Ergenlerde Okul Tükenmişliğinin Yordayıcısı Olarak Akademik Kontrol Odağı

Yıl 2017, Cilt: 13 Sayı: 3, 919 - 935, 29.12.2017

Gürcan Şeker , Yasemin Yavuzer

https://doi.org/10.17860/mersinefd.299266

Cited By: 9

Öz

Bu
araştırmanın temel amacı ergenlerde okul tükenmişliğinin akademik kontrol odağı
ve bazı demografik değişkenler açısından incelenmesidir. Araştırma verileri İç
Anadolu bölgesinde yer alan bir il merkezinde beş lisede 9-12.sınıflarda
öğrenim görmekte olan 701 öğrenciden toplanmıştır. Araştırmada “Ortaöğretim
Okul Tükenmişlik Ölçeği” ve “Akademik Kontrol Odağı Ölçeği” kullanılmıştır.
Verilerin çözümlenmesinde gruplar arası farklılığı belirlemek için Bağımsız
Gruplar t Testi ve Tek Faktörlü Varyans Analizi, okul tükenmişliğini yordayan
değişkenlerin belirlenmesi için hiyerarşik regresyon analizi kullanılmıştır.
Araştırma sonucunda; cinsiyet, okul türü, algılanan ders başarısı, sınıf
düzeyi, anne-baba eğitim düzeyi, devamsızlık süresi ve günlük ders çalışma
süresi değişkenlerine göre okul tükenmişliğinin bir ya da birden fazla alt
boyutundan elde edilen puanlarda anlamlı bir fark olduğu gözlenmiştir. Bunun
yanında okul tükenmişliği alt boyutları ile içsel kontrol odağı arasında orta
düzeyde ve negatif yönde, okul tükenmişliği alt boyutları ile dışsal kontrol
odağı arasında orta düzeyde ve pozitif yönde bir ilişkinin olduğu görülmüştür.
Diğer yandan regresyon analizi sonuçlarına göre; akademik kontrol odağı içsel
ve dışsal kontrol boyutları demografik değişkenlerle birlikte okul
tükenmişliğinin okula karşı ilgi kaybı alt boyutunun %12’sini, ders çalışmaktan
tükenme alt boyutunun %15’ini, aileden kaynaklı tükenme alt boyutunun %15’ini,
ödev yapmaktan tükenme alt boyutunun %14’ünü, öğretmen tutumlarından bunalma ve
sıkılma alt boyunun %17’sini ve okulda yetersizlik alt boyutunun %11’ini
açıklamaktadır. Okul psikolojik danışma hizmetleri çerçevesinde öğrenci
tükenmişliğine ilişkin koruyucu ve önleyici çalışmalar planlanırken öğrencilere
içsel denetim kazandıracak etkinliklere yer verilmelidir.

Anahtar Kelimeler

okul tükenmişliği, akademik kontrol odağı, ergenler

Kaynakça

• Acar, H. ve Çakır, M. A. (2015). Lise öğrencilerinin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi: Yeşilova ilçesi örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34, 152-168.
• Akın, A. (2007). Akademik Kontrol Odağı Ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(3), 9-17.
• Aypay, A. (2011). Ortaöğretim öğrencileri için okul tükenmişliği ölçeği (OOTÖ). Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12,782-787.
• Aypay, A. ve Eryılmaz, A. (2011). Lise öğrencilerinin derse katılmaya motive olmaları ile okul tükenmişliği arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 26-44.
• Aypay, A. ve Sever, M. (2015). School as if a workplace: Exploring burnout among high school students. Journal of Theory and Practice in Education, 11(2), 460-472.
• Bühler, K.E., & Land, T. (2004). Burnout and personality in extreme nursing: An empirical study. Schweizer Archiv für Neurologie und Psychiatrie, 155(1), 35- 42.
• Çam, Z., Deniz, K. Z. ve Kurnaz, A. (2014). Okul tükenmişliği: Algılanan sosyal destek, mükemmeliyetçilik ve stres değişkenlerine dayalı bir yapısal eşitlik modelleme sınaması. Eğitim ve Bilim Dergisi, 39(173), 312-327.
• Çapri, B. ve Yedigöz Sönmez, G. (2013). Lise öğrencilerinin tükenmişlik puanlarının sosyo-demografik değişkenler, psikolojik belirtiler ve bağlanma stilleri açısından incelenmesi. International Journal of Human Sciences, 10(2), 195-218.
• Çapulcuoğlu, U. ve Gündüz, B. (2013). Lise öğrencilerinde tükenmişliğin cinsiyet, sınıf düzeyi, okul türü ve algılanan akademik başarı değişkenlerine göre incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 12-24.
• Duru, E., Duru, S. ve Balkıs, M. (2014). Tükenmişlik, akademik başarı ve öz düzenleme arasındaki ilişkilerin analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(4), 1263-1284.
• Gan, Y., Shang, J., & Zhang, Y. (2007). Coping flexibility and locus of control as predictors of burnout among Chinese college students. Social Behavior and Personality, 35(8), 1087-1098.
• Gündüz, B. (2004).Öğretmenlerde tükenmişliğin akılcı olmayan inançlar ve mesleki bazı değişkenlere göre yordanması. Yayımlanmamış doktora tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Jacobs, S. R., & Dodd, D. (2003). Student burnout as a function of personality, social support, and workload. Journal of College Student Development, 44(3), 291-303.
• Karaatlı, M. (2006). Verilerin düzenlenmesi ve gösterimi. İçinde Kalaycıoğlu Ş (editor). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. (s. 3-47). İkinci Baskı, Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Kiuru, N., Aunolo, K., Nurmi, J.E., Leskinen, E., & Salmelo-Aro, K. (2008). Peer group influence and selection in adolescent’s school burnout. Merrill-Palmer Quarterly, 54(1), 23-55.
• Kutsal, D. (2009). Lise öğrencilerinin tükenmişliklerinin incelenmesi YayımlanmamışYüksek lisans tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kutsal, D. ve Bilge, F. (2012). Lise öğrencilerinin tükenmişlik ve sosyal destek düzeyleri. Eğitim ve Bilim, 37(164), 283-297.
• Lou, Y., Wang, Z., Zhang, H., Chen, A., & Quan, S. (2016). The effect of perfectionism on school burnout among adolescence: The mediator of self-esteem and coping style. Personality and Individual Differences, 88, 202-208.
• Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behaviour, 2, 99-113.
• Maslach, C., Schaufeli, W. B., & Leiter, M. P. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, 52, 397–422.
• May, R. W., Bauer, K. N., & Fincham, F. D. (2015)). School burnout: Diminished academic and cognitive performance. Learning and Individual Differences, 42, 126-131.
• Odacı, H., Kalkan, M., Balcı, S., ve Yılmaz, M. (2003). Sosyal beceri eğitiminin ilköğretim öğrencilerinin denetim odağı üzerine etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(20), 49-58.
• OECD (2015). Education at a Glance. 3 Ocak 2017 tarihinde http://www.oecd-ilibrary.org/docserver/download/9615031e.pdf?expires=1489505356&id=id&accname=guest&checksum=1677DC27766441507FFB9222D3E029C2 adresinden alınmıştır.
• Özdemir, E. (2009). Okul yöneticilerinin denetim odaklarına göre tükenmişlik düzeyleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul: Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öztan, S. (2014). Ortaokul 6.7.8.sınıf öğrencilerinin okul tükenmişliklerinin yaşam doyumları ve benlik kurgusu algıları açısından incelenmesi. İstanbul: Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul: İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Parker, P. D., & Salmela-Aro, K. (2011). Developmental processes in school burnout: A comparison of major developmental models. Learning and Individual Differences, 21, 244-248.
• Pilkauskaite-Valickiene, R., Zukauskiene, R., & Raiziene, S. (2011). The role of attachment to school and open classroom climate for discussion on adolescents’ school-related burnout. Procedia Social and Behavioral Sciences, 15, 637-641.
• Raiziene, S., Pilkauskaite-Valickiene, R., & Zukauskiene, R. (2014). School burnout and subjective well-being: Evidence from cross-lagged relations in a 1- year longitudinal sample. Procedia Social and Behavioral Sciences, 116, 3254-3258.
• Salmela-Aro, K., Kiuru, N., & Nurmi, J. E. (2008). The role of educational track in adolescents’ school burnout: A longitudinal study. British Journal of Educational Psychology, 78, 663-689.
• Salmela-Aro, K., Kiuru, N., Pietikäinen, M., & Jokela, J. (2008). Does school matter? The role of school context in adolescents' school-related burnout. European Psychologist, 13(1), 12-23.
• Salmela-Aro, K., Savolainen, H., & Holopainen, L. (2009). Deppressive symptoms and school burnout during adolescence: Evidence from two cross-lagget longitudinal studies. Journal of Youth and Adolescence, 38(10), 1316-1327.
• Salmela-Aro, K., & Tynkkynen, L. (2012). Gendered pathways in school burnout among adolescents. Journal of Adolescence, 35, 929-939.
• Sarıçam, H. (2014). Akademik kontrol odağı ölçeği ergen formunun psikometrik özellikleri. İlköğretim Online, 13(4), 1135-1144. doi.org/10.17051/io.2014.32429
• Sardoğan, M. E., Kaygusuz, C. ve Karahan, T. F. (2006). Bir insan ilişkileri beceri eğitimi programının üniversite öğrencilerinin denetim odağı düzeylerine etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim fakültesi Dergisi, 2(2), 184-194.
• Sarıkaya, P. (2007). Tükenmişlik sendromunun kişilik özelliklerinden denetim odağı ile ilişkisi ve bir uygulama. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Schaufeli, W. (1999). Burnout. In Firth-Cozens J, Payne RL, (Eds.) Stress in health Professionals: Psychological and Organizational Causes and Interventions. New York: Wiley.
• Schaufeli, W.B., Martinez,, M.I., Pinto, A.M., Salanova, M., & Bakker, A.B. (2002). Burnout and engagement in university students-a cross-national study, MBI-SS. Journal of Cross- Cultural Psychology, 33(5), 464-481.
• Schmitz, N., Neumann, W., & Oppermann, R. (2000). Stress, burnout and locus of control in German nurses. International Journal of Nursing Studies, 37, 95-99.
• Seçer, İ. ve Gençdoğan, B. (2012). Ortaöğretim öğrencilerinde okul tükenmişliğinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Turkish Journal of Education. 1(2), 1-13.
• Sever, M. ve Aypay, A. (2011, Ekim). Ortaöğretim öğrencilerinde okul tükenmişliğinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. XI. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi’nde sunulan bildiri, İzmir.
• Slivar, B. (2001). The syndrome of burnout, self-image, and anxiety with grammar school students. Horizons of Psychology, 10(2), 21-32.
• Spence, S.H., (1994). Practitioner review: Cognitive therapy with children and adolescents: From theory to practice. Journal of Child Psychology and Psychiatry and Allied Disciplines 35, 1191-1228.
• Sürgen, S. (2014). Sınıf öğretmenlerinin denetim odağı eğilimleri ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sürgevil, O. (2006). Çalışma Hayatında Tükenmişlik Sendromu. Ankara: Nobel Yayınları.
• Tümkaya, S., ve Çavuşoğlu, İ. (2010). Sınıf öğretmenliği son sınıf öğretmen adaylarının tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(2), 468-481.
• Wilski, M., Chmielewski, B., & Tomczak, M. (2015). Work locus of control and burnout in Polish physiotherapists: The mediating effect of coping styles. International Journal Of Occupational Medicine and Environmental Health, 28(5), 875-889.
• Yang, H-J. (2004). Factors affecting student burnout and academic achievement in multiple enrollment programs in Taiwan’s technical-vocational colleges. International Journal of Educational Development, 24(3), 283-301.
• Yeşilyaprak, B. (1990). Denetim odağının belirleyicileri ve değişime ilişkin araştırmalar: Bir eleştirel değerlendirme. Psikoloji Dergisi, 7(25), 41-52.
• Yeşilyaprak, B. (2004). Denetim odağı. İçinde Yıldız Kuzgun, Deniz Deryakulu (Editörler), Eğitimde Bireysel Farklılıklar. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.