & Vostanis, P. (1999). Post‐traumatic stress reactions in children of war. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 40 (3): 385-391.
• Tuzcu, A., & Ilgaz, A. (2015). Göçün kadın ruh sağlığı üzerine etkileri. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry, 7 (1): 56-67.
• Uluocak, G.P. (2009). İç göç yaşamış ve yaşamamış çocukların okulda uyumu. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (26): 35-44.
• Volkan, V. D. (2019). Göçmenler ve mülteciler: travma, sürekli yas, önyargı ve sınır psikolojisi. Ankara: Pusula Yayınevi.
• Yeşilyurt, H. (2024). Gudrun Pausewang’ın Kâbus adlı kısa öyküsünde göç ve travma. Diyalog Interkulturelle Zeitschrift Für Germanistik, 12(1): 132-145.