Geç Dönem Osmanlı Kamu Yapılarının İnşasına Yönelik Ek Gelir Kaynağı: Piyango Tertipleri

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 469 - 479, 31.12.2024

Emre Kolay , Müge Çiftyürek

Öz

Tanzimat’ın ilanı sonrasında değişen yönetim sisteminin mekânsal ihtiyaçlarını karşılamak üzere ortaya çıkan kamu yapıları geç dönem Osmanlı mimarisinin karakteristik yapı tipleri olarak bilinmektedir. Osmanlı arşiv belgeleri arasında kamu yapılarının inşa faaliyetlerine yönelik çok sayıda belge bulunmaktadır. Bu belgeler yapının inşa süreci, teknik detayları ve proje dosyaları gibi farklı içerikleri barındırmaktadır. Bununla birlikte belgelerde yapının finansal olarak hangi yöntemlerle destekleneceği hakkında da birtakım bilgilere rastlanmaktadır. Kamu yapılarının inşası sürecinde karşılaşılan bu tür mali problemleri aşabilmek için birbirinden farklı yöntemlerin merkezi hükümet ile paylaşıldığı görülmektedir. Bu bağlamda bir kamu eseri hazine veya vilayet bütçesi kullanılarak inşa edilebileceği gibi inşa sürecini desteklemek adına bölgenin refah seviyesi yüksek ailelerinden destek alındığı, halkın geniş katılımı ile destek sağlandığı ya da piyango çekilişlerinin yapıldığı arşiv belgelerinden takip edilebilmektedir. Bu çalışma, kamu eserlerinin inşası sürecinde mali destek olarak piyango çekilişleri üzerinde durmakta ve arşiv belgelerinden yola çıkarak piyango çekilişlerinin hangi tür yapılarda uygulandığı, hangi yöntemlerin izlendiği ve hangi kıstaslar ile yürütüldüğüne dair birtakım değerlendirmeler sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mimarlık, Osmanlı mimarisi, Kamu yapıları, İane, Piyango.

Kaynakça

• Değirmenci, K. (2023). Osmanlı arşiv belgelerine göre darıca rum mektebi yararına düzenlenen piyango çekilişleri. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 19, 123-139.
• Gümüşsoy, E. (2021). Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde gayrimüslim mektepler yararına düzenlenen piyangolar. Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 6(1), 178-206.
• İsmail Hakkı (1908). Beledi bankalar hakkında istişaremiz. Asır Matbaası.
• Öztop, F. (2020). Osmanlı Devleti’nde piyangolar. Eğitim Yayınevi.
• Tızlak, F. (2006). Osmanlı toplumuna şans oyunlarının girişi. XV. Türk Tarih Kongresi, 11-15 Eylül 2006, IV. Cilt/III. Kısım, 1877-1899.
• Tunçay, M. (1993). Türkiye’de piyango tarihi ve milli piyango idaresi, Milli Piyango İdaresi Yayınları.
• Yolal, M. (2018). Osmanlı Devleti’nde şans oyunları ve kumar (1800-1923). Gaziantep Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.