Okul Müdürlerinin Kapsayıcı Liderlik Davranışları ile Öğretmenlerin Örgütsel Bağlılıkları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 20 Sayı: 3, 389 - 406, 23.12.2024

Erhan Buğu , Ceyhun Kavrayıcı

https://doi.org/10.17860/mersinefd.1452218

Öz

Bu araştırmanın amacı okul müdürlerinin kapsayıcı liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkileri incelemektir. Bu amacın gerçekleştirilmesi için araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evreni Eskişehir ilindeki resmi ilkokul, ortaokul ve liselerde çalışan öğretmenlerden oluşmaktadır. Araştırmanın örneklemi ise belirtilen evrenden basit tesadüfi örnekleme yöntemi ile seçilmiş 652 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırmada veriler Kişisel Bilgi Formu, Örgütsel Bağlılık Ölçeği ve Kapsayıcı Liderlik Ölçeği ile toplanmıştır. Veri analizinde betimsel ve çıkarımsal istatistikler kullanılmıştır. Araştırmada örgütsel bağlılık ve kapsayıcı liderliğe ait öğretmen görüşleri arasında cinsiyete, öğrenim durumuna, mesleki kıdeme ve görev yapılan eğitim kurumundaki çalışma süresi değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılığın olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Öğretmenlerin okul müdürlerinin sergiledikleri kapsayıcı liderlik davranışlarına yönelik görüşleriyle örgütsel bağlılıkları arasında pozitif yönde ve orta düzeyde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Okul yöneticilerinin kapsayıcı liderlik davranışlarına ilişkin öğretmen algılarının, duyumsadıkları örgütsel bağlılığın anlamlı bir yordayıcısı olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

: Kapsayıcı liderlik, bağlılık, örgütsel bağlılık, okul müdürü, öğretmen

Examınatıon Of The Relatıonship Between School Principals' Inclusive Leadership Behavior And Teachers’ Organizational Commitment

Öz

In this research, it is aimed to analyze the inclusive leadership behaviors of school principals according to the views of teachers. In order to achieve the stated objectives, the relational survey model, one of the quantitative research methods, was used as a method in the research. The universe of the research consists of teachers working in public schools in Eskişehir. The sample of the research is 652 teachers who were determined from the population by the Simple Random Sampling method. Three data collection tools were used to collect data in the study. The first is the Personal Information Form to learn the personal information of teachers, the second is the Inclusive Leadership Scale, and the third is the Inclusive Leadership Scale. In the research, descriptive and inferential statistical methods were used in the analysis process. Independent samples t-test, one-way variance, Pearson correlation and simple linear regression analyzes were used since it was determined that the data showed normal distribution from inferential statistical methods. In the study, it was determined that there was a significant difference between teachers' views on organizational commitment and inclusive leadership according to gender, educational level, professional seniority and working time in the educational institution. In addition, it was determined in the study that there was a positive, moderately significant relationship between teachers' views on the inclusive leadership behaviors exhibited by school principals and their organizational commitment. In addition, the study determined that teachers' views on inclusive leadership were a significant predictor of their views on organizational commitment.

Anahtar Kelimeler

Inclusive leadership, commitment, organizational commitment, school principal, teacher.

Kaynakça

• Ada, N., Alver, İ. ve Atlı, F. (2008). Örgütsel iletişimin örgütsel bağlılık üzerine etkisi: Manisa organize sanayi bölgesinde yer alan ve imalat sektörü çalışanları üzerinde yapılan bir araştırma. Ege Akademik Bakış Dergisi, 8(2), 487-518.
• Ağalday, B. (2022). Examining the effect of principals' inclusive leadership practices on organizational hypocrisy through the mediating role of trust in principal. Participatory Educational Research, 9(5), 204-221.
• Ağcihan, E. (2022). Okullarda kapsayıcı liderlik ve sosyal diyalog ilişkisinin incelenmesi. [Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi].
• Ainscow, M. (2005). Developing inclusive education systems: what are the levers for change?. Journal of Educational Change, 6(2), 109-124.
• Akgül, R. (2020). Öğ¬retmenlerin algısal mobbing düzeylerinin örgütsel sosyalleşme, örgütsel bağlılık ve örgütsel yalnızlık düzeyleri ile ilişkisi. [Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi].
• Aksakal, H. İ. (2020). İlköğ¬retim okullarında örgütsel sinizm ve örgütsel maneviyatın örgütsel bağ¬lılık üzerindeki rolü. [Yüksek lisans tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi].
• Altınel Yüncü, Z. (2022). Okul yöneticilerinin kapsayıcı liderlik özelliklerine ilişkin öğretmenlerin algıları. [Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi].
• Aslan, M. ve Ağıroğlu, A. B. (2014). Öğretmenlerin okullardaki örgütsel bağlılığa ilişkin görüşleri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 117-142.
• Ay, G. ve Koç, H. (2014). Örgütsel adalet algısı ile örgütsel bağlılık düzeyi arasındaki ilişkinin belirlenmesi: Öğretmenler üzerinde bir inceleme. İşletme Araştırmaları Dergisi, 6(2), 67-90.
• Aydoğan, İ. (2012). Okul binalarının özellikleri ve öğrenciler üzerine etkileri. Milli Eğitim, 193, 29-43. Balay, R. (2000). Yönetici ve öğretmenlerde örgütsel bağlılık. Nobel Yayıncılık.
• Bayram, L. (2005). Yönetimde yeni bir paradigma: Örgütsel bağlılık. Sayıştay Dergisi. Sayı: 59.
• Bıçak, H. (2021). Okul yöneticilerinin kullandıkları motivasyonel dil ile öğ¬retmenlerin örgütsel bağ¬lılık düzeyleri arasındaki ilişki. [Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi].
• Boylu, Y., Pelit, E. ve Güçer, E. (2007). Akademisyenlerin örgütsel bağlılık düzeyleri üzerine bir araştırma. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar Dergisi, 44(511), 55-74.
• Büyük, E. (2021). Okul yöneticilerinin şeffaflık uygulamaları ile öğ¬retmenlerin örgütsel bağ¬lılık algıları arasındaki ilişki. [Yüksek lisans tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi].
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E, Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2023). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (34. Baskı). Pegem Akademi.
• Cafoğlu, Z. (1997). Liderlik: Bilgi-karizma-değişim. 21. yüzyılda liderlik sempozyumu, (5-6 Haziran 1997). Bildiriler Kitabı. İstanbul: Deniz Harp Okulu Basımevi, 133-138.
• Can, M. (2023). Okul müdürlerinin sosyal adalet liderliği davranışları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılık algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yüksek lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi].
• Can, N. (2013). Öğretmen liderliği. (3. Baskı).Pegem Akademi.
• Carmeli, A., Reiter-Palmon, R., ve Ziv, E. (2010). Inclusive leadership and employee involvement in creative tasks in the workplace: The mediating role of psychological safety. Creativity Research Journal, 22(3), 250-260.
• Cohen, A. (2003). Multiple commitments in the workplace: An integrative approach. Lawrence Erlbaum. Çelik, V. (2012). Eğitimsel liderlik. Ankara: Pegem Akademi.
• Çeliker, S. (2021). Ö¬ğretmenlerin örgütsel bağ¬lılık algıları ile etkili okul arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yüksek lisans tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi].
• Çevik, M., N. (2022). Okulların örgüt yapısıyla örgütsel bağlılık arasındaki ilişkide okul ikliminin aracı rolü. [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi].
• Çoban, D. ve Demirtaş, H. (2011). Okulların akademik iyimserlik düzeyi ile öğretmenlerin örgütsel bağlılığı arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(3), 317-348.
• Crisol Moya, E., Molonia, T. ve Caurcel Cara, M. J. (2020). Inclusive leadership and education quality: Adaptation and validation of the questionnaire “Inclusive Leadership in Schools” (LEI-Q) to the Italian context. Sustainability, 12(13), 1-17.
• Dağlı, A. ve Gençdal, G. (2018). Öğretmenlerin örgütsel bağlılığa ilişkin algılarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Electronic Journal Of Education Sciences,7(14),164-175.
• Dağlı, A., Elçiçek, Z. ve Han, B. (2018). Örgütsel bağlılık ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(68), 1788-1800.
• Demir, N. (2021). Okul yöneticilerinin örgütsel adalet davranışları ile ö¬retmenlerin örgütsel bağlılık ve örgütsel güven duyguları arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi].
• Demirağ, B., İ. (2022). Resmi ortaokullardaki ö¬ğretmenlerin yöneticilerine duydu¬ğu güven ile örgütsel bağ¬lılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yüksek lisans tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi].
• Dindar, A. (2001). Lider, liderlik tarzları ve bir uygulama. [Yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi].
• Doğan, M. Y. ve Fırat, N., Ş. (2018). Ortaokul öğretmen ve yöneticilerinin örgütsel bağlılık düzeyleri. Turkish Studies, 13(4), 1361-1383.
• Eren, E. (2004). Stratejik yönetim. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları.
• Eren, E. (2012). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi. Beta Yayıncılık.
• Fraenkel, J. R., Wallen. N. E., ve Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (8th edition). McGraw-Hill.
• Fullan, M., ve Quinn, J. (2016). Coherence making. School Administrator, 73(6), 30-34.
• Gül, E. (2021). Kapsayıcı liderliğin iş performansı üzerindeki etkisinde psikolojik güvenliğin aracılık rolü. [Yüksek lisans tezi, Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi].
• Gül, E. ve Çakıcı, A. B. (2021). Kapsayıcı liderlik ölçeğinin Türkçe uyarlaması ve kapsayıcı liderliğin iş performansı üzerindeki etkisinde psikolojik güvenliğin aracılık rolü. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 24(2), 323-339.
• Gün, F. (2020). Okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik özellikleri ile öğretmenlerin okula bağlılıkları arasındaki İlişkinin incelenmesi. [Yüksek lisans tezi, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi].
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2017). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Gürkan, Ç. (2006). Örgütsel bağ¬lılık: Örgütsel iklimin örgütsel ba¬ğlılık üzerindeki etkisi ve Trakya Üniversitesi’nde örgüt iklimi ile örgütsel ba¬ğlılık arasındaki ilişkinin araştırılması. [Yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi].
• Helvacı, A. ve Aydoğan, İ. (2011). Etkili okul ve etkili okul müdürüne ilişkin öğretmen görüşleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 41-60.
• İmamoğlu, G. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel bağlılık düzeyleri ve örgütsel adalet algıları arasındaki ilişki. [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi].
• Kalay, M. (2015). İlkokul ve ortaokullarda görev yapan öğ¬retmenlerin örgütsel bağ¬lılık ve motivasyonları arasındaki ilişki (Bolu ili örne¬ği). [Yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi]
• Kalaycı, Ş. (2017). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Dinamik Akademi Yayınları.
• Karataş, S. ve Güleş, H. (2010). İlköğretim okulu öğretmenlerinin iş tatmini ile örgütsel bağlılığı arasındaki ilişki. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 74-89.
• Karayılan, E. (2021), Öğretmenlerin örgütsel bağlılığının performansına etkisi: özel ve devlet okulu karşılaştırması. [Yüksek lisans tezi, Sabahattin Zaim Üniversitesi].
• Kavrayıcı, C. (2021a). Okullarda örgütsel adalet algısının yordayıcısı olarak etik liderlik. Trakya Eğitim Dergisi, 11(2), 1076-1086.
• Kavrayıcı, C. (2021b). Metaphoric Perceptions of Pre-service Teachers about the concepts of “school principal” and education system. Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry, 12(2), 222-248.
• Kavrayıcı, C. (2023). Kapsayıcı liderlik ölçeğinin Türk kültürüne uyarlanması: Devlet okulları bağlamında geçerlik güvenirlik çalışması. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (AUJEF), 7(3), 628-643.
• Keskin, A. (2018). Okul yöneticilerinin kayırmacılık davranışları ile öğ¬retmenlerin örgütsel bağ¬lılıkları arasındaki ilişki. [Yüksek lisans tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi].
• Küçüközkan, Y. (2015). Örgütsel bağlılık ile cinsiyet arasındaki ilişki: hastanelerde çalışan sağlık personeli üzerinde bir araştırma. Uluslararası Akademik Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(1), 14-37.
• Memişoğlu, S. P. ve Kalay, M. (2017). İlkokul ve ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel bağlılık ve motivasyonları arasındaki ilişki (Bolu ili örneği). Electronic Turkish Studies, 12(4), 367-392.
• Meyer, J. P., Allen, N. J. ve Smith, C. A. (1993). Commitment to organizations and occupations: extension and test of a threecomponent conceptualization. Journal of Applied Psyhology, 78(4), 538-551.
• Nembhard, I. M., ve Edmondson, A.C. (2006). Making it safe: The effects of leader inclusiveness and professional status on psychological safety and improvement efforts in health care teams. Journal of Organizational Behavior, 27, 941-966.
• Northouse, P., G. (2010). Leadership, theory and practice (5th ed.). Sage.
• Okçu, V. ve Deviren, İ. (2020). Kapsayıcı liderlik ölçeğinin eğitim örgütleri için Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 7(2), 180-192.
• Özdemir, M. (2017). Sosyal adalet liderliği, okula yönelik tutum ve okul bağlılığı arasındaki ilişkilerin incelenmesi. E¬ğitim ve Bilim, 42(191), 267-281.
• Özsüer, V. (2019). Okul yöneticilerinin kriz yönetimi becerileri ile ö¬retmenlerin örgütsel ba¬lılık düzeyleri arasındaki ilişki. [Yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi].
• Öztürk, N. (2005). İktisadi kalkınmada eğitimin rolü. Sosyoekonomi, 1, 27-44.
• Özsalmanlı, A. Y. (2005). Türkiye'de kamu yönetiminde liderlik ve lider yöneticilik. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(13), 137-146.
• Polat, İ. (2020). Öğretmenlerin karara katılmaları ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki: İzmir örneği. [Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi].
• Ryan, J. (2006). Inclusive leadership and social justice for schools. Leadership and Policy in schools, 5(1), 3-17.
• Selvitopu, A. (2011). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. [Yüksek lisans tezi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi].
• Sevinçtekin, H. (2020). Bir yüksekö¬ğretim kurumunda algılanan liderlik stilleri ile örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişki. [Yüksek lisans tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi].
• Shore, L. M., Randel, A. E., Chung, B. G., Dean, M. A., Holcombe Ehrhart, K., & Singh, G. (2011). Inclusion and diversity in work groups: A review and model for future research. Journal of management, 37(4), 1262-1289.
• Şahin, O. (2022). Okul yöneticilerinin kapsayıcı liderlik davranışları ile rehber öğretmen/psikolojik danışmanların örgütsel mutluluk düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yüksek lisans tezi, Siirt Üniversitesi].
• Şişman, M. (2012). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. Pegem Akademi.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L.S. (2013). Using multivariate statistics. (6. edition). Pearson Education.
• Tan, S. (2017). Ö¬ğretmen algılarına göre örgütsel sağ¬lık ve örgütsel bağ¬lılık arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yüksek lisans tezi, Siirt Üniversitesi].
• Taşkın, F. ve Dilek, R. (2010). Örgütsel güven ve örgütsel bağlılık üzerine bir alan araştırması. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(1).
• Taylor, D. (2006). Şeffaf lider. (Çeviri: S. Yeniçeri ve A. Yeniçeri). Lifecycle Yayınları.
• Vakola, M. ve Nikolaou, I. (2005). Attitudes towards organizational change: What is the role of employees’ stress and commitment? Employee relations, 27(2), 160-174
• Wasonga, T. A. (2009). Leadership practices for social justice, democratic community, and learning: School principals’ perspectives. Journal of School Leadership 19(2), 200-224.
• Winters, M. F. (2013). From diversity to inclusion: An inclusion equation. Diversity at work: The practice of inclusion. Jossey-Bass.
• Yalçın, A. ve İplik, F. N. (2005). Beş yıldızlı otellerde çalışanların demografik özellikleri ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik bir araştırma: Adana örneği. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(1), 395-412.
• Yıldırım, M. K. (2013). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin müdürlerinin denetim görevlerini gerçekleştirmelerine ilişkin algılarının örgütsel bağlılıklarına etkisi. [Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi].
• Yüce, S. (2010). İlköğretim okulu müdürlerinin öğretim liderliği davranışı ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi].
• Zeyrek, A. O. (2008). Millî E¬ğitim Bakanlığ¬ı 2005 ö¬ğretmenlik kariyer basamakları yükselme sınavında öğ¬retmenlerinbaşarı durumları ile örgütsel bağ¬lılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yüksek lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi].