Ortaokul Türkçe Dersi Öğretim Programlarında Sözlük Kullanma Alışkanlığı Kazandırmaya Dair Tespitler

Yıl 2019, Cilt: 15 Sayı: 2, 419 - 436, 26.08.2019

Sedat Maden , Recep Demir

https://doi.org/10.17860/mersinefd.533593

Cited By: 6

Öz

Bu çalışmada, ortaokul Türkçe dersi öğretim programlarının sözlük kullanma alışkanlığı kazandırmaya yönelik özelliklerinin tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Bu çalışmada, nitel araştırma yaklaşımı benimsenmiştir. Cumhuriyetten günümüze kadar hazırlanan (1924-2018) ilköğretim ikinci kademe Türkçe dersi öğretim programlarında tespit edilen; sözlüğe yönlendiren, sözlük kullanmayı telkin ve teşvik eden kazanımlar ile çalışma sınırlandırılmıştır. Araştırma verilerinin toplanmasında doküman incelemesi tekniği kullanılmıştır. Çalışmanın veri kaynağı olan programlar, sözlük kullanma açısından ayrı ayrı incelenerek amaç ve açıklama ifadeleri tespit edilmiş, söz konusu olan program başlıklarına göre tasnif edilmiştir.  Öğrencilerin sözlük kullanmasını doğrudan destekleyen ya da sözlük kullanmayı alışkanlık hâline getirilmesine katkıda bulunan ifadeler her programın ilgili bölüm başlığı altında toplanıp içerik analizine tabi tutulmuştur. Sözlük kullanmaya ilişkin ifadeler öğrenme alanı ve sınıf düzeyine göre değerlendirilerek yorumlanmıştır. Araştırma sonucunda, 1924 yılından bugüne her programda sözlük kullanmaya dair bir amaç ve uygulama açıklamasının olduğu, ancak 2005 yılından sonraki programlarda daha ayrıntılı ve yoğun biçimde sözlük kullanmaya dair amaç ve açıklamaların bulunduğu tespit edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Sözlük, Sözcük Öğrenme, Türkçe Öğretimi, Program, Alışkanlık.

Kaynakça

• Aksan, D. (2007). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dil bilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Arı, G. (2006). “Sözcük öğretimi” içinde Kuramdan Uygulamaya Türkçe Öğretimi (Editör: Cemal Yıldız) (ss.311-313). Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Baskın, S. (2017). 5. sınıf öğrencilerinin sözlük ihtiyacı ve ortaokul sözlükleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, Aralık, 765-789.
• Boz, E. ve Demirtaş, A.A. (2011), Türkçe öğretmenlerinin okul sözlüğü kullanma konusundaki tutum ve davranışları. Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 3, 65-134.
• Budak, Y. (2000). Sözcük öğretimi ve sözlüğün işlevi. Dil Dergisi, 92, 19-26.
• Dağtaş, A. (2014). Ortaokul 7. sınıf öğrencilerinin elektronik sözlüklere yönelik görüşleri. The Journal of Academic Social Science, 2(7),542-555.
• Demir, C. (2006). Türkçe/edebiyat eğitimi ve kişisel sözcük serveti. Millî Eğitim Dergisi, 34(169).
• Elbir, B., ve Yıldız, H. (2014). Türkçe öğretiminde sözlük kullanımı ve sözlükçülük. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2013(11), 249-268.
• Göçer, A. (2001). Türk dili ile ilgili sözlüklere genel bir bakış ve günümüz ilköğretim sözlükleri. Türk Dili, (598), 388-403.
• Göçer, A. (2009). Türkçe eğitiminde öğrencilerin söz varlığını geliştirme etkinlikleri ve sözlük kullanımı. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 4(4),1025-1055.
• İbe Akcan, P. (2012). “Türkçe öğretiminde sözlük kullanımı: Türkçe çalışma kitaplarında sözlüğe gönderen alıştırmalar” içinde Türkçe Öğretiminde Güncel Çalışmalar (Ed. Aksan, M. ve Y. Aksan). (ss.93-102). Ankara: Şafak Yay.
• İlhan, N. (2009). Sözlük hazırlama ilkeleri, çeşitleri ve özellikleri. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 4(4),534-554.
• Karadağ, Ö.(2011). İlköğretim Türkçe sözlüklerinin hazırlanmasında temel ölçütler. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, 30,193-207.
• Kaplan, T. ve Yıldız, F. (2018). Ortaokul öğrencilerinin elektronik sözlük kullanımına yönelik görüşleri. Ulakbilge, 6 (20), 101-112.
• Kocaman, A. (1998). Dilbilim, sözlük, sözlükçülük. Kebikeç, 6, 111-113.
• Kolaç, E. (2009). Öğretmen adaylarının Türkçe Sözlük ve Yazım Kılavuzu kullanma konusundaki tutum ve görüşleri. Türk Dili (691), 50-60.
• Korkmaz, Z. (2010). Gramer terimleri sözlüğü. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
• Maden, S. ve Maden, A. (2018). Türkçe öğretmeni adaylarının elektronik sözlük ve yazım kılavuzu kullanma alışkanlıkları. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (KÜSBD), 8(2), 377-396.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2005). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı (1-5. Sınıflar). Ankara.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2006). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı (6–8. Sınıflar). Ankara.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2015). Türkçe dersi (1-8.sınıflar) öğretim programı. Ankara.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2017). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1-8.sınıflar). Ankara.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2018). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1-8.sınıflar). Ankara.
• Melanlıoğlu, D. (2013). Ortaokul öğrencilerinin sözlük kullanma alışkanlıkları: Nitel bir araştırma. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 2(2), 266-284.
• Özbay, M., & Melanlıoğlu, D. (2013). Türkçe öğrenen yabancıların sözlük kullanma becerileri üzerine bir araştırma. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(1), 13-23.
• Özbek, A. B. & Ergül, C. (2018). İlkokul 4. sınıf Ders Kitaplarının Okunabilirliklerinin Değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 653-668.
• Sever, S. (2000). Türkçe Öğretimi ve Tam Öğrenme. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Süt, M. (2015). Ortaokul Türkçe dersinde öğretmen ve öğrencilerin Türkçe sözlük kullanma tutumları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Elazığ: Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Temizyürek, F. ve Balcı, A. (2006). Cumhuriyet dönemi ilköğretim okulları Türkçe programları. Ankara, Nobel Yayınları.Türk Dil Kurumu (2009). Türkçe sözlük (10. Baskı). Ankara: TDK Yayınları.
• Vardar, B. (2003). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Yaman, H. (2010), İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin sözlük kullanma alışkanlıkları üzerine bir değerlendirme. Türklük Bilim Araştırmaları Dergisi, 27, 735-751.
• Yaman, H. ve Dağtaş, A. (2014). Ortaokul 6, 7 ve 8. sınıf öğrencilerinin sözlüklere yönelik tutumları: betimsel bir analiz. Turkish Studies- International Periodical for theLanguages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(3), 1581-1597.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.