“Kur’ân’da Tek Ümmet/امة واحدة Kavramının Anlam ve Sınırları”

Year 2020, Volume: 11 Issue: 1, 339 - 368, 30.06.2020

Ahmet Küçük

Abstract

ÖZ
Ümmet kavramı Kur’ân’da çok sıkça kullanılan zî vücûh/çok anlamlı kavramlardan biridir. Tek ümmet ifadesi de bu çerçevede kullanılan terimlerdendir. Bu araştırmanın amaçlarından biri, Kur’ân’da farklı bağlamlarda gerek Mekkî, gerekse Medenî sûrelerde zikredilen tek ümmet ifadesinin geldiği nüzûl sürecinde neleri karşıladığını tespit edip kavramın anlam alanını belirlemeye çalışmaktır. Dokuz ayette kullanılan bu ifade etrafında oluşan tartışmaları, tartışmanın taraflarını ve bu meyanda ortaya konulan düşünceleri bir makale hacmi içerisinde değerlendirmek çalışmanın bir diğer amacıdır. Tek ümmet ifadesinin tarihsel süreçte kazandığı anlam alanından hareketle bugünkü muhtemel karşılıkları üzerinde durmak, bunların olabilirliği ve sürdürülebilirliği üzerinde bir fikir ortaya koyabilmek çalışmanın nihaî amacıdır.
Anahtar Sözcükler
Kur’ân, Tefsir, Ümmet, Tek Ümmet,

Keywords

Kur’ân, Tefsir, Ümmet, Tek Ümmet

References

• Kaynakça Abdulbaki, Muhammed Fuâd. El-Mu’cemü’l-Müfehreslielfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm, İstanbul, 1990. Alûsî MahmudEbu’l-Fadl.Ruhu’l-Ma’ânî Fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-‘Azîm, Beyrut, tsz. Cevherî, İsmail b. Hammâd. Sıhah , Kahire, 1982. Çalışkan, İsmail. Kur’ân’da Din Kavramı, Ankara, Ankara Okulu Yayınları, 2002. Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîrü’l-Hadîs, Kahire, Dâruİhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1383. Ebü’l-Bekâ, Eyyûb b. Musa el-Hüseynî.el-Külliyat, Beyrut, 1993. Esed, Muhammed. Kur’ân Mesajı, çev: C. Koytak, A. Ertürk, İstanbul, 1999 Ezherî, Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tehzîbü’l-Luğa, Kahire, 1967. Ezherî, Muhammed bin Ahmed el-Herevî Ebu Mansûr.Tehzîbü’l-Luğa, Beyrut, Daru’l-İhyâ, 1422/2001. Fazlur Rahman, Ana Konularıyla Kur’ân,çev. A. Açıkgenç, Ankara, 2000. Isfahânî, Ebü’l-Kasım Hüseyin bin Muhammed Râğıp. Tefsirü’r-Râğıp el-Isfahânî, thk. Muhammed AbdulazizBesyûnî, Tanta, Külliyetü’l-Âdâp, 1420/1999. Isfahânî, Hüseyin b. Muhammed Rağıp. El-Müfredât fi Ğaribi’l-Kur'an, Beyrut, tsz İbn Düreyd, Ebû Bekir Muhammed bin el-Hasan el-Ezdî. Cemheretü’l-Luğa,thk. RemzîMünîrBa’lebekkî, Beyrut, Daru’l-İlim, 1407/1987. İbn Faris, Liebi Hüseyin. Mu’cemü Mekâyisi’l-Luğa, Beyrut, y.y., tz. İbn Kesîr, Ebu’l-Fida İsmail. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, İstanbul, y.y., 1985. İbn Kuteybe, Ebi Muhammed Abdullah b. Müslim. Te’vîlüMüşkili’l-Kur’ân, y.y, tsz. İbn Manzur, Cemâlüddin Muhammed. Lisânu’l-Arap, Beyrut, y.y., 1990. İbni Manzûr, Muhammed bin Mükerrem bin Ali Ebu’l-FadlCemaleddinel-Ensârî er-Rüveyfî el-İfrîkî.Lisanu’l-Arab, Beyrut, DâruSadr, 1414/1993. Kalemûnî,Muhammed Reşid bin Ali Raza bin Muhammed Şemsüddin bin Muhammed Bahâuddin bin Monla Ali.Tefsîrü’l-Kur’ân’il-Hakîm, b.y.y., el-heyetü’l-Mısrıyyeti’l-‘Âmmeli’l-Kütüb, tsz. Karaman, Hayrettin. vd.,Kur’ân Yolu Türkçe Meal ve Tefsir, Ankara, DİB Yayınları, 2007. Kılıç, Sadık. Mitoloji Kitab-ı Mukaddes ve Kur’ân-ı Kerim, İzmir, 1993. Kurtûbî, EbûAbdillah Muhammed bin Ahmed bin EbîBekr bin Ferh. el-Câmi’ li-ahkâmi’l Kur’ân, Dâru’l-Kütübi’l-Mısrıyye, Kahire, 1964/1384. Küçük. Ahmet.Kur’ân’da Toplumsal Sınanma, İstanbul,Beyan Yayınları, 2007. Maturîdî,bMuhammed bin Muhammed bin MahmûdEbü’l-Mansûr. Te’vîlâtü Ehli’s-Sünne, thk. Mecdî Basallûm, Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1426/2005. Maverdî, Ebi’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib, En-Nüketü Ve’l-‘Uyûn (Tefsîrü’l-Maverdî), Beyrut, y.y.,tz. Mehmet Vehbi Efendi, Hülâsâtü’l-Beyan Fî Tefsîri’l-Kur’ân, İstanbul, ÜçdalNeşriyât, 1966. Mevdûdî, Ebü’l-Ala. Tefhîmü’l-Kur’ân, çev. M. Han Kayani, vd., İstanbul, 1996. Muhammed Amimü’l-İhsân el-Müceddidî el-Bereketî.et-Ta’rifâtü’l-Fıkhıyye, Beyrut, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003. Mukatil bin Süleyman, Ebu’l-Hasan bin Beşîr el-Ezdî el-Belhî. TefsîrüMukatil bin Süleyman, thk. Abdullah MahmudŞahhâte, Beyrut, Dâruİhyâi’t-Türâs, 1423. Mukatil bin Süleyman, Ebu’l-Hasan bin Beşîr el-Ezdî el-Belhî. TefsîrüMukatil bin Süleyman, thk. Abdullah MahmudŞahhâte, Beyrut, Dâruİhyâi’t-Türâs, 1423. Mücahid bin Cebr, EbûHaccâc el-Mekkî el Mahzûmî. TefsîrüMücahid, thk. M. AbdusselamEbü’n-Nîl, Mısır, Dârü’l-Fikri’l-İslâmî, tz. Nahhâs, İmam Ebî Cafer.Ma’âni’l-Kur’âni’l-Kerim, Mekketü’l-Mükerreme, y.y., l409. Nesefi, Ebü’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Mahmud. Tefsirü’n-Nesefî,b.y., y.y, tz. Razî,Fahruddin. Et-Tefsîrü’l-Kebîr (Mefatihu’l-Ğayb), Beyrut, y.y., 1997. Razî, Muhammed ibnEbî Bekir ibn Abdulkadir.Muhtâru’s-Sıhah, Kahire, y.y., 2000. Sa’lebî, Abdurrahman b. Muhammed b. Mahlûf.El-Cevâhiru’l-Hisan Fi Tefsiri’l-Kur’ân, Beyrut, y.y., tz. Sabûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-Tefâsîr, Mekke,y.y., tz. Sezen,Yümni, İslâm Sosyolojisine Giriş, İstanbul, Turan Kültür Vakfı, 1994. Süyûtî, Abdurrahman bin Ebî Bekir Celaleddin. el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Kahire, el-Heyetü’l-Mısrıyyeli’l-Küttâb, 1394/1974. Taberî, Ebu Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Câmi’u’l-Beyân Fî Te’vîli’l-Kur’ân, Beyrut, y.y.,1992. Tehânevî, Muhammed A‘lâ b. Alî b. Muhammed Hâmid el-Fârûkī. Keşşâfü Istılâhâti’l-Funûn, Beyrut, y.y., 1996. Tirmizî, Ebü’l-İsâ Muhammed. Sünen, İstanbul, y.y.,1992. Yahya bin Sallâm bin EbîSa’lebe et-Teymî. Et-Tesârîf, Tunus, y.y., 1980. Yahya bin Sallâm bin EbîSa’lebe et-Teymî. Tefsîrü Yahya bin Sallâm, thk. Hind Şelebî, Beyrut, Daru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1425/2004. Yakıt, İsmail. “Doğru Bir Kur’ân Tercümesinde Semantik Metodun Önemi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1, (1994), 1-25. Yaman, Ahmet. “Kur’ân’da Yasamanın Arka Planı olarak Ahlâk”, Kur’ân’da Ahlâkî Değerler Sempozyum, Konya, 2006. Yazır, Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili, İstanbul, Eser Neşriyât, 1982. Zebîdî, Muhammed bin. Muhammed bin Abdurrezzak el-HuseynîEbu’l-Feyz Murtazâ.Tâcu’l-Arûs Min Cevâhiri’l-Kâmûs, b.y., y.y., tz. Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm bin es-Serîbes-Sehl. Me’âni’l-Kur’ân ve İ’râbüh, thk. Abdulcelil Abduh Şelebî. Beyrut, Alemü’l-Kütüb, 1408/1988. Zemahşerî, Carullah Mahmud b.Ömer. el-Keşşaf, an Hakaiki’t-Tenzîl, Beyrut, 1986.